Ünite 7 Soru-Cevap Ders Özetleri

ÜNİTE 7 İSLÂM EŞYA HUKUKU (MÜLKİYET – MAL)

S.   MÜLKİYETİN TANIMINI YAPINIZ?
C.   Aynı kökten olmak üzere “mülk'', “milk" ve "melk" şekillerinde kullanıldığı da olur. Bu terimlerde:
*   Mülk: saltanat, hâkimiyet, siyasi güç anlamlarına gelir. . Bizim "mülk" diye kullandığımız terim "milk" kelimesi yerinedir
*   Milk: birşeyi ele geçirip onun üzerinde tek başına hak sahihi olma gücü anlamına gelir.
*   Mülkiyet: Bir ayn ve menfaat üzerinde var sayılan ve ait olduğu kimseye haddi zatında yararlanma, bizzat yararlanıp feragat ettiği takdirde karşılığını alma yetki ve iktidarını bahşeden hukuki bir hükümdür.

S.   TASARRUF YETKİ VE İKTİDARI İFADESİNİ AÇIKLAYINIZ?
C.   "Tasarruf yetki ve iktidarı" ifadesi, bu hakkın sahibinin hakkın çeşidine göre yararlanma (intifa'), kullanma (isti'mal), tüketme (istihlak), değiştirme (tebdil, tamir) ve elinden çıkarma gibi gerek gördüğü ve ihtiyaç duyduğu her türlü tasarrufta bulunabileceğini açıklar.

S.   KUR'AN-I KERİM'DEKİ MÜLKİYET İLE ALAKALI OLAN AYETLER KAÇ GRUBA AYRILIR?
C.   Kur'an-ı Kerim'deki mülkiyet ile alakalı olan ayetler üç gruba ayrılır:
1.   Kâinatta ne varsa hepsinin mülkiyetinin Allah'a ait olduğunu ifade eden ayetler.
2.   Mülkiyetin topluma ait olduğunu (kamu mülkiyeti) ifade eden ayetler.
3.   Özel mülkiyetten bahseden, Allah'ın kişilere çeşitli mallar verdiğini açıklayan ayetler.

S.   İSLAM’DA MÜLKİYET HAKKININ MEVZUU ALANLARINI AÇIKLAYINIZ?
C.   İslam Hukuku'na göre mülkiyetin mevzuu, yalnız maldan ibaret değildir. Buna göre;
1.   Mülkiyete elverişli olmak şartıyla bütün mallar (a'yan ve eşya).
2.   Mal sayılıp sayılmamasında ihtilaf edilmişte olsa bütün menfeatler (menafi).
3.   Sırf sahibine ait olma (ihtisas) ve başkalarının tasarrufuna mani olma (haciz) vasıflarını taşıyan haklar.

S.   İHTİSAS VE HACİZ NE DEMEKTİR? BU VASIFLARI TAŞIYAN HAKLARA ÖRNEKLER VERİNİZ?
C.   İhtisas; Sırf sahibine ait olma
   Haciz; Başkalarının tasarrufuna mani olmadır.
   Örnek vermek gerekirse:
a.   Şuf a hakkı,
b.   İcare-i âdemi (insan kiralama, iş sözleşmesi) akdinde bu sözleşmeden doğan ve işverene ait bulunan menfaat hakkı.
c.   Alacaklının alacağı.
d.   Evlenme akdinden doğan faydalanma hakkı. e) Vakıflardan usulüne göre faydalanma hakkI
   Not: Bütün bu haklar, mülkiyet olarak ifade edilmekte ve mülkiyetin konusu da olmaktadır.
S.   İSLAM'DA MÜLKİYET HAKKININ ŞÜMULÜNÜN ALANI NELERDİR?
C.   Bir mal mülkiyete konu olduğu zaman mülkiyet hakkının malın neresine şamil olduğunu (kapsadığını) hangi parça, kısım ve tamamlayıcıları içine aldığını ayrıca bugün tabii ve hukuki semereler denilen, fıkıhta ise zevait (ilaveler ekler) terimi ile ifade edilen şeylerde mülkiyetin şümulü başlığı altında incelenmektedir.

S.   MECELLE DE MÜLKİYET HAKKININ ŞÜMULÜNÜN MADDELERİNİ AÇIKLAYINIZ?
C.   "Vücudda bir şeye tabi olan hükümde dahi ona tabi olur, binaen ala zalik bir gebe hayvan satıldıkta karnındaki yavrusu dahi teban satılmış olur." (Mecelle Md. 46) Diğer bir maddede ise “Tabi olan şeye ayrıca hüküm verilmez, Mesela bir hayvanın karnındaki yavrusu ayrıca satılamaz.” (Mecelle Md. 47) Bir şeye malik olan kimse o şeyin zaruriyatından olan şeye de malik olur. Mesela bir haneyi satın alan kimse ona musîl olan tarika dahi sahip olur. (Mecelle Md.49)

S.   ZEVAİD BAHSİ FIKIH KİTAPLARINDA HANGİ BÖLÜMLERDE GEÇMEKTEDİR?
C.   Bey', rehin, gasb, kısmet, sirkat gibi bölümlerde ele alınır.

S.   MECELLE ŞARİHİ ALİ HAYDAR EFENDİ’NİN REHİN BAHSİNDE ZEVAİD KAÇ KISMA AYRILMIŞTIR?
C.   Mecelle Şarihi Ali Haydar Efendi’nin rehin bahsinde zevaid 4 kısma ayrılmıştır:
1.   Zevaid-i Muttasıla-i Mütevellide (mala dâhil ve ondan doğan fazlalık)
2.   Ziyade-i Müttasıla-i Gayri Mütevellide (mala dâhil olup yani asıl maldan sayılıp ondan doğmamış olan fazlalık)
3.   Ziyade-i Munfasıla-ı Mütevellide (asıl mala dahil ve bitişik olmadığı halde ondan doğmuş olan fazlalık)
4.   Ziyade-i Munfasıla-ı Mütevellide (Maldan sayılmayan ve ondan dogmamış olan fazlalık)

S.   ZEVAİD-İ MUTTASILA-İ MÜTEVELLİDE’Yİ AÇIKLAYINIZ?
C.   Zevaid-i Muttasıla-i Mütevellide: Canlı mülkiyet mevzularının büyümesi, kilolarının artması gibi: Mesela bir ineğin beslenerek kilolanması halinde bu neviden fazlalık bahis mevzuudur. Bu fazlalık mütemmim cüz mahiyetindedir. Rehinde bütünden ayrılamaz rehin dışı telakki edilemez.

S.   ZİYADE-İ MÜTTASILA-İ GAYRİ MÜTEVELLİDE’Yİ AÇIKLAYINIZ?
C.   Ziyade-i Müttasıla-i Gayri Mütevellide: Mala dâhil olup yani asıl maldan sayılıp ondan doğmamış olan fazlalıktır. Arsa üzerine ağaç dikilmesi, bina yapılması, ciltsiz kitabın ciltlenmesi halinde bu fazlalıklar bu ilaveler asıl maldan doğmamıştır; fakat asıl mala dâhildir. Ondan ayrılarak ayırtarak varlıklarını devam ettiremezler. Ayrılırlarsa mahiyeti değişir (ağacın odun haline gelmesi gibi). Bu neviden zevaidin asıl mala muttasıl oluşu mülkiyet hakkının onlara da şamil olma neticesini doğurmaktadır. Ancak bunların asıl maldan doğmamış olmaları sebebiyle rehin bahsinde fukaha bunları, önceden rehnedilmiş arazi ve arsa ile beraber rehne tabi saymamışlardır.

S.   ZİYADE-İ MUNFASILA-I MÜTEVELLİDE’Yİ AÇIKLAYINIZ?
C.   Ziyade-i Munfasıla-ı Mütevellide: Ziyade-i Munfasıla-ı Mütevellide (asıl mala dahil ve bitişik olmadığı halde ondan doğmuş olan fazlalık): Hayvanın yavrulaması, ağacın meyve vermesi halinde meyve ağacın, yavru da ananın bir parçası değildir; yani bunlar asıl mala bitişik değildir; fakat asıl maldan doğmuşlardır ve bugünkü hukukta “tabii semereler” ifadesiyle bunlar kastedilmektedir. Hayvana sahip olan yavrusuna, ağaca sahip olan meyvesine da sahip olur. Ayrıca bu çeşit zevaid de rehne dâhil olur. "Merhundan mütevellid ziyade asıl merhun ile beraber merhun olur" Yanı rehnedilmiş maldan olan fazlalık rehnedilmiş mal ile beraber rehnedilir. Bahçe meyvasıyla, kısrak yavrusuyla, koyun yünüyle rehnedilir. Bunlar müstakil bir akit olmaksızın râhinin mülkü olur.

S.   ZİYADE-İ MUNFASILA-İ GAYRİ MÜTEVELLİDE’Yİ AÇIKLAYINIZ?
C.   Ziyade-i Munfasıla-ı Mütevellide: Maldan sayılmayan ve ondan doğmamış olan fazlalıktır. Bugünkü hukuk dilinde hukuki semereler denilen evin ve arazinin kira bedeli, çeşitli menfaat bedelleri gibi zevaid asıl malın bir parçası olmadığı gibi ondan doğmuş da değildir; onun sağladığı gelirler mahiyetindedir, bu sebeple rehne dâhil olmadığı kabul edilmiştir.

S.   İSLAM'DA MÜLKİYET HAKKININ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
C.   İslam'da Mülkiyet Hakkının Özellikleri:
1.   Prensip olarak ayn (mal, maddi eşya) mülkiyeti onun menfeatine malik olmayı da gerektirir. Ancak bunun aksi varit değildir. Her menfeat mülkiyeti ayn mülkiyetine bağlı ve ondan ayrılmazdeğildir.
2.   Hiç kimsenin mülkiyetinde bulunmayan eşya üzerinde oluşan ilk mülkiyet daima tam mülkiyettir.
3.   Ayn mülkiyeti belli bir zamanla sınırlanamaz menfaat mülkiyeti ise prensip olarak geçicidir.
4.   Ayn mülkiyeti devri kabul eder fakat ıskatı kabul etmez.
5.   Tasarrufta elverişlilik bakımından müşterek mülkiyetteki şayi hisse mülkiyet ile müstakil, ferdi mülkiyet arasında bazı istisnalar dışında bir fark yoktur.
6.   Ortak alacaklar zimmet borcu cinsinden olursa bölünme kabul etmez.

S.   ŞAYİ HİSSE NE DEMEKTİR?
C.   Birden fazla kişi bir mala ikide bir, üçte bir gibi belli hisseler ile ortak olurlarsa müşterek mülkiyetten bahsedilir ve her birinin hissesine şayi hisse denir. Şayi hisse sahibi, hissesi üzerinde satım, sulh, vakf vasiyyet gibi mülkiyet hakkının kişiye bahşettiği her bir tasarrufta bulunabilir.

S.   ŞARTLI HİSSE ÜZERİNDE TAARRUFUN YAPILMAYACAĞI ALANLAR NELERDİR?
C.   Bunlar:
*   Rehin,
*   Hibe
*   Kira

S.   MÜLKİYET ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
C.   İslam hukukunda 2 çeşit mülkiyet vardır:
1.   Nakıs Mülkiyet
2.   Tam Mülkiyet

S.   NAKIS MÜLKİYET NE DEMEKTİR? KAÇA AYRILIR?
C.   Nakıs Mülkiyet: Sadece ayn'a veya sadece menfaate malik olmak demektir. Menfaat mülkiyetine intifa hakkı da denir ki bu da ikiye ayrılır:
1.   Şahsi intifa hakkı: Şahsi intifa hakkı intifa edenin şahsıyla ilgili, münhasıran şahsına bağlıdır. Mesela her hangi bir şeyin menfaati hayatı boyunca kendisine vasıyyet edilmiş olan kimsenin durumu böyledir.
2.   Ayni intifa hakkı:ürekli olarak ayna bağlı bir haktır. Ondan faydalanan şahıs nazarı itibara alınmaz. Bu hakka irtifak hakkı da denir.

S.   NAKIS MÜLKİYET HAKLARI KAÇ TÜRLÜDÜR?
C.   Nakıs mülkiyet üç türlüdür:
1.   Yalnız ayn (rakabe) mülkiyeti:
2.   Yalnız menfaat mülkiyeti ve şahsi İntifa hakkı;
3.   Ayn intifa hakkı veya irtifak hakları.
S.   YALNIZ AYN (RAKABE) MÜLKİYETİ NE DEMEKTİR?
C.   Kişinin sadece malın bizatihi kendisine malik olup menfaatinin ise başkasına ait olmasıdır. Mesela bir kişi bir başkasına evinde oturmasını vasiyet ederse veya arazisini hayatı boyunca ekmeyi vasiyet ederse böyle bir durum söz konusu olur. Eğer vasiyet eden kişi kendisine vasiyet edilenden önce vefat edecek olursa, evin mülkiyeli vasiyet edenin mirasçılarına miras yolu ile geçer.

S.   MENFAAT MÜLKİYETİ VEYA ŞAHSİ İNTİFA HAKKI HAKKINDA HANİFİ VE MALİKİ GÖRÜŞÜ NASILDIR?
C.   Menfaat mülkiyeti veya şahsi intifa hakkı hakkında:
•   Hanefîlere göre menfaat mülkiyeti ile intifa hakkı arasında fark yoktur. Yani ikisi de aynı şeydir.
•   Malikilere göre ise -hanefılerin aksine- intifa izin kabilinden olup. menfaat mülkiyetinden sayılmaz. Mülk ile ibaha arasında fark vardır.

S.   MENFAAT MÜLKİYETİ HANGİ SEBEPLERLE ELDE EDİLİR.?
C.   Menfaat Mül...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın