Ünite 6 Soru-Cevap Ders Özetleri

ÜNİTE 6 İSLÂM MİRAS HUKUKU

S.   MİRAS NE DEMEKTİR?
C.   Hukukta, vefat eden kimsenin geride bıraktığı mal ve haklarda (terike) belli sıra, usul ve ölçü dâhilinde belli şahıs ve grupların hak sahibi olmasını ifade eden bir terimdir.

S.   MİRAS HUKUKU NE DEMEKTİR?
C.   Vefat eden kimsenin geride bıraktığı mal ve haklarda (terike) belli sıra, usul ve ölçü dâhilinde belli şahıs ve grupların hak sahibi olmasını konu edinen ilim dalına da miras hukuku denir.

S.   KLASİK İSLÂM HUKUK LİTERATÜRÜNDE MİRAS HUKUKU’NUN **** NEDİR?
C.   Miras hukukunun klasik İslâm hukuk literatüründeki adı Ferâiz İlmi’dir. Miras hukuku, terikede kimlerin hangi ölçü ve miktarda pay sahibi olduğunu belirlemeye dayanması sebebiyle ferâiz ilmi adını almıştır.

S.   KUR'AN'DA ÖLENİN HISIMLARININ MİRAS HİSSELERİYLE İLGİLİ OLARAK KAÇ ÂYET MEVCUTTUR VE HANGİ AYETLERDE AÇIKÇA ANLATILIR?
C.   Kur'an'da ölenin hısımlarının miras hisseleriyle ilgili olarak üç ayet; Nisa Suresi- 11. 12. ve 176. ayet mevcuttur. Bu âyetler aynı zamanda İslâm miras hukukunun temel ölçü ve esaslarını da belirlemektedir. Hz. Peygamber de ferâiz ilminin iyi öğrenilip öğretilmesini teşvik etmiş, âyetlerde yer alan hükümlerin açıklama ve uygulamasını yapmış, âyetlerin temas etmediği bazı usul ve hükümleri de ayrıca beyan etmiştir.

S.   İSLÂM HUKUKUNDA MİRASÇILIĞIN TEMEL SEBEPLERİ NELERDİR?
C.   İslâm hukukunda mirasçılığın iki temel sebebi vardır:
1.   Kan hısımlığı
2.   Evlilik bağı.

S.   MİRASIN MİRASÇILARA İNTİKALİ İÇİN GEREKLİ OLAN ŞEYLER?
C.   Mirasın mirasçılara intikali için:
•   Miras bırakanın (mûris) ölmesi veya öldüğüne mahkemece hükmedilmesi
•   Ölüm anında mirasçının hayatta bulunması
•   Mirasçılığa engel bir durumun da bulunmaması gerekir. (Mûrisini öldürmesi halinde katilin mirastan mahrum olacağında İslâm hukukçuları ilke olarak birleşirlerse de ayrıntıda farklı yorumlara sahiptirler. Gayri müslimin müslümana mirasçı olamayacağında görüş birliği olup, müslümanın gayri müslim yakınına mirasçı olup olamayacağı ise tartışmalıdır.)

S.   MİRASÇILAR TEMELDE KAÇ GRUPTUR?
C.   Mirasçılar temelde üç gruptur:
1.    Ashâb-ı ferâiz,
2.   Asabe
3.   Zevi'l-erhâm.

S.   SIRASIYLA MİRASÇILAR NASIL MİRAS ALIRLAR?
C.   Ashâb-ı Ferâiz, terikedeki hisseleri belirli olan on bir çeşit hısım olup bunlar paylarını aldıktan sonra, mirasın geri kalan kısmını Asabe’yi teşkil eden hısımlar aralarındaki öncelik sırasına göre alırlar. Bu iki gruptan kimse mevcut değilse o zaman Zevi'l-Erhâm grubunu teşkil eden hısımlar mirasçı olurlar. Bu bazı Sahâbe ve Tâbiîn bilginleri ile Hanefî ve Hanbelî mezheplerinin görüşü olup, Mâlikî ve Şâfiîler' göre ilk iki gruptan hısım olmadığında miras Zevi'l-Erhâm’a değil Devlet Hazinesi’ne (Beytülmâl) intikal eder.

S.   İSLAM’IN MİRAS HUKUKUNDA GETİRDİĞİ YENİ HAKLAR NELERDİR?
C.   İslâm, câhiliye devrinde uygulanan “Evlâtlık müessesesi” ile birlikte evlâtlığın vâris olması hükmünü kaldırmış, kadınların ve çocukların da vâris olmalarını sağlamış, akdî tevarüse kayıtlar getirmiş, vârislerin haklarını korumak ve adaleti gözetmek kaydıyla vasiyet ederek mal bırakma yolunu açık tutmuştur.

S.   FERAİZ NE DEMEKTİR?
C.   Sözlükte tayin edilmiş, takdir edilmiş belirlenmiş hisseler manasındadır. İslâmi terminolojide Mükelleften yapılması istenen görev, kadına verilmesi gereken mehir ve terekeden mirasçıların alacakları hisseler anlamında kullanılmaktadır. Ferâiz ilminde uzmanlaşan âlimlere ise fâriz, ferâizî ve farâzî denilmektedir.
S.   ASHAB-ÜL FERAİZ NEDİR VE KİMLERDEN OLUŞUR?
C.   Hisse sahipleri anlamında olan Ashâbü’l-Ferâiz, Ferâiz ilminde ıstılah olarak Hisseleri ALLAH’ın kitabında veya Peygamber (sav)’in sünnetinde açıkça belirlenmiş kişilere denilmektedir. Bunlar şu onbir sınıftır:
•   1.Karı, 2. Koca, 3. Anne, 4. Baba, 5. Kız, 6. Oğlun Kızı, 7. Öz Kız Kardeşler, 8-Bababir Kız Kardeşler, 9. Anabir Kardeşler, 10. Dede ve 11. Nine.
   NOT: Miras taksiminde önce bu Ashâb-ı Ferâiz'in hisseleri verilir. Artan kısım varsa Asabe arasında pay edilir.

S.   ASABE: KİMDİR VE KİMLERDEN OLUŞUR?
C.   Asabe; Miras bırakanla arasında kadın bulunmayan, yalnız bulunduğunda terekenin tamamını alan, hisse sahibi hısımlarla bulunduğunda kalanını alan erkekler anlamındadır. Ta’sîb olarak da ifâde edilen asabe yoluyla mirasçılık ise, belirtilen şekilde terekenin tamamına veya hisse sahipleriyle bulunulduğunda mirasın kalanına mirasçılıktır.
   NOT: Asabe olma vasfı, verasetin en kuvvetli sebebi olarak kabul edilmiştir. Yakın asabe bulunduğunda, daha uzak olan mirastan düşer.

S.   ASABE KAÇA AYRILIR?
C.   Asabe iki kısma ayrılır:
1.   Sebebî Asabe
2.   Nesebî Asabe

S.   SEBEBÎ ASABE NE DEMEKTİR?
C.   Sebebî Asabe: Köleyi azat eden efendi veya onun asabesinin, azat edilen kölenin mirasçısı olmaması halinde mirasçı olması.

S.   NESEBÎ ASABE NE DEMEKTİR?
C.   Nesebî Asabe: Kan bağı dolayısıyla meydana gelen asabeliktir.

S.   KAN HISIMLIĞI SEBEBİYLE ASABE KAÇA AYRILIR?
C.   Kan hısımlığı sebebiyle asabe üçe ayrılır:
1.   Kendi başına asabe olanlar (Binefsihi asabe)
2.   Başkası ile birlikte asabe olanlar (Bi-gayrihi asabe)
3.   Başkasının bulunması ile asabe olanlar (Maa-gayrihi asabe)

S.   KENDİ BAŞINA ASABE OLANLAR (BİNEFSİHİ ASABE) KİMLERDİR VE KAÇ SINIFA AYRILIR?
C.   Ölenle (mûris ile) aralarına kadın girmeyen erkek hısımlardır. Bunlar dört sınıf olup şunlardır:
1.   Ölenin araya kadın girmeyen erkek fürûu. Oğlu, oğlunun... oğlu gibi. Burada, babaya belli hisse verilerek, oğul asabelikte (artanı almada) ondan öne alınmıştır.
2.   Ölenin araya kadın girmeyen erkek usûlü. Babası, babasının... babası gibi. Burada annenin hissesi belirlenmiş, artanın da babaya ait olacağına işaret edilmiştir.
3.   Ölenin babasının araya kadın girmeyen erkek fürûu. Ölenin ana-baba bir veya baba bir erkek kardeşleri ile bunların ilânihaye oğulları gibi. Cenâb-ı ALLAH'ın hükmüne göre çocuğu ve babası olmayan kimse ölür ve geride ana-baba bir veya baba bir erkek kardeşi kalırsa, mirasın tamamı, ashabü'l-ferâiz'den kimse varsa, bunlardan artanı bu erkek kardeşindir.
4.   Ölenin dedesinin erkek fürûu. Ana-baba bir veya baba bir amcalarla, bunların ilânihaye erkek çocukları.

S.   BİRDEN ÇOK ASABE BİRLİKTE BULUNURSA TAKSİMATTA HANGİ YOL İZLENİR?
C.   Birden çok Asabe bulunması durumunda en yakın ve en kuvvetli olan tercih edilir. Diğerleri mirastan düşer.

S.   ASABE’YE MİRAS VERİLİRKEN UYULMASI GEREKEN PRENSİPLER NELERDİR?
C.   Asabeye miras verilirken şu prensiplere uyulur:
1.   Yakın olan uzak olanı düşürür. Bu da ikiye ayrılır:
a.   Sınıfta Yakınlık: Bir önceki sınıftan asabe varken sonraki sınıfta bulunanlar miras alamaz. Meselâ, oğul varken baba veya erkek kardeş miras alamaz. Ancak baba aynı zamanda ashabü'l-ferâiz'den olduğu için bu durumda altıda bir alır.
b.   Derecede Yakınlık: Derecede yakın olan uzak olanı düşürür. Bu durum aynı sınıfta, birden çok asabe bulunması hâlinde söz konusu olur ve ölene en yakın olan tercih edilir. Meselâ; birinci sınıftan oğul ile oğlun oğlu birlikte mirasçı olsalar, derecede (batında) yakın olan oğul, torunu düşürür.
2.   Kuvvetli olan zayıfı düşürür. Bu durum, sınıf ve derecesi aynı olan birden çok asabe birlikte bulunursa söz konusu olur. Meselâ; ana-baba bir erkek kardeş ile baba bir erkek kardeş birlikte bulunsalar, hısımlığı kuvvetli olan öz kardeş, baba bir kardeşi düşürür.
3.   Asabe'ye miras verilirken bu, sınıf, derece, yakınlık ve kuvvet durumlarının daima göz önünde tutulması gerekir.

S.   BAŞKASI İLE BİRLİKTE ASABE OLANLAR (Bİ-GAYRİHİ ASABE) KİMLERDİR?
C.   Kadınlardan olmak üzere dört çeşit hısımlardır. Erkek kardeşleri ile birlikte müşterek asabe olurlar.
1.   Ölenin kızları: Bunlar ölenin oğulları ile müşterek asabe olurlar.
2.   Ölenin oğlunun kızları: Bunlarda ölenin aynı derecede (batındaki) oğlun oğlu ile asabe olurlar.
3.   Ana-baba bir kız kardeşler: Bunlar öz erkek kardeşlerle birlikte olunca asabe olurlar.
4.   Baba bir kız kardeşler: Bunlar da baba bir erkek kardeşlerle birlikte asabe olurlar.

S.   BAŞKASININ BULUNMASI İLE ASABE OLANLAR (MAA-GAYRİHİ ASABE) OLANLAR KİMLERDİR?
C.   Ölenin kızları veya oğul kızları ile birlikte bulununca Asabe olan kız kardeşlerdir. Bunlar iki kısımdır:
1.   Ana-baba bir kız kardeşler. Ölenin kızı veya oğlunun kızı ile asabe olurlar.
2.   Baba bir kız kardeşler, yine ölenin kızı veya oğlunun kızı ile asabe olurlar.
•   Burada asabe olan kız kardeşler, ölenin kızı veya oğul kızı ashabü'l-ferâiz sıfatıyla belirli hissesini aldıktan sonra, artanı alırlar. Aynı kuvvette sayıları birden fazla olunca, artanı kendi aralarında eşit olarak paylaşırlar. Üç tane ana-baba bir kız kardeşin asabe olması gibi.

S.   ZEVİ’L EHRAM NEDİR?
C.   Lügatte rahim yoluyla akrabaların tümü anlamındadır. Ferâiz ilminde ıstılah olarak, “Ashâbü’l-ferâiz ve asabe dışında kalan akrabalar” ile “Miras bırakanla arasında kadın bulunan hisse sahibi olmayan hısımlar” manasındadır.

S.   ZEVİ’İ-ERHAM SINIFINA GİREN MİRASÇILAR KİMLERDİR?
C.   Zevil-erhâm sınıfına giren mirasçılar şunlardır:
•   Miras bırakanın kızının çocukları veya oğul kızının çocukları,
•   Annesinin babası veya bunun babası ile annesinin babasının annesi,
•   Kız kardeşlerinin çocukları,
•   Ana baba bir veya baba bir erkek kardeşlerin kızları veya bunların oğullarının kızları,
•   Ana bir kardeşlerin çocukları

S.   HI...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın