Ünite 4 Soru-Cevap Ders Özetleri

ÜNİTE 4 İSLÂM AİLE HUKUKU-II (TALAK-BOŞAMA)

S.   İslam hukukunda boşanmanın yeri?
C.   İslam hukukunda boşama veya boşanma arızî bir vasıftır. Asıl olan evlilik bağının devam etmesidir; yani nikâhın kıyılması ve devam etmesidir. Evlilik bağı artık devam edemeyecek şekilde hırpalanmış olan ailelerde evlilik bağını sonlandırmaya gidilmesi de yasak değildir. Ayet ve hadislerde mümkün olduğunca evlilik bağının korunması teşvik edilmiş, evliliğin sona erdirilmesi son çare olarak kabul edilmiştir.

S.   Boşamanın tarifi nedir?
C.   Boşamanın Arapça karşılığı “Talak”tır. Arapça aslıyla bu kelime “bağı çözmek” veya “serbest bırakmak” gibi anlamlara gelir. Terim olarak ise “Belirli sözlerle karı-koca arasındaki nikâh bağını sonlandırmaktır.”

S.   Fıkıh kitaplarında Talak’ın tanımı?
C.   Talak, fıkıh kitaplarında genellikle kocanın tek taraflı iradesiyle yapmış olduğu boşamaları ifade eder. Kadın, “boşama” hakkına prensip olarak sahip değildir. Ancak bazı şartlar dâhilinde, kadın da bir bakıma “boşama” hakkına sahip olabilir.

S.   Günümüz modern hukukunda talak?
C.   Günümüz modern hukukunda boşama hakkı cinsiyet ayrımı yapılmaksızın her iki eşe de aittir. Onun için modern hukukta “boşama” yerine “boşanma” ifadesi kullanılır. İslam Hukukunda sadece kocaya tanınan bu hak, koca tarafından kadına da verilebilir.

S.   Tefviz¬-i talak nedir?
C.   İslam Hukukunda sadece kocaya tanınan boşama hakkı koca tarafından kadına da verilebilir. Bu hak paylaşımı işlemi nikâh esnasında olabileceği gibi daha sonra da olabilir. Literatürde buna tefvîz-i talak denir.

S.   Fesih nedir? Ne gibi durumda olur?
C.   Fesih, nikâhta ve sonrasında olması gereken şartlardan birinin olmadığının ortaya çıkması veya ihlal edilmesi ile ortaya çıkar. Nikâhın feshedilmesi eşlerden birinin ölümü, birbirleriyle evlenemeyecek kadar yakın akraba olduklarının ortaya çıkması, kadının kocasındaki bir özür sebebiyle mahkemeye müracaat etmesi veya küçük yaşta evlendirilen bir çocuğun büyünce bu nikâhı tanımaması gibi durumlarda otomatik olarak devreye girer.

S.   Boşama iradesini etkileyen haller nelerdir?
C.   Boşama iradesini etkileyen haller:
a. Sarhoşun Boşaması     b. Tehdit Altında Boşama
c. Öfkeyle Boşama      d. Şaka ile Boşama
e. Ölümcül Hastalığa Yakalanan Kişinin Boşaması

S.   Hanefilerin çoğunluğuna göre, sarhoşun boşamasının durumu nedir?
C.   Hanefilerin çoğunluğuna göre, sarhoşun boşaması geçerlidir; sarhoşluk mazeret sayılmaz. Ancak zorla içki içirilerek sarhoş edilen bir kimsenin boşamasını geçersiz saymışlardır. Bu konuda diğer mezhepler de aynı fikirdedir.

S.   Hanefilere göre sarhoşun boşamasının geçerli olmasının asıl sebebi nedir?
C.   Hanefilere göre sarhoşun boşamasının geçerli olmasının asıl sebebi, bir kimsenin bilerek ve isteyerek içki içmesi sonucunda sarhoş olması sebebiyle onu cezalandırmaktır.

S.   Sarhoşun boşamasını geçerli görmeyenlere göre nasıldır?
C.   Sarhoş ne dediğini idrak edecek durumda değildir. O zaman ne dediğini bilmeyen bir insan söylediklerinden sorumlu değildir. Sırf ceza olsun diye onu sorumlu tutmak doğru bir anlayış değildir. Sarhoşluk için ceza takdir edilmiştir. Sarhoş iken yaptığı fiillere ilave bir ceza takdir etmek doğru olmaz.

S.   Sarhoşun boşama durumunu açıklarken ele alınan ayet hangisidir?
S.   “Ne dediğinizi bilinceye kadar sarhoş iken namaza yaklaşmayın” (Nisa, 4:23)

S.   İkrah ve Mükreh nedir?
C.   İkrah: İslam hukukunda tehdit ve korkutma ile bir şahsın normal şartlarda yapmayacağı bir fiili ona yaptırmak.
Mükreh: Tehdit altında olan şahıs.

S.   Ebu Hanife’ye göre mükrehin talak konusundaki durumu nedir?
C.   Ebu Hanife, mükrehin talakını geçerli sayar. Çünkü ikrah altında boşamaya rızası olmasa bile onun bir irade beyan etmesi söz konusudur. Mükreh iki şıktan kendisi için daha hafif olanı seçerek iradesini ortaya koymuştur. Dolayısıyla iradesi baskı altında da olsa bir şekilde mevcuttur.

S.   İmam Şafii’ye göre mükrehin talak konusundaki durumu nedir?
C.   İmam Şafii ise, mükrehin boşamasını muteber görmez. Ona göre, “İğlak (tazyik, tehdit ve gazap) halinde boşama muteber değildir” hadisini bu kanaatine delil olarak alır.

S.   Şafii’lere göre öfke altındaki boşamanın durumu nedir?
C.   Şafiiler öfke ve hiddetin derecesi ne olursa olsun boşamanın meydana geleceğine kanidirler. Bu konudaki delilleri Hz. Peygamber’in şakası ile ciddisi arasında fark görmediği şeylerden birisinin de talak olduğunu beyan etmesidir. “Üç şeyin ciddisi de şakası da ciddidir.”

S.   Hanefilere göre öfke altındaki boşamanın durumu nedir?
C.   Hanefilere göre ise, öfke halinde boşama geçersizdir. Delil olarak iğlak (gazap) halinde boşamanın geçersiz olduğunu bildiren hadistir. Kızgınlık halinde yapılan boşama o esnada kişinin gerçek iradesini ifade etmez.

S.   İmam Şafi ve Hanefi’ye göre şaka ile boşama ?
C.   “Üç şeyin ciddisi de şakası da ciddidir” (Tirmizi, Sünen, Talak 9) hadisi gereğince hem Ebu Hanife hem de İmam Şafiiye göre, şaka ile yapılmış olan boşamalar geçerlidir.

S.   İmam Malik ve Ahmed bin Hanbel’e göre şaka ile boşama?
C.   İmam Malik ve Ahmed b. Hanbel ise her halükarda Boşama niyeti ‘nin olması gerektiğini şart koştuklarından şaka ile yapılan talakı geçerli saymazlar. “…Eğer boşamaya azmederlerse…” (Bakara, 2:227) ayetini de bu görüşlerine delil getirirler.

S.   Maraz-ı Mevt nedir?
C.   Bir hastalığın zayıf düşürdüğü erkeğin evinin dışındaki alışılagelmiş ihtiyaçlarını yerine getirmekten aciz kalması. Kadın ise, günlük ev işlerini yapamayacak derecede hasta olması. Hem erkek hem de kadın için bu halin bir yıl kadar devam etmesi ve sonucunun ölüm olması gerekir. Ölümle sonuçlanan böyle bir hastalığa fıkıh literatüründe “Maraz-ı mevt” denir. Böyle bir halde iken yapılan boşamalara ölümcül hastalığa yakalanmış kişinin boşaması dendir.

S.   Ölüm hastalığı başka hangi durumlarda olur?
C.   İdama mahkûm olmuş, kansere yakalanmış, ağır bir trafik kazası geçirmiş, boğulmak üzere veya yangının ortasında kalmış olan kişinin boşaması da bu kabildendir. Kısacası, başlangıcından ölüme kadar araya fasıla girmeyen bir hastalıktır veya musibet esnasında kişinin yaptığı boşamadır,

S.   Ölüm hastalığına yakalanmış kişinin boşanmasının geçerliliği?
C.   Ölüm hastalığına bile yakalanmış olsa henüz kişi tam irade ehliyetine sahip olduğu için dört mezhebe göre bu kişinin boşaması geçerlidir; talakı vaki olur. Ancak, her ne kadar boşamayı gerçekleştiren kimse bir irade beyanında bulunmuş olsa da, burada bir art niyet şüphesi vardır. Bu art niyet fakihlerce “muhtemelen erkek karısını miratsan mahrum etmek istiyordur” şeklinde yorumlanmıştır. Hanefilere göre hüküm de, bu irade ve art niyete göre şekillenmelidir. Eğer bir kimse ölüm hastalığında karısını kesin olarak boşar ve kadının iddeti henüz bitmeden ölürse kadın ona mirasçı olur. Eğer kadının iddeti bittikten sonra ölürse, kadın ona mirasçı olamaz. İmam Şafii ise, “Her iki halde de kadın ona mirasçı olamaz. Zira aralarındaki evlilik bağı, kişi ölmeden kopmuştur. Karı ile kocanın birbirlerine mirasçı olmaları da bu bağdan dolayıdır.” demiştir.

S.   Boşama için kullanılan ifadeler nelerdir?
C.   Boşama için kullanılan sözler biri açık (sarih) diğeri kapalı (kinaye) olmak üzere iki çeşit lafız ile gerçekleştirilir:
1.   Sarih lafızlar: Boşamayı ifade eden ve boşamadan başka anlama gelmeyen, gerçek anlamda ve örfen sadece boşama için kullanılan ifadelerdir. “talak”, “boşama”, “boş ol”, “seni boşadım” gibi.
2.    Kinaye (kinaî) lafız: Kendisiyle kastedilen mananın kapalı olduğu ve ancak söyleyenin niyetinin anlaşılmasıyla ya da bir ipucu (karine) vasıtasıyla manası anlaşılabilen lafızlardır. Mesela, kocanın karısına hitaben “Serbestsin”, “Haydi babanın evine” veya “İraden elinde olsun” gibi sözleri kinayeye örnektir. Bu sözlerle talak kastedildiği gibi başka fiiller de söylenmek istenmiş olabilir. Onun için böyle bir durumda boşama kocanın niyetini açıklamasına kadar vaki olmaz.

S.   Mezhep imamlarına göre kinaye lafız ile yapılan boşama?
C.   Hanefiler ve Hanbeliler’e göre, ya boşayanın buna niyet etmiş bulunması ya da halin boşama iradesine delalet etmesi gerekir. Malikiler ve Şafiiler ise bu durumda sadece niyete itibar eder, halin delaletini dikkate almazlar.

S.   Sarih ve Kinaye lafızlar arasındaki fark?
C.   Sarih lafızlarda niyete itibar edilmeksizin talak vaki olurken, kinaye lafızlarda maksat ve niyete göre hüküm verilir. Dört mezhep arasında bu konuda fazlaca bir ihtilaf yoktur. İhtilaf boşamanın şekli ve ne zaman yapılacağı konusundadır.

S.   Hanefilere göre sünnete en uygun boşama nasıldır?
C.   Karısını temizlik halinde ve o temizlik halinde onunla cinsel ilişkide bulunmamışken bir talak ile boşayıp iddeti bitinceye kadar ona dönmeden beklemesidir. Eğer koca, bir talakla boşadığı karısının iddeti bitmeden onunla birlikte olursa bir talak veya iki talak vaki olur. Eğer iddetin sonuna kadar bekler ve onunla karı-koca münasebetinde bulunmazsa talak vaki olur.

S.   Boşamanın çeşitleri nelerdir?
C.   Boşamanın çeşitleri;
a. Ric’i Talak (Dönülebilir Boşama)
b. Bain Talak (Geri Dönüşü Olmayan Kesin Boşama)
c. Sünni Talak
d. Bid’i Talak

S.   Evliliğin yeniden tesis edilmesine imkân veren ve vermeyen talak hangileridir?
C.   Ric’i Talak (Dönülebilir Boşama) ve Bain Talak (Geri Dönüşü Olmayan Kesin Boşama)

S.   Boşama şeklinin kurallara uygun olup olmamasına göre boşama hangileridir?
...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın