Ünite 10 Soru-Cevap Ders Özetleri

ÜNİTE 10 – İSLÂM CEZA HUKUKU

S.   İslam ceza hukuku konuları, fıkıh kitaplarının hangi kapsama girer?
C.   İslam ceza hukuku konuları, fıkıh kitaplarının İbâdât (ibadetler), Muâmelât (Muameleler) ve Ukûbât (Cezalar) şeklindeki zihni taksiminde, Ukûbât başlığı kapsamına girmektedir.

S.   Klasik fıkıh kitaplarında suç ve ceza konuları hangi başlıklar altında ele alınmaktadır?
C.   Klasik fıkıh kitaplarında suç ve ceza konuları: hudûd, kısâs, ta’zir, cinayat, diyât, ikrah, cirah, dimâ gibi başlıklar altında ele alınmaktadır.

S.   Suç kavramı için, İslam kaynaklarında hangi kelimelerin kullanıldığı görülmektedir?
C.   Suç kavramı için İslam kaynaklarında; cerîme, zenb, ism, ma’siyet, isyân, hatîe, lemem, seyyie, fahşâ, münker ve bağy gibi kelimelerin kullanıldığı görülmektedir.

S.   Suç için kullanılan cerîme, zenb, ism, ma’siyet, isyân, hatîe, lemem, seyyie, fahşâ, münker ve bağy kavramlarının ortak anlamı nedir?
C.   Dinin özüne uymayan ve ahlâken tasvip edilmeyen her türlü olumsuz fiil ve davranışı ifade etmek.

S.   İslam hukukçuları, dünyevî yargı ile ilgili olarak suç kavramını karşılamak üzere hangi kelimeleri kullanmayı tercih etmişlerdir?
C.   İslam hukukçuları, dünyevî yargı ile ilgili olarak suç kavramını karşılamak üzere “cerîme” veya “cürm” kelimelerini kullanmayı tercih etmişlerdir.

S.   Mâverdî tarafından kanunîlik ilkesi temelinde yapılan suç tanımı?
C.   “Allah’ın had veya ta’zir ile cezalandırdığı şer‘î yasaklardır”

S.   Çağdaş İslam hukukçuları suçu nasıl tanımlarlar?
C.   “Yapılması yasaklanan ve karşılığında ceza öngörülen bir fiili yapmak veya terki yasaklanan ve terk edilmesi halinde ceza öngörülen bir fiili terk etmektir”.

S.   Suç kavramının diğer bir tanımı?
C.   “İslam hukukunun kanunla yasaklayıp karşılığında ceza takdir ettiği, sorumlu bir kişinin hukuka aykırı bir fiil veya terkidir”.

S.   İslam hukukçuları suçları kaç kategoride ele almaktadırlar?
C.   İslam hukukçuları suçları üç kategoride ele almaktadırlar:
1.   Had cezası gerektiren suçlar
2.   Kısâs veya diyet gerektiren cinayet suçları
3.   Ta’zir cezası gerektiren suçlar
S.   Had cezaları gerektiren suçlar?
C.   Suç ve cezası önceden Kur’an veya Sünnet tarafından sabit olarak belirlenmiş olup değişime ve hâkimin takdirine kapalı olan suçlardır.

S.   Had cezası gerektiren suçlar nelerdir?
C.   Sayıları fakîhler arasında tartışmalı olmakla birlikte genel kabule göre yedi tanedir:
1.   Hırsızlık,
2.   İçki içme,
3.   Zina,
4.   Hirâbe (Yol Kesme, Eşkıyalık),
5.   Kazf (Zina İftirası),
6.   İrtidat (İslâm Dininden Çıkma)
7.   Bağy (Devlete Haksız İsyan) .

S.   Had suçlarının belirgin özellikleri nelerdir?
C.   Had suçlarının belirgin özellikleri:
•   Allah hakkının ağır basması,
•   İspat için kesinlik aranması,
•   Mahkeme kararından sonra af veya sulha konu olmamaları,
•   Cezalarının diğer suçlarınkinden ağır olması
•   Şüphe ile düşmesi

S.   Kısas ve diyet gerektiren cinayet suçları?
C.   Adam öldürme veya darp ve yaralama gibi müessir fiil suçlarında kul hakkı ağır basmakta, dolayısıyla bunlar hak sahipleri tarafından af edilmeye, sulh veya şefaate konu olabilmektedir.

S.   Ta’zir cezası gerektiren suçlar nelerdir?
C.   Suç ve cezası önceden Kur’an veya sünnet tarafından sabit olarak belirlenmeyerek, zaman ve şartlara göre esnek olarak kamu gücünün takdirine bırakılan suçlardır. Had ve kısâs dışındaki bütün suçlar ta’zir suçu olarak değerlendirilir.

S.   Ta’zir cezası hangi ilkelere göre belirlenmelidir?
C.   Ta’zir suçlarının ve cezalarının kamu gücü tarafından belirlenmesi sırasında, keyfiliğe yol açmamak için, genel İslamî ölçüler ve maslahat ilkesi göz önünde bulundurulmalıdır.

S.   İnsanın fiil ve davranışları sebebiyle sorumluluk alanları kaça ayrılır?
C.   İnsanın fiil ve davranışları sebebiyle sorumluluk alanları üçe ayrılır:
1.   Dinî sorumluluk
2.   Ahlakî sorumluluk
3.   İçtimaî/toplumsal / sosyal sorumluluk

S.   Dini sorumluluk alanı?
C.   Dinî sorumluluk: İnanan insanın, ahiret ve hesap günü inancına dayalı olarak, Yüce Yaratıcı ile arasındaki ilişkiler bakımından sorumluluğudur. İbadetlerin gerektiği şekilde eda edilmemesi, kişisel bazı haramların işlenmesinin veya hukukî suçların ahirete müteallik vebali buna örnektir.

S.   Ahlaki sorumluluk alanı?
C.   Ahlakî sorumluluk: İnsanın öncelikle kendi vicdanına karşı sorumluluğudur. Kişinin kendisine veya çevresine karşı yaptığı bazı yanlışlar, hukukî bir mahiyet arz etmediği için kovuşturmaya konu olmamakla birlikte, iyi ve erdemli insan davranışıyla bağdaşmadığı için vicdanı rahatsız etmektedir. Ayrıca toplum vicdanı ve ahlakıyla bağdaşmayan davranışlar, toplumun kınaması ve dışlaması gibi müeyyidelerle karşılaşmaktadır.

S.   İçtimai / toplumsal Sorumluluk alanı?
C.   İnsanın, içinde bulunduğu topluma karşı dünyevî sorumluluğudur. Genel olarak kanunî/hukukî sorumluluk, özelde de cezaî sorumluluk bu kısımda yer almaktadır.

S.   Cezai sorumluluk nasıl tanımlanır? (Çağdaş İslâm Âlimleri’nce)
C.   Cezai Sorumluluk: İnsanın kendi ihtiyarıyla, anlamları ve sonuçlarının idrakinde olarak işlediği yasak/haram fiillerin neticelerine katlanmasıdır.

S.   Cezaî sorumluluğun oluşması için bulunması gerekenler?
C.   Cezaî sorumluluğun oluşması için:
*   Cezaî ehliyet: “İnsanın sorumluluk altına girerek, bunun gereği olan fiil veya terki ve bu sorumluluğa aykırı hareket ettiğinde öngörülen cezayı üstlenebilme yeterliğidir”. Cezaî ehliyetin iki şartı vardır ki; bunlar akıl ve buluğdur. Buluğ ergenlik dönemine girmiş olmayı; akıl da, bu yaştaki normal bir insanda bulunan orta seviyede bir aklı ifade etmektedir. Normal gelişimini tamamlayarak buluğa ermiş ve aklî yönden de gerekli olgunluğa ulaşmış kişiler, kural olarak –aksi ispat edilinceye kadar- cezaî ehliyete sahip kabul edilir.
*   Kusurluluk: Çağdaş hukuk kaynaklarında kusurluluk şöyle tanımlanır: “Kanunda suç olarak düzenlenmiş bir fiilin, cezaî ehliyet bulunan bir kimse tarafından, bilerek ve isteyerek ve fakat en azından bilerek yapılmasıdır”. Kusurluluğun derecesine göre, sorumluluk da değişir; fâilin suç işleme kastının bulunduğu kasıtlı suçlarda daha ağır, suç kastının bulunmayıp ihtiyatsızlık ve tedbirsizlik gibi durumlardaysa daha hafif cezalar söz konusudur. Cebir ve tehdit (ikrâh) (Nahl 16/106), unutma, hata veya zaruret (Bakara 2/173), kusurluluğu ortadan kaldıran veya azaltan haller olup bu durumlarda cezaî sorumluluk ya bütünüyle kalkmakta veya hafiflemektedir.

S.   Suçun genel unsurları nelerdir?
C.   Suçun genel unsurları:
1.   Suçun Kanuni Unsuru
2.   Suçun Maddi Unsuru
3.   Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru
4.   Suçun Manevi Unsuru

S.   Suçun Kanuni Unsuru?
C.   Suçun kanunî unsuru, suç sayılan fiillerin ve uygulanacak cezaî müeyyidelerin önceden kanunla belirlenmesi demektir.
*   İslam ceza hukuku hükümlerinin zaman bakımından uygulanması: İslam ceza hukukunda genel kural, cezai hükümlerin, yürürlük tarihinden itibaren uygulamaya konulması, daha önce işlenen suçlara uygulanmamasıdır.
*   İslam ceza hukuku hükümlerinin yer bakımından uygulanması: Genel anlayışa göre İslam ceza hukuku kuralları Daru’l-İslam denilen İslam ülkesi sınırları içinde geçerli olup Daru’l-harb denilen Düşman ülke sınırları içinde geçerli değildir. Âlimler arasında tartışmalı olan nokta, Daru’l-harb’de suç işledikten sonra İslam ülkesine dönen kişinin cezalandırılıp cezalandırılmayacağı hususudur.
o   Ebu Hanife’ye göre, mülkilik anlayışı esastır. Yani İslam ülkesi sınırları esas alınarak bu sınırlar içerisinde suç işleyen Müslüman, zimmi (gayri müslim vatandaş) veya müste’men (izinle gelen yabancı ülke vatandaşı) ‘lere İslam ceza hukuku kuralları uygulanır. Ebu Hanife salt Allah hakkı olan hususların müste’menlere uygulanmamasını bu kuraldan istisna etmiştir. Yine ona göre İslam ülkesi dışında suç işleyenler İslam ülkesine döndüklerinde cezalandırılmazlar. Çünkü suçun işlendiği yerde İslam hükümleri hâkim değildir.
o   Maliki, Şafii ve Hanbeli mezheplerinde ise, İslam ülkesinde işlenen suçlar kim tarafından işlenirse işlensin (Müslüman, zimmi veya müste’men) İslam ceza hükümlerine tabidir. Allah hakkı olan hususlar bundan istisna edilmez. Yine onlara göre İslam ülkesi dışında suç işleyen Müslüman veya zimmi ise, İslam ülkesine döndüğünde cezalandırılır.
*   İslam ceza hukuku hükümlerinin kişiler bakımından uygulanması: İslam ceza hukukunda kural olarak kişiler arasında bir ayırıma gidilmez. Yani herkese eşit davranılması ve özelliklerine göre kişilere farklı uygulama yapılmaması esastır. Bu genel kuralın istisnası sayılabilecek durumlar devlet başkanı, zimmiler ve kölelerle ilgili bazı hususlardır.
*   Âlimlerin büyük çoğunluğuna göre devlet başkanı, bütün suçlar bakımından diğer vatandaşlardan farklı değildir.
*   Hanefiler devlet başkanının işlediği suçları Allah hakkı ve kul hakkı olanlar şeklinde ikiye ayırmaktadırlar. İçki içme, (karşılıklı rıza ile yapılan) zina ve zina iftirası gibi Allah hakkı sayılan had suçlarında devlet başkanına ceza uygulanmaz. Çünkü bu tür suçların uygulanması devlet başkanının yetki ve sorumluluğundadır. Bir kimsenin cezalandırma yetkisini kendisine karşı kullanması söz konusu olamayacağından, bu tür suçların dünyevi cezası uygulanmaz fakat cezanın uygulanmaması, bunların suç sayılmadığı anlamına gelmez. Kul haklarını ilgilendiren kısas ve diyet suçları gibi suçlarda ise devlet b...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın