Ahad Haberler

Denirse ki:

Bu meselelerin pek çoğunda, maslahatlara göre görüş açıklamaya eğilim gösterdiniz. Diğer taraftan ıstıslahı, mevhum asıllar arasına dahil ettiniz. Madem maslahata göre hüküm veriyorsunuz, bunu da sahih asıllara katsaydınız da sahih asılların sayısı da kitab, sünnet, icma, akıl´dan sonra bununla beşe çıksaydı ya!

Deriz ki:

Istıslah, mevhum asıllardandır. Bunun beşinci asıl olduğunu zanneden hataya düşmüş olur. Çünkü biz maslahatı, şer´in maksatlarını korumaya irca ettik; şer´in maksatları ise kitab, sünnet ve icma ile bilinir. Kitab, sünnet ve icma´dan anlaşılmış bulunan bir amacı korumaya yönelik olmayan her maslahat ve şer´in tasarruflarına uygunluk göstermeyen garip maslahatlar batıldır. Kim bu tür mas- [ı, 311 lahatlara itibar ederse, kendi başına şer´ koymuş olur. Kitab, sünnet ve icma ile bir amaç olduğu bilinen, şer´î maslahatların korumasına yönelik her maslahat, zaten bu asılların dışında değildir. Fakat buna kıyas denmeyip, maslahat-ı mürsele denir. Zira kıyas muayyen bir asıldır ve bu anlamların amaç olduğu, bîr tek delille değil, kitab, sünnet, karine-i haller ve emareler gibi sayısız bir çok delille bilinmiştir ve bunun için maslahat-ı mürsele olarak adlandırılmıştır. Maslahatı, ´şer´in amacını koruma´ diye açıklarsak, buna ittiba etmeyi tartışma konusu yapmak anlamsızdır. Tam tersine bunun hüccet olduğuna kesin gözüyle bakmak gerekir. Tartışmalı olarak zikrettiğimiz yerlerde ise, tartışma maslahatın hüccet olup olmamasıyla ilgili olmayıp, iki maslahatın ve iki amacın çatışması ile ilgilidir ve bu durumda daha güçlü olanın tercih edilmesi gerekir. Bunun içindir ki [ı, 312 biz, ikrahın, küfür kelimesini söylemeyi, şarap içmeyi, başkasının malını yemeyi, namaz ve orucu terketmeyi kesin olarak mubah hale getirdiğini söylüyoruz. Çünkü kan dökülmesinden kaçınmak bu işlerden daha önemlidir. Fakat ikrah sebebiyle zina etmek mubah değildir. Çünkü taşıdıkları mahzur açısından ikisi de aynıdır. Buna göre, siper edinme meselesinde görüş ayrılığının menşeini, çatışan maslahatlar arasında yapılan tercih teşkil etmektedir. Zira şer´, gemi meselesinde çoğu aza tercih etmemiş; fakat, hastalıklı (kangren) el´in kesilmesi meselesinde bütünü (küll) parçaya tercih etmiştir. Siper edinme meselesinde görüş ayrılığı, tercih noktasındadır. Bunun içindir ki, bu maslahatların burhan kalıbında ortaya konulması mümkündür. Msl. Siper edinme meselesinde şöyle dersin; ´şer´in amacına aykın davranmak haramdır´, ´kafirlerle savaşmaktan geri durmak, şer´in Amacına aykırıdır´. Burada, ´biz şer´in amacına aykırı davranmanın haram olduğunu inkar etmiyoruz; fakat bunun aykırılık olarak değerlendirilmesini kabul et-[i, 313] miyoruz´ denilecek olursa deriz ki; kafirleri kahretmek ve ıslamı üstün kılmak bir amaçtır. Söz konusu meselede, kafirlerle savaşmaktan geri durmak ise, müs-lümanların kökünün kazınması ve kafirlerin üstün olmaiı anlamına gelir. Bu defa da şöyle bir itiraz öne sürülebilir; ´suçsuz müslümana ilişmemek bir amaçtır. Kafirlerin siper edindiği müslüman meselesinde, kafirlerle savaşın devamı durumunda ise, bu amaca aykırı davranılmış olmaktadır´. Buna şöyle cevap verebiliriz; evci bu bir amaçtır. Ne var ki biz/iki amaçtan birine aykırı davranmaya mecbur kaldık. Bu durumda bir tercih yapmamız gerekir. Cüz´î olan, küllî olana nîs-betle değersizdir. Bu (suçsuz müslümana ilişilmemesi), diğer amaca nisbetle cüz´îdir ve cüz´î olan, küllî olanla çatışmaz.

Denirse ki:

Tamam, biz bunun cüz´î olduğunu kabul edelim. Fakat, cüz´î olanın, küllî olana nisbetle önemsiz olduğunu kabul etmiyoruz. Şer´in bunu önemsiz saydığı, nass ile veya mansusa kıyas yoluyla bilinebilir.

Deriz ki:

Biz bunu, muayyen bir nass ile değil, aksine, birbirinden farklı hükümler ve birçok delaletlerin bir araya gelmesiyle biliyoruz. Ki bu durumda, islam topraklarını ve müslümanların hayatlarını korumanın, şer´in amaçları içerisinde, muayyen bir şahsın bir anlık korunmasından, -ki kafirler onu zaten her an öldürebilir-[i, 314] 1er- daha önemli olduğunda hiç bir kuşku kalmaz. Bu husus, kuşkuya yer olmayan konulardandır. Nitekim biz, ikrah sebebiyle başkasının malını yemeyi mubah sayıyoruz. Çünkü biz biliyoruz ki, şer´in terazisinde mal, cana nisbetle değersizdir ve bunun böyle olduğu, bir çok delil ile bilinmektedir.

Denirse ki:

Peki, gemi meselesinde ve açlıktan ölmek üzere olanlar (mahmasa) meselesinde de, çoğunluğu korumanın, azı korumadan daha önemli olduğunu anlasaydı-niz ya!

Cevap:

O meselelerde bunu anlamadık. Çünkü ümmet, bir insanı öldürmeye zorlanan (mükreh) iki kişinin, bu bîr kişiyi öldürmesinin ve mahmasa meselesinde müslümanların içlerinden birini yemesinin helal olmadığında icma etmiştir. Burada çoğunluk tarafını tercih etmeye icma engel olmuştur. Küllî olanın tercih ´ edilmesine gelince; bu, ya kesin olarak ya da kesine yakın zan, -ki şer´de, aksine bir nass olmadıkça, bu gibi zannlara ittiba gereklidir- ile bilinir. Halbuki çoğunluk meselesi böyle değildir. Çünkü, icma sadece ikrah ve mahmasa durumunda buna engel olmaktadır.[ı, 315] işte zikrettiğimiz bu şartlarla maslahatlara ittiba etmek caizdir. Bütün bunlardan anlaşılmıştır ki, ıstıslah kendi başına beşinci bir asıl değildir. Aksine, tıpkı isiihsan yapan kendi kendine şer´ koymuş olacağı gibi, ıstıslah yapan da kendi kendine şer´ koymuş olur. Demek ki, ıstıslah bizim anlattığımız gibi olmalıdır. İkinci kutupla ilgili olarak söyleyeceklerimiz bunlardır.[102]

[1] Kâsânî; Ebu Bekr B. Muhammed B. Ishak. Kaşani Şeklinde Okuyanlar Da Vardır. Kâsânî, Dâvud Ez-Zâhirîden İlim Almış Olmakla Birlikte Pek Çok Konuda Ona Muhaieet Etmiştir.

[2] Ğurre: Ceninin Diyeti (Kan Bedeli) Unlunundu Kullunılır. Gurre, Kaliteli Bir Köle Veya Cariye Olarak Belirlenmiştir. Ancak Bunların Kıymeti De Ödenebilir. İslam Hukukçuları, Ğurre´nin, Bir Tam Diyetin Yirmide Biri Kadar (Yani Beş Deve) Olduğunu Söylemişlerdir. Bu Miktarın Para Olarak Tutan İse, 50 Dinar Veya 600 Dirhemdir. Bkz. Şiruzi, Mühezzeb, II, 254

[3] İbn Mace, Diyut, 11/11, 882; Nesei, Kasame, 40; Farklı Rivayet İçin Bkz. Buhari, Diyat, 25/VII1, 45; Müslim, Kasame, 3536/11. 1309.

[4] Bkz. Ebu Davud, Feraiz, 18/111, 239-240; İbn Mace, Diyat, 12/11, 883; Ahmed, [[], 4521. Bkz. Muvatta, Zekat, 42/278

[5] Llıikâu´l-Hitâneyn; Cinsel Organın Sünnetli Kısmının, Kadının Cinsel Organına Girmesi Anlamındadır.

[6] Bkz. Tirmizi, Taharet, 80/1, 180-181; İbn Mace, Taharet, Lll/I, 199; Ahmed, VI, 123

[7] Tirmizî, Talak. 23/111, 508; Ebu Davud, Talâk, 44/11, 723

[8] Ebu Davud, Salat, 361/11, 180; Tirmizi, Salat, 298/11, 257-258; İbn Mace, İkame, 193/1,

[9] Buhari, Eşribe, 3/V[, 242; Müslim, Eşribe, 9/11, 1572; Malik, Eşribe, 131. Benzer

İfadelerle Bkz, Buhari, Enbiya, 27/1V, 127; Ahmed, V, 118-119

[10] Sarf; Paranın (Altın, Gümüş) Parayla Satılması, Değiştirilmesi Anlamında Özel Bir Akil Çeşididir.

[11] Tirmizi, Buyu, 53/111, 582; Nesei, Buyu, 15/VH, 254-255

[12] Muhabere; Belli Bir Hisse Karşılığında Toprağı Kiraya Verme Şeklinde Yapılan Tarım Ortakçılığı

[13] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/218-231

[14] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/231-236

[15] Yakın Anlamda Bkz. Tirmizi, Nikah, 15/111, 412

[16] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/236-239

[17] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/239-240

[18] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/240-241

[19] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/241

[20] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/241-243

[21] Buhari, şehadat, 9/ılt, 15!; Müslim, fedailus-sahabe, 214/11, 1964; tbn mace, ahkam, 27

[22] Bkz. Buhari, fedailu ashübi n-nebi, 5/ıv, 195; müslim, feıiailu´s-sahabe, 221-222/11, 1967-1968; timizi, menakıb, 58

[23] Benzer ifadeyle bkz. Muttakî, kenzıı´l-ummal, xı, 529

[24] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/243-244

[25] Ebu´l-hasen ubeydullah b. El-htiseyn (ö. 340). Büyük hanefi fıkıh bilgini

[26] Buhari, hacc, 22/11, 146

[27] Müslim, cenaiz, 54, 55, 56/1, 653; tirmizi, cenaiz, 49/111, 358; nesei, cenaiz, 79/ıv, 76; ibn mace, cenaiz, 34/1, 491-492; ahmed, ıı, 1, 144.

[28] Fasd: bazı hastalıkların tedavisi amacıyla boyun damarından kan akıtılmışıdır. Hacamat: mihcem denen aletle damardan kan alınması.

[29] İstîlâd; efendinin, cariyesinden çocuk edinmesi durumu olup, böylesi cariyeye ümmü ve-led denilir.

[30] Tedbîr; kölenin azatlığının, ölüme bağlanması durumu olup, bu durumdaki köleye mü-debber denilir ve efendinin ölmesiyle birlikte müdebber köle hürriyetine kavuşur

[31] Mükâtebe; yazışmalı azatlık anlaşması demektir. Efendi, kölesine bir fiyat biçer ve taksit taksit bu bedeli ödemesi sonucunda hürriyetine kavuşur. Bu anlaşmayla birlikte köle şu anda kendi adına kazanç sağlama hürriyetine (e) hürriyeti) sahiptir ve anlaşılan bedeli ödemesi durumunda da gelecek açısından tamamen hürdür (boyun hürriyeti).

[32] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/244-256

[33] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/257

[34] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/257

[35] İmam Gazali, İslam Hukukunda Deliller Ve Yorum Metodolojisi, Rey Yayıncılık: 1/257-258

[36] İmam Gazali, İslam Huku...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın