Ünite 8 Ders Özetleri

1 S)İBN MİSKEVEYH KİMDİR?
C) Künyesi Miskeveyh olan Ahmed b. Muhammed b. Yakup,
Ebu Ali el-Hâzin olarak da bilinir. İbn Miskeveyh‟in Kamil el-Kadî (ö.960)‟den tarih, özellikle deTaberî'nin Tabakat‟ını tahsil ettiği ve İbn el-Hammâr‟dan da felsefe okuduğu bilinmektedir.
Çok seçkin bir ahlak filozofu ve tarihçi olarak ün kazanmıştır

2 S)İBN MİSKEVEYH’İN ESERLERİ NELERDİR?
C) Klasik kaynaklarda İbn Miskeveyh‟e 13 kitap nispet edilir; Ancak İstanbul kütüphanelerinde bunlara ilaveten 5 yazma eser bulunmaktadır. Felsefî açıdan el-Fevzu'l-Ekber, el-Fevzu'l-Asgar, Tecâribu'l-Ümem, Ünsü'l-Ferid, Tertîbu's-Saâde, el-Mustasfâ, Cavidân Hired, es-Siyer, Tehzibu'l-Ahlâk gibi kitaplar en mühim eserleri arasındadır.

3 S) İBN MİSKEVEYH’İN GÜNÜMÜZE ULAŞAN ESERLERİ NELERDİR?
C) Ahlâk filozofu olan İbn Miskeveyh’in ahlâk dair üç önemli ve özgün kitabı günümüze ulaşmıştır. 1-Tertibu's-Saâde, Tezhibu'l-Ahlâk ve 3-Cavidân Hired.

4 S)TEHZİBU'L-AHLÂK ESERİ NİÇİN DİĞERLERİNDEN FARKLIDIR?
C) Ahlak ilmi üzerine yazdığı bir eser olan Tehzîbu'l-Ahlâk’ta İbn Miskeveyh, kendisinin ahlâkî huylarını değiştirdiğinden bahseder ki, bu da onun ahlâk ilmi hakkında yazdıklarının çoğunu kendi nefsine uyguladığına delil sayılabilir

5 S) FELSEFİ YAKLAŞIM İTİBARIYLE KİMİ TAKİP EDER?
C) Farabi‟yi takip eder ve özellikle Platon, Aristoteles ve Plotinus‟un görüşlerini uzlaştırmaya çabalar.

6 S) MUHARRİKUL EVVEL NE DEMEKTİR?
C) İbni Miskeveyh el-Fevzu'l-Asğar adlı eserinde tevhid inancını anlatırken kullandığı terimdir. O zamanlar çok meşhur olan “ilk hareket ettirici (Muharriku’l-evvel)” deliline Allah’ın varlığını ispat etmekte başvurur. Bu konuda İbn Miskeveyh tam bir Aristocudur.
Birlik, ezelîlik ve gayri cismanilik ona göre Tanrı'nın aslî sıfatlardır.
-Samimî bir dindar düşünür olan İbn Miskeveyh, yoktan yaratmayı ispata çalışır.

7 S) FEVZUL ASGAR IN İÇERİĞİNDE NELERDEN BAHSETMEKTEDİR?
C) Farabi'nin Medinetül Fasılası'na benzetilen bu eser 3 bölümdür. İlk bölümünde Tevhid inancından bahseder ve Aristonun etkileri görülür. İkinci bölümünde nefs ve kuvvelerini konu alır ve yeni Platoncu etkileri görülür. Son bölümde ise nübüvvet konu edilmektedir

8 S)MİSVEKEYH PSİKOLOJİ GÖRÜŞÜNÜ HANGİ KİTAPLARINDA ELE ALIR?
C) el-Fevzu'l-Asgar‟da ve Tehzibu'l-Ahlâk'ta ele alır

9 S) İBNİ MİSKEVEYH GÖRE VARLIK OLUŞUMU NASILDIR?
C) ) İbn Miskeveyh Tanrı’dan sudur eden ilk varlık olan İlk Akıl, ona göre aynı zamanda Faal Akıl’dır. Mükemmeldir, hali bakımından değişmez. İlk aklın sudur hali onunla birlikte ebedî olarak devam eder. O kendisinden aşağıdaki varlıklara nispetle kamil, Tanrı’ya nispetle noksandır sonra akıldan daha aşağı mertebede bulunan semavî nefs gelir, o akla benzemek için yetkinlik arzusunun ifadesi olarak hareket eder. Bununla birlikte tabii cisimlere nispetle o tamdır. Semavî nefs aracılığıyla ilk felek vücuda gelir. Nefse nispetle o eksiktir Tanrı tarafından ona bahşedilen varlığın ebedîliğini temin için feleğin hareketi dairevîdir. Felek ve onun kısımları aracılığıyla bizim cisimlerimiz vücuda gelir. Tanrı ile aramızdaki vasıtalar zincirinin uzunluğu nedeniyle bizim varlığımız oldukça zayıftır varlığımız değişkendir ve ebedî değildir. Bütün varlık mertebeleri Allah tarafından vücuda getirilir ve O’nun varlığının sudûru ve her şeyi kuşatan kudreti âlemdeki düzeni korur. Eğer sudûrdan Tanrı çekilirse hiçbir şey varlığa gelmez
SUDUR -FAAL AKIL- SEMAVİ NEFS- İLK FELEK -CİSİM yani VARLIK

10 S)YOKTAN VAR ETMEYİ İBNİ MİSKEVEYH NASIL İZAH EDER?
C) Galen’in yoktan yaratmanın aleyhindeki söylediği sözlerine karşılık İbn Miskeveyh’in bu husustaki delili şudur: Cevher sabit kalırken, suretler art arda gelir. Bir suretten diğerine geçişle meydana gelen değişmede, önceki suretler nereye giderler? Evvela, birbirine zıt olmaları sebebiyle, iki suret bir arada bulunamazlar. İkinci olarak, ilk suret başka bir yere gidemez, çünkü mekânda hareket ancak cisimlere mahsustur ve arazlar bir yerden başka bir yere hareket edemezler. Bu durumda ancak bir ihtimal kalır ki, önceki suretin yok olmasıdır Eğer önceki suretin yokluğa gittiği (yok olduğu) sabit olduğunu göre, bu durumda ikinci, üçüncü ve dördüncü, vd. müteakip suretler de yoktan geldiği ispatlanmış olur. Bu sebeple, sonradan olan bütün varlıklar yoktan var edilmiştir.

11 S) İBN MİSKEVEYH’İN TEKAMÜL TEORİSİNİ AÇIKLAYIN?
C) Aristo’nun aksine, en yüksek iyiyi insanın Allah’ın halifeliğini gerçekleştirme gayesi ile özdeş sayan İbn Miskeveyh’e göre bu gaye, insana mahsus olan akıl sayesinde âlemin tekamülünde ulaşacağı konuma tekabül eder. İbn Miskeveyh’in tekâmül teorisi esas itibariyle İhvân-ı Safâ’nınkiyle aynıdır. Bu dört aşamalı bir tekâmüldür: Maden, bitki, hayvan ve insan. Mercan, hurma ağacı ve maymun sırasıyla madenden bitkiye, bitkiden hayvana ve hayvandan insaniyet aşamasına geçişi temsil eder. Son halkasına kendisindeki semavî nefsi bağlayarak Peygamber varlık silsilesini tamamlar.

12 S) İBN MİSKEVEYH RUHUN VARLIĞINI NASIL AÇIKLAMIŞTIR?
C) Maddeci görüşe karşı çıkarak, aynı anda farklı hatta iki zıt sureti kabul edebilmesini gerekçe göstererek insanî ruhun varlığını ispatlar. Ruh, ona göre cismanî bir şey olamaz, çünkü madde aynı anda ancak bir tek suret alabilir.

S) İBN MİSKEVEYH NEFSİN İDRAKİNİ NASIL AÇIKLAR?
C) İbn Miskeveyh nefsin idrakini iki yolla açıklar. Şöyle ki: Aristo nun nefsin, bileşik maddî nesneleri ve yalın gayri maddî şeyleri farklı yollarla idrak eden tek bir melekesi vardır görüşü diğeri de Platon un ‘benzerler benzerleri idrak eder görüşüyle açıklamaya çalışır.

13 S) İBN MİSKEVEYH İN FELSEFİ GÖRÜŞÜ NEDİR?
C) İbn Miskeveyh iradeli ölümün dünyadan el-etek çekmek demek olmadığını söyleyerek kendisini tashih eder; Dünyada el-etek çekmeyi öğütleyenler haksızdırlar, onlar, hiçbir hizmet sunmaksızın başkalarının hizmetini isterler, bu ise tamamen haksızlıktır. Bazıları onların çok az ihtiyaçları olduklarını iddia ederler, ancak bu çok az ihtiyaç bile çok sayıda insanın hizmetini gerektirir. Bu sebepten, her insanın başkalarına uygun surette hizmet etmek görevidir, eğer o onlara çok hizmet ederse çok isteyebilir, eğer az hizmet ederse de az isteyebilir.
Bu İbn Miskeveyh’in felsefî görüşünün önemli bir yönüdür ve onun ahlâka olan bağlılığını açıklar.

14 S)İBN MİSVEKEH İN AHLAKA DAİR EN BÜYÜK RİSALESİ NEDİR?
C) Tehzîbu'l-Ahlâk’ tır. Bu kitapta nefs öğretisini açıklayarak başlar. Platonu izleyerek nefsin melekeleriyle bunları tekabül eden erdemler arasında bir benzerlik çizer

15 S)İBN MİSVEKEYH EGÖRE NEFSİN MELEKERİ KAÇTIR?
C) Nefsin üç melekesi vardır: Akıl, cesaret ve şehvet; buna tekabül eden üç erdemi vardır; hikmet, cesaret ve i'ti-dal. Bu üç erdemin uyum halinde olmasıyla biz dördüncü bir erdeme, yani adalete malik oluruz

16 S) İBNİ MİSKEVEYH NEFSİN MELEKELERİNİN ALT BÖLÜMLERİNİ NASIL SINIFLANDIRMISTIR?
C) Nefsin melekelerinin alt bölüm ve ayrımların hepsinin İbn Miskeveyh’in kendisine ait olup olmadığını kesin olarak tayin edilemese bile ona göre: yedi çeşit hikmet, yani zeka keskinliği, çabuk anlama, açık anlama, öğrenme kolaylığı, temyiz gücü, hafıza ve hatırlama; on bir çeşit cesaret, yani büyüklük, kendine hâkim olmak himmet sahibi olmak, metanet, sükûnet, heybet, yiğitlik, sabır, lütuf, hamiyet ve şefkat; on iki çeşit i'tidal, yani unutma, nezaket, doğruluk, uzlaştırmacılık, kendini tutma, sabır, kanaat, ağırbaşlılık, dindarlık, intizam, bütünlük ve cömertlik (ki altı alt bölüme daha ayrılır); ondokuz adalet çeşidi, yani dostluk, birlik, sadakat, şefkat, kardeşlik, ödüllendirme, iyi eş olma, iyi muamele, samimiyet, alçak gönüllülük, tevekkül, Allaha bağlılık, düşmanlığı unutmak, başkaları hakkında kötü konuşmaktan kaçınmak, doğruların vasıflarından bahsetmek, kötülerin rivayetlerini kabul etmemek ve bayağı kimselere, yaramaz satıcılara ve dalkavuklara güvenmemek, olarak tespit ettiği bilinmektedir.

17 S)TEZHIB UL AHLAK ADLI ESERI GENEL OLARAK NELERDEN BAHSEDER?
C)Beş bölümden oluşan bu eserin ilk bölümünde nefsi anlatır. İkinci bölümde insan tabiatından İnsanların doğuştan iyi olduğunu ve daha sonra kötülüğü arzu etmekle ve kötü arkadaşlar edinmekle ‘kötü’ hale geldiğini savunur. Üçüncü bölümde iyinin temel gaye olduğunu söyler. Dördüncü esas itibariyle adaleti ele alır ve onunla ne kastedildiğini açıklar. Beşinci bölümde dostluk ve sevgi üzerine konuşmayı sürdürür.

18 S) İBN MİSKEVEYH DE BİR MUTLULUK SINIFLANDIRMASI NASILDIR?
C) İbn Miskeveyh de bir mutluluk sınıflandırması şöyledir; 1-Sıhhat, 2-Zenginlik, 3-Şân ve şeref, 4-Başarı, 5-Doğru düşünmedir.

19 S) EL-FEVZU'L-ASĞAR VE TEHZİBU'L-ÂHLÂK’TAKİ ORTAK YÖN NEDİR?
C) Fevzu'l-Asğar da olduğu gibi Tehzibu'l-Âhlâk’ta da İbn Miskeveyh züht hayatının bütün şekillerine karşıdır. Çünkü zahitler kendilerini ahlâkî erdemlerden koparırlar. Kendisini insanlardan ayıran ve uzlet halinde yaşayan kişi iffetli, adil, cömert ve cesur olamaz. Onun cansız ve ölü bir şeyden farkı kalmaz.

20 S) EBU BEKR ZEKERİYA EL-RÂZİ VE İBN MİSKEVEYH İN ORTAK GÖRÜŞLERİ NEDİR?
C) İkisi de şehvete hâkim olmanın ruh sağlığının gerçek temeli olduğunu söyler.

21 S) İBN MİSKEVEYH E GÖRE NEFS HASTALIKLARININ ÇARELERİ NELERDİR?
C) İbn Miskeveyh nefs hastalıklarının çarelerinden söz eder. En önemli hastalıkları; öfke, kendini beğenme, ihanet, korkaklık, gurur, korku ve hüzündür.

22 S) İBN MİSKEVEYH İN TARİH FELSEFESİ GÖRÜŞÜ NEDİR?
C) Tarih saraylardaki şahıslar hakkında eğlendirici bir masal değildir, fakat belli bir çağda yaşayan toplumun siyasi v...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın