Ünite 2: İslam düşünce okulları

Bu Özetler İlimdünyası Ailesi İlahiyat Yönetimi Tarafından Hazırlanmıştır. www.ilimdunyasi.com Lütfen Kaynak Gösteriniz.

ÜNİTE 2

İSLAM DÜŞÜNCE OKULLARI

İslam düşünce okullarını ortaya çıkaran sebepleri iki şekilde inceleyebiliriz:
1)İslam dininin ana niteliklerinden kaynaklanan sebeplerdir.
2)Yeni dinin etkileşim alanlarından ortaya çıkan sebepler

1-Dini metinlerin mahiyetinden kaynaklanan sebepler:Zaman zaman Kur’an ayetlerinin birbirleriyle çelişmesi şeklinde olduğu gibi,zaman zaman da Kur’an ayetlerinin hadislerle çelişmesi şeklinde tezahür etmiştir.

2-Diğer kültürlerin din ve medeniyetlerle karşılaşması ve karşılıklı meydan okumalar:Hz.Peygamber’in Medine’ye hicretiyle İslam’ın siyasal yapısı kurulmuş oldu.İslam’ın doğuşundan itibaren devletle beraber varlığını devam ettirmesi,İslam dininin düşünce okullarının oluşum sürecini ve mahiyetlerini etkilemiştir.

İSLAM DÜŞÜNCE OKULLARI

KELAM=Kelam okullarının ortaya çkışında öncelikle siyasi olaylar etkilidir.

TASAVVUF=Tastvvufun ortaya çıkışı ekonomik zenginleşmeye tepkiden kaynaklanmıştır.Özellikle Gazzali ve İbn Arabi sonrası felsefeyle de derin etkileşimi sonucu ALLAH,alem ve insan hakkında manevi tecrübeye dayalı bir metafizik düşünce sistemi sunmuştur.

Bu Özetler İlimdünyası Ailesi İlahiyat Yönetimi Tarafından Hazırlanmıştır. www.ilimdunyasi.com Lütfen Kaynak Gösteriniz.

İSLAM FELSEFE OKULLARI

Felsefenin İslam sünyasında oluşmasının en önemli vasıtası tercüme hareketleridir.Müslüman filozoflara göre felsefe insanlığın ortaya çıkışından itibaren devam eden bir tür hakikat araştırmasıydı ve kendileri de hakikatin peşinden koşan öğrencilerdi.Müslüman filozoflar felsefenin birikimsellik,süreklilik ve evrensellik boyutlarını her zaman önemsemişlerdi.Felsefenin altında birçok okul oluşmaya başladı.Meşşai ve İşraki okullar İslâm dünyasında yaygınlık kazanmıştır.

Dehriyye=Bu okul evrenin başlangıcı ile sonu olmadığını ve yaratılmadığını iddia etmektedir.’’dehr’’ kelimesi başlangıcı ve sonu olmayan zaman anlamındadır.Vahyi,peygamberliği ve mucizeleri de inkar etmiştir.

Tabiatçılar=bu okul varlıktaki değişimi sebep-sonuç ilişkileri çerçevesinde sadece tabiatla açıklamaktadır.

Meşşai okul=Bu okul felsefenin İslam dünyasına aktarılması,içselleştirilmesi,yeni özgün felsefi sorunların inşası ve evrensel felsefi sorunların tartışılmasınadevam bakımından son derece önemlidir.Kindî,Farabi,İbn Sina,İbn Bacce ve İbn Rüşd gibi İslam filozofları tarafından temsil olunmuştur.İslam dünyasında en önemli ve en etkili okul olan Aristo felsefesini takip eder.Meşşai okulun en önemli sorunlarından bir tanesi din felsefe ilişkilerinin analizi ve kurgulanması hususunda olmuştur.

Din felsefe ilişkisi=Meşşai okula göre her şeyden önce din ile felsefe arasında konu ve gaye birliği bulunmaktaydı.

Ana Hatlarıyla Meşşai Filozofların Felsefe Tasnifi

Felsefe=Nazari-ameli
Nazari=Metafizik-Fizik-Matematik
Ameli=Ahlak-Ev idaresi-Siyaset

Son kaynakları itibariyle felsefe ve din kaynak birliğine sahip olsa da ortaya çıkış süreçleri birbirinden farklıdır.Din insanlara tüm hitap şekilleriyle seslenir.Felsefe ise sadece akıl yürütme yöntemi olan burhanı kullanır.
Meşşai filozoflar din ile felsefe arasındaki temel farklılığı ifade biçimlerinde bulur.—Meşşai filozoflara göre tevili zorunlu kılan sebepler şunlardır:1)İnsanların anlama kabiliyetleri farklıdır ve farklı yöntemlerle öğrenirler. 2)Dini metinler zahirleriyle ele alındıklarında kaza-kader ve ALLAH’ın adaleti gibi konularda çelişki gibi duran ifadelere sahiptir. 3)Dini metinlerde kapalı ve müteşabih ifadeler bulunmaktadır.

Peygamberlik anlayışları=Meşşai filozoflara göre peygamberlik kurumu toplum için zorunludur.İnsanlar akıllarıyla ALLAH’ın varlığı,birliği ve sıfatları hakkında belli bir bilgiye ulaşabilir.Ancak insanların tümü aynı dereceye ulaşamayabilir.Yüce ALLAH lütfu ve inayetiyle insanları vahiyle desteklemiştir.Meşşailere göre,vahiy,faal aklın yukarıdan aşağıya doğru seçilmiş insanlara bilgiyi aktarmasıdır.

Tanrı anlayışları=Yüce ALLAH’ı her türlü eksiklikten uzak tutarlar.Meşşailer Tantıyı zorunlu varlık,ilk Muharrik,en yetkili varlık,akl,âkil ve mâkul şeklinde anarlar.

Evren anlayışları=Meşşailere göre evren en dışta sabit yıldızlar feleğinin ve merkezde ise dünyanın bulunduğu iç içe geçmiş eş merkezli feleklerden oluşmuştur.Dünya ayaltı şeklinde isimlendirilir ve ay üstü alem ;1)gök felekleri , 2)gök akılları ve 3)gök nefisleri olmak üzere üç farklı unsurdan oluşur.Evrendeki varlık hiyerarşik olarak şöyle sıralanmaktadır.İlk madde,dört unsur,homojen cisimler,birleşik cisimler (madenler) ,bitkiler ,hayvanlar,insan ,nefis ve akıl sahibi gök cisimleri ve son olarak ilk Muharrik.

İnsan anlayışları=İnsan beden ve nefsten oluşmuştur.İnsan beslenme,büyüme,üreme,beş duyu,ortak duyu,mütahayyile,hafıza,müfekkire,istek güçlerinden ve akıldan oluşur.

Akıl anlayışları=Onlara göre öncelikle akıl idrak ettiği konusu bakımından ikiye ayrılır. 1)Nazari akıl 2)Ameli akıl.—Aklın matematik,fizik,metafizik gibi teorik konuları incelediği haline nazari akıl,eylemler,fiiller,davanışlar ve kararlar hakkında işlemler vermesi haline ameli akıl adı verilir.
Meşşai fiolzoflar insanda tümel bilginin oluşması ve aklın gelişmesi evreleri bakımından şu şekilde tasnif ederler:

1)Kuvve halindeki akıl ve potansiyel akıl:İnsanın küçüklük döneminde aklın bulunduğu haldir.

2)Fiil hale geçmiş akıl:İnsanın soyutlamaya,kavram oluşturmaya ve tümel yargılar oluşturmaya başladığı hale verilen isimdir.

3)Meleke halindeki akıl:Bir ileriki safhadır.Öyle ki durum onda bir meleke,alışkanlık haline gelir.

4)Müstefad akıl:İnsan aklının yetkinleşmesindeki ve bilgi edinmedeki son aşamasındaki yetkinlik haline,,mükteseb ve zahir beyani akıl şeklinde farklı isimler verilmiştir.

Bu Özetler İlimdünyası Ailesi İlahiyat Yönetimi Tarafından Hazırlanmıştır. www.ilimdunyasi.com Lütfen Kaynak Gösteriniz.

İşrâki okul:Şehabeddin es-Suhreverdi tarafından kurulmuştur.İşraki okul byük ölçüde Eflatunu kendilerine model olarak almışlardır.Kaynakları arasında İbn sina,Gazzali,İbn Tufeyl,tasavvuf geleneği,İran hikmetiyle,Hermetik geleneği sayılmalıdır.Sühreverdi’nin ana eseri Hikmetü’l-İşrâk’tır.

Varlığın ortaya çıkışı

Nurlar hiyerarşisi=İşraki okul varlık kavramı yerine nur kavramını kullanmıştır.Tüm maddi ve manevi her çeşit varlığın oluşumunda nur vardır.Varlığın zirvesinde ise Nurlar Nuru,Kutsal Nur olan Yüce ALLAH bulunur.

Tanrı anlayışı=İşrakiler Meşşailer gibi Yüce ALLAH hakkında tenzih ilkesini uygularlar.Tanrı,hiçbir şeye muhtaç olmayan,her şeyden zengin müstağni,her şeyden aşkın,kendi kendine var olan yegane varlıktır.O zorunludur.Var edendir.

Peygamberlik anlayışı=İşrakilikte nübüvvet,genellikle peygamberlerin keşf ve müşahade yoluyla nurun kaynağından bilgi alması olarak anlaşılmıştır.Öteki dünyadan haberleri getirmesi,insanlar arasında uyumu sağlaması için peygamberlik bir ihtiyaçtır.

Bu Özetler İlimdünyası Ailesi İlahiyat Yönetimi Tarafından Hazırlanmıştır. www.ilimdunyasi.com Lütfen Kaynak Gösteriniz.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın