Piyade ve süvarinin payları

Piyade Ve Süvarinin Payları

1598- Müslümanlar alarak sahip oldukları ganimetleri sonra paylaşmak istediklerinde Ebu Hanife'niıı görüşüne göre süvariye iki pay verilir. Biri kendisi, biri de atı için. Piyadeye de bir pay verilir. Atın payını müslüman adamın payından üstün tutmam, demiştir ki bu da Basra ve Küfe ehlinden Irak ehlinin görüşüdür.

Çünkü hak edilen şeylerde hayvanı insandan üstün tutmanın hiçbir izahı yoktur. Hak etme sadece düşmanı ürkütme ve ona zarar verme bakımındandır. Bu da attan çok, adam için sözkonusudur. Yani adam attan daha fazla düşmanı korkutur ve ürkütür.

Zaten adam olmadan at savaşmaz.Ama at olmadan adam savaşır. Aynı şekilde, adamın azığı atın azığından daha fazla olabilir. At, ot ve benzeri belki de değersiz şeylerle doyabilir. Halbuki adamın yiyeceği ancak para ile bulunur. Bütün bunlarla beraber adam azıkla değerlendirilmiyor. Onun için pay at, katır ve deve ile hak edilmez. Halbuki atın sahibi bunlar için daha çok masraf yapar. Masrafı atın masrafından çok olduğu halde fil ile de sahibi pay hak etmez.

Bundan da anlaşılıyor ki at ile pay almaya hak kazanmak kıyasın hilafına, nas ile sabittir. Çünkü at, savaş aracıdır. Araç ile de pay hak edilmez. Düşmanın kendisiyle ürkütülmesi de , filde olduğu gibi, pay almayı gerektirmez. Ancak sünnette belirtildiği için burada kıyası terkettik. Bütün haberler at için sadece bir payın alınacağını belirtmektedir. Bunlar kesin olduğu için burada kıyas terkedilir. Ama haberlerin çelişkili olduğu yerlerde kıyasa göre amel edilir. Ebu Yusuf ve Muhammed'e göre süvariye üç pay verilir. Bir pay kendisinin, iki pay da atinindir. Bu da Hicaz ve Şam ehlinin görüşüdür.

İmam Muhammed şöyle diyor; Bunda hayvanın insana üstün tutulması yoktur. Çünkü iki pay ata değil süvariye veriliyor. Burada sadece süvari piyadeden üstün tutulmaktadır. Bu da icma ile sabittir. Atın geçimini sağladığı ve ahitlerini yerine getirdiği için süvari paylardan birini hak etmektedir. Diğer pay ise, atı ile savaştığı için ona verillir. Üçüncü pay da ona canı ile savaştığı için verilir. Bu görüşü tercih ediyorum, demiştir. Çünkü İki taraf bunun üzerinde İttifak etmiştir. İki tarafın ittifak ettiği görüşün kitapta tercih etdildiğini belirtmiştik. İmam görüşünü şöyle izah etmektedir:

Çünkü tek tarafın görüşünden daha kuvvetlidir. Yani iki tarafın üzerinde ittifak etmesi, kalbi daha çok tatmin eder. Hangisinin görüşü alınmaya daha layık olur, konusunda da aynı şeyi söylemiştir. Şöyle ki, suyun necis olduğunu biri haber verse, iki kişi de temiz olduğunu haber verse, iki kişinin verdiği haber kabul edilir. Çünkü iki kişinin verdiği haber kalbi daha çok tatmin etmektedir.

Her iki görüş için haberlerin sahih ve meşhur olarak geldiğini söylemiştir. Kitapta da bu haberler senedleriyle rivayet edilmiştir. O zaman her iki tarafın arasını uzlaştırmak veya tercih yapmak ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.

Ebu Hanife uzlaştırmayı şöyle yaptığını söylüyor: Haberlerin arasını uzlaştırırım. Ata iki pay verdiğini söyleyen rivayeti şöyle açıklıyorum: Süvariye verilen iki paydan biri atı için verilmiş, diğeri de süvariye ihtiyacı için humus (beşte bir) den verilmiştir. Yahut ganimetler alınmadan önce verilmesi vade-dilen bir paydır. Yahut atın zikredilmesinden maksat, süvarinin kendisidir. Çünkü süvariye verildiğini biliyoruz.

"Adamlar bindortyüz kişi, atlar da ikiyüz tane idi" anlamındaki Hayber hadisi de bu şekilde izah edilmiştir. Adamlardan maksat piyadeler, atlardan maksat da süvari-lerdir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur. "Süvarilerinle, yayalarınla onları şaşkına çevir" Yani atlılar ve piyadelerle.

Bu şekildeki tercihin sebebi şudur: Süvariye verilen iki pay, kesindir. Çünkü haberler bu şekilde ittifak etmektedir. Kıyasın hilafına hak edilen şeylerde ancak kesin olan şeyler sabit olur. İkisi de "Haberlerden fazlalığı ispat edenler, yok sayanlardan evladır" demişlerdir.

Süvariye iki pay verildiğine dair rivayetlerden maksat, süvariye verilen bütün miktarı belirtmek değil, süvarinin piyadeye hangi şeyle üstün olduğunu belirtmektir.

Ondan sonra Hayber ganimetlerini taksimini ve bunların onsekiz pay olduğunu belirten hadisi zikretmiştir. Hadisin sonunda da şöyle demiştir: Taksimi peygamber yapmış değildi, sadece düzensiz bir taksimdi. O taksimi yapan ve sınırlandıran Hz. Ömer'in kendisiydi. Düzensiz demek, bütün payların eşit olması demektir. Mufavaza kelimesi bundan türemiştir. Nitekim şair şöyle demiştir:

"Başlarnıda bir büyük olmadan insanlar iyi olamazlar- Cahilleri egemen olduğunda da büyük sökonusu olmaz".

Hz. Ömer'in taksimi yapmış olması ise, kur'ayı çekip her payın üzerine koyması demektir.

Ebu Hanife, adamın ancak birtek at için pay alacağını ve çok atla gelse bile ancak biri için pay verileceğini söyler ki İmam Ahmed'in de görüşü budur. Çünkü Hicaz ve Irak ehli bu görüş üzerinde birleşmiştir. Şam ehli iki at için bir pay kabul ederken, diğer iki payı şahsın kendisine verirler. Ebu Yusuf da bu görüşü benimsemiştir. Çünkü savaşçı, üzerinde savaşmak için iki ata ihtiyacı olabilir. Fazlasına ihtiyacı pek olmaz. Ebu Hanife ve İmam Muhammed ise, savaşçının ancak bir at üzerinde savaşacağını söyler ve ikinci ile üçüncüye ihtiyacı olmadığını söylerler.

Bu durum hizmetçinin nafakasındaki ihtilaflarına benziyor. Ebu Hanife ve Muhammed'e göre yargıç, kadının hizmetçisi olarak sadece bir hizmetçiye nafaka kararlaştirabilir. Ama Ebu Yusuf a göre kadm için iki hizmetçi nafakasını kararlaştırır. Şerhu'l-Muhtasar kitabında nikah bölümünde bunu açıkladık.

Her iki tarafın görüşlerini destekliyecek rivayetler kitapta senedleriyle, uzlaştırma ve tercihleriyle kaydedilmiştir. Birinci meselede belirttiğimiz şekilde.

Malik İbn Abdullah el-Has'ami'den şöyle rivayet edilir: Medine'de idim. Osman İbn Affan ayağa kalktı ve şöyle dedi: Şam ehlinden burada kimse var mı? Evet, ey mü'minlerin emiri, dedim. Şöyle dedi: Muavl'ye ye gittiğin zaman ona fetihlerde ganimeti beş paya ayırmasını söyle. Biri Allah içindir. Kur'a çeksin ve hangisine düşerse onu alsın.

Bu da gösteriyor ki dört paydan beştebir belirli olmuşsa, devlet başkanının istediği değil, kur'a'da çıkan payı alması gerekmektedir. İbn Ömer'in hadisi de bunu göstermektedir. Şöyle diyor: Ganimetler beş paya ayrılıyordu. Sonra kur'a ile belirlenirdi. Resulullaha çıkan payı Resuullah alırdı. İstediğini seçip almazdı. Burada herhalde anlatmak istenen şudur: Her devlet başkanı (yönetici) halkın gönlünü kazanma ve kendini her türlü tercih etme yahut kayırmadan uzak durmakla mükelleftir.

Bu da dağıtım esnasında kur'a çekmek suretiyle gerçekleşir. Onun için dört payın paylaşılmasında da komutanlar arasında kur'a çekilir. Ondan sonra her komutan maiyetinde bulunanlara verilecek paylar için kur'a çeker. Dört paydan beşte bir payın ayrılmasında da bu şekilde kur'a çekilir.

Bunun temeli, Resulullah'ın bir sefere çıkacağı zaman eşleri arasında kur'a çekmesine dair rivayettir. İsteseydi kur'a çekmeden de dilediği hanımla sefere çıkabilirdi. Çünkü kocanın yolculuğuna eşlik eden hanımın ganimet taksiminde payı yoktur. Buna rağmen gönüllerini hoş tutmak ve kayırma şüphesini önlemek için aralarında kur'a çekiyordu. Ganimet taksiminde de devlet başkanının aynı şekilde davranması lazımdır. Allah en iyi bilir.[12]

[12] İmam Serahsî, İslam Devletler Hukuku, Şerhu’s-Siyeri’l-Kebir, Eğitaş Yayınları: 2/337-340

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın