Kişiye ganimet olarak tahsis edilenler

Kişiye Ganimet Olarak Tahsis Edilen Belirsiz Şeyler

1457- Komutan "Kim on elbise getirirse, bir tanesi onundur" der ve biri cinsi değişik on elbise getirirse, her elbisenin onda bir payı onundur.

Çünkü ganimet tahsisi ile getirdiği şeylerin onda birini ona tahsis etmiştir. Her ne kadar lafızda zikredilmemişse de sözünün anlamı" ondan bir elbise onundur" demektir.

Çünkü komutanın sözünü başka şekilde anlamak mümkün değildir. Elbise kelimesi ile mutlak tahsis yapılarak akid kurulmak istenirse, bu akid sahih olmaz. Çünkü elbiselerin cinsleri değişiktir. "Elbise" lafzı ise sınırsız ve belirsizdir. Üstelik elbiselerden birini ona vermek için tercih ölçüsü mevcut değildir. Elbiseler değişik cinsten olunca, bir taksimle taksimi mümkün olmaz. O-nun için her elbisenin onda bir kısmı ona verilmesi gerekir.

1458- Yine "Kim üç dabbe getirse bir tanesi onundur" derse, durum aynıdır.

Çünkü" dabbe" [1]ismi elbise ismi gibi muhtelif cinsleri kapsar.

1459- Hepsini aynı cinsten getirirse, onlardan ortalama birini almaya hak kazanır. Çünkü tek cins taksime elverişlidir. Komutan bir tanesini verirken, hem getireni hem de diğer askerleri gözetmesi lazımdır. Bu da ortalama birini vermekle gerçekleşir.

1460- "Kim bir dabbe getirse üçte bir kısmı onundur" derse ve biri inek veya manda yahut deve getirirse, bir şey almaya hak kazanamaz.

Çünkü dabbe ismi istihsanda at, katır ve eşek dışındaki hayvanları kapsamaz. Nitekim bir dabbeye binmiyeceğim, diye yemin edilse, bu yemin sayılan üç sınıf hayvan dışında diğer hayvanları kapsamaz. Burada lafzın hakikati kesin olarak muteber değildir. Çünkü hiçbir kimse "Kim cariye getirirse ondan kendisine pay vardır" demez. Halbuki dabbe ismi şu ayeti kerimede onu da kapsamaktadır:

"Yeryüzündeki her dabbenin rızkını Allah verir."[2] Bundan da anlıyoruz ki, bu söz halkın kullanıp anladığı manaya gelir. Bu da binek ve yük hayvanlarını kapsar.

1461- Halk, dabbe olarak manda veya sığır bulunduruyor ve dabbe ismini bunlara vererek onlara biniyor ise, böyle bir yerde hüküm, oranın örfüne göredir.

Bizim muhitimizde ise dabbe at, katır ve eşeklerin adıdır.

1462- Komutan "Kim kasaplık dişi bir deve getirirse, onundur" derse ve biri bir inek yahut kasaplık erkek deve getirirse, onu alamaz. Ama koyun veya keçi getirirse, onun olur.

Çünkü bu isim hakikatte kasaplık bütün hayvanlar için kullanılırsa da halk onu özellikle koyun, keçi için kullanmaya alışmıştır. Halktan biri diğerine "hayvanlarından birini bana kes" deyince, bundan sadece koyun-keçi anlaşılır. Deve ile sığır anlaşılmaz.

1463- "Kim kasaplık erkek deve getirirse, onundur" derse, getiren kişi koyun ve sığır değil, sadece aldığı deveden hak kazanır. Bütün bunlar kasaplık hayvan olsa bile "cezür" ismi, deve dışındaki kasaplık hayvanlar için kullanılmaz.

Yine kıyasa göre binek olarak kullanılmış dişi veya erkek deve getirirse, bir şey almaya hak kazanamaz.

Çünkü "cezür" ismi bu cinslerden sadece boğazlanmak için bulundurulan develere verilir. Binilen develere bu isim verilmez. Bu da binek olarak kullanılmadan önceki durumudur. Binek develeri ise normal olarak yemek için boğazlanmaz.

İstihsana göre bunlardan hangisini getirse almaya hak kazanır.

Çünkü örfte bu isim hepsi için kullanılır.

1464- "Kim bir Cemel veya Baîr getirirse, onunundur" derse ve biri Buhti bir deve getirirse, almaya hak kazınır.[3]

Çünkü "cemel" veya "baîr" İsmi hepsini kapsamaktadır. Ama "dişi veya erkek kim bir buhti getirirse" derse ve biri arabi deve yahut dişi deve getirirse, almaya hak kazanamaz.

Çünkü "buhti" Arap olmayan yabancı develere verilen isim olup Arap develerini kapsamaz. Nitekim yabancı deve ismi ganimet tahsisinde Arap develeri kapsamaz. Buhti ismi hem erkek hem dişi yabancı deveyi içine alır. Cemel adı da dişi ve erkek Arap develeri kapsar. Bakar (öküz-inek) adı, ganimet tahsisinde mandayı kapsamaz. Halbuki bu kıyasa göre kapsaması gerekirdi. Çünkü bakar ismi cinsin ismidir.

Görmüyor musun? Zekatta sığır (bakar)ın nisabı bununla tamam olmakta ve Rasulullahm "Her otuz bakar (sığır) başına iki yaşında erkek veya dişi bir sığır (tosun) zekat verilir"' hadisinde kapsamaktadır. Ancak örfe itibar edilmiştir. Örfte de manda*(camûs) ismi bunun dışında kalmaktadır. Bu isim ona ancak mukayyed olarak verilir. Nitekim farsça da mandaya "Gamiş" denilmektedir. Cemel ve baîr isimleri ise böyle değildir. Her dilde Buhti'ye de verilir.

1465- "Kim bir şât(koyun) getirirse, onundur" derse koyun olsun keçi olsun, erkek ve dişiyi kapsamaktadır. Halbuki bu kıyasa göre keçiyi kapsamaması gerekirdi.

Çünkü o başka bir isimle anılır. Manda isminde olduğu gibi, (şât) koyun ismi onun dışında kalmaktadır. Lâkin bunda başka mana itibar edilmiştir. Çünkü normal olarak koyun ve keçiler birbirine katılmakta ve aynı sürü içinde bulunmaktadır. Hepsi de aynı şey sayılmaktadır. Koyun ve keçi ismi hepsine verilmektedir. Halbuki mandalarda durum böyle değildir.

Koç ve teke ismi koyunu kapsamaz. Çünkü özel bir türün adıdır. Halbuki "decac" (tavuk için cins isim) horuzu da tavuğu da kapsamaktadır. Ama özel olarak "dîk" horoz ve "decâce" tavuk ismi diğerini kapsamaktadır.[4]

el- Camiu's-Sağir de yeminler bahsinde bunu belirttik ve dedik ki, biri "decac etini yemem" derse ve horoz eti yerse, yemini tutmamış olur. Ama "decace" tavuk etini yemem derse ve horoz etini yerse, yeminini bozmamış olur. Yine horoz (dîk) etini yemem, deyip yemin ederse ve tavuk etini yerse yemini bozmuş olmaz, Bu şeylerde tahsis edilen ganimetin hükmü, yeminlerin hükmü gibidir.

Doğrusunu Allah bilir.[5]

[1] "Dabbe" adı debelenen her şeye verilir. Ancak Özei olarak yük ve binek hayvanı için kullanılır. (Çeviren)

[2] Hûd, 11/6

[3] Bunlar değişik develere verilen değişik Arapça isimlerdir. (Çeviren)

[4] Nitekim metinde yer alan bir beytinde şair Lebid şöyle demektedir: "Tavuklar sabah erkenden davranıp ihtiyaçlarını görmeğe başladılar." Diğer bir beyitte de: "Hint manastırına uğradığımda tavuk ve çan sesleri huzurumu kaçırdı."

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın