İ'tikadda Fırkalar

İ’TÎKADDA FIRKALAR

İmam Şafiî, hayâtında, türlü tslânı fırkalarına mensup birçok kimselerle buluşup görüştü. Onların bâzılarından Hadîs bile dinleyip aldı. Onların görüşlerini ve düşüncelerini inceledi. Yukarıda beyân ettiğimiz veçhile, Mukâtil îbn-i Süleyman´a ait sözü bunu göstermektedir. Şafiî´nin çağım iyi anlayabilmek için görüşlerinden haberdar olduğu sanılan ve o devirde yaşayan dînî fırkalardan, kısaca da olsa, bahsetmek yerinde olur. [1]

1. Fırka: Şîa

59- Şîanın Doğuşu:

Şîa en eski îslâm fırkasıdır. Hz. Osman devrinin sonlarında siyasî bir mezheb olarak meydana çıkmıştır. Hz. Ali devrinde büyümüş ve gelişmiştir. Çünkü Hz. Ali halkla temas ettikçe, onu gören halkın ondaki yüksek kabiliyete, onun din ve ilim bakımından kudret ve faziletine hayranlığı artıyordu. Propagandacılar bunu istismar ettiler ve kendi mes-heblerini insanlar arasında, yaymak için bunu vasıta yaptılar. Emevîler devri gelince Ali taraftarları zulme mâruz kaldılar. Emevîlerin onlara ezâ ve cefâsı arttı. Mazluma acımak cibilliyetinde olanlar bu halde onlara acıdılar, içindeki sevgiler coştu ve onları daha çok sevmeğe başladılar. Hz. Ali´yi ve evlâdını zulme kurban gitmiş olan şehîdir mertebesinde tuttular. Bu sebeple Şîa Mezhebi yayıldı, taraftarları çoğaldı.

Şîa Mezhebinin esasları: Mutediller ve müfritler:

1- îmâmet, milletin re´yine bırakılmış umumî mesalihten değildir ki, ümmetin tâyin etmesiyle olsun. îmâmet dînin rüknüdür, İslâm´ın bir kaidesidir. Öyleyse Peygamber onu ihmal etmiş ve ümmete bırakmış değildir, îmâmı Peygamber kendisi tâyin etmek lâzımdır. îmana büyük, küçük bütün günahlardan mâsundur[2].

2- Hz. Ali İbn-i Ebî Tâlib Peygamber aleyhİ´s-selâm tarafından seçilmiş Halîfedir. O Ashabının (Allah cümlesinden razı olsun) efdalidir, derler. Öyle anlaşılıyor ki Hz. Ali´yi diğer Ashâbdan daha faziletli görenler yalnız Şîa değil, Ashâbdan buna kail olanlar da varmış. Ammâr b. Yâsir, Mikdâd b. Esved, Ebû Zer Gıfârî, Selman Fârisî, Câbir b. Abdullah, Übey b. Kâ´b, Huzeyfe, Büreyde, Ebû Eyyûb´el Eîısârî, Sehl b. Ha-nîf, Osman b. Hanîf, Ebıı Heysem, Huzeyme b. Sabit, Ebû Tufeyl Âmir b. Vâile, Abbâs b. Abdülımıttalib ve oğulları, Benî Hâşim´in cümlesi bunlardandır. Zübeyr de bidayette buna kaildi, sonra döndü. Ümeyye oğul-îanndan da buna kail olanlar vardı. Hâlid b. Saîd b. As, Ömer b. Ab-dulaziz bunlardandır[3].

Şîanın hepsi bir derece üzere değildi. İçlerinde Hz. Ali´yi ve evlâdını takdirde çok aşırı gidenler olduğu gibi mutedil olanlar da vardı. Mutediller, Hz. Ali´yi diğer Ashâbdan efdâl saymakla iktifa ederler, kimseyi tekfir etmezler. İbn-i Ebî Hadid bu mutedil zümreden olup onları bize Nehcü´l-Belâga´da şöyle anlatır:

"Bu meselede onlar Fevz-ü Necat Ashabından olup halâs bulmuşlardır. Çünkü onlar orta yoldan gitmektedirler... Hz. Ali kendinden önce Halîfe olanların halifeliğine razı oldu, onlara biat etti. Arkalarında namaz kıldı, onlara kız verdi, onların ganîmetindefı yedi, onun yaptıklarından biz öteye geçemeyiz... Ashabın ulularına ta´an etmeyiz. Onlara onun gibi muamele yaparız."[4]

60- Gulât-ı Şîa:

Gulât-ı Şîa, yâni Şîanın müfritleri, Hz. Ali´yi Peygamberlik mertebesine çıkarırlar. Hattâ içlerinden bâzıları Peygamberlik onun hakkı olduğunu, Cebrail´in yamlarak onu Hz. Muhammed´e götürdüğünü bile söylerler[5]. Hattâ bir kısmı, Hz. Ali´yi —hâşâ— Tanrı mertebesine çıkarırlar. Bir kısmı, Allah´ın Hz. Ali´ye ve evlâdından olan diğer imamlara hulul ettiğini söylerler. Bu söz, Allah´ın Hz. isa´ya hulul ettiğine inanan Hıristiyan Dînine benzer, içlerinden bir kısmı ise her imâmın ruhuna ulûhiyyet hulul ettiğine ve kendisinden sonra gelen imâma da intikal ettiğine inanırlar.

Rafızî olan Şia´nın ekserisi son imâmın Ölümsüzlüğü i´tikadmdadır-lar. Onlara göre son imam hayattadır, günün birinde dönecektir, cevr ve zulümle dolan bu yeryüzünü o, adaletle dolduracaktır. Hattâ Sebeiy-ye taifesi, Ali İbn-i Ebî Tâlib´in hayâtta olduğuna, Ölmediğine inanırlar. Birtakımı ise Muhammed b. Hanîfe´nin hayatta olduğunu, Radvâ dağın da gizlendiğim, yanında bal ve su bulunduğunu söylerler. Bir taife ise, Yahya b. Zeyd asılmadı, Ölmedi, o sağdır, derler. Oniki imam etbâı ise: Onikinci imam olan Muhammed b. Hasan Askerî´ye mehdî unvanını verirler. Otıun Hılle´de bir hanenin bodrumunda gizlendiğini, anasiyle birlikte derdest edilince orada kaybolduğunu söylerler. Bu mehdi âhir zamanda çıkacak ve yeryüzünü adaletle dolduracak. Bu taife mehdinin çıkmasını beklemektedir. Akşam namazından sonra bu hanenin bodrum kapısında dururlarmış, bir binek hazırlarlar ve mehdiyi ismiyle çağırarak çıkmağa davet ederlermiş, yıldızlar belirince dağılırlar mış. iş ertesi akşama kalırmış. Bunlardan bâzıları ölen imâmın tekrar dünyaya döneceğine inanırlar ve buna Kur´ân-ı Kerîm´den, Ashâb-ı Kehfi misâl getirirler.[6]

61- Şîanın Aslı:

Görülüyor ki Gulât-ı Şia´ya birçok garib inançlar karışmıştır. Birbirine uymaz kanaatler kaynağı olmuş. Kendilerini evhama, hurafelere kaptırmış olan bu taife içine eski milletlerden bâtıl inançlar ve hurafeler girmiş. Onlara islâm kisvesi giydirmek istemişler. Yüksek ve saf İslâm akidesini, temiz tevhîd esasını bozmuşlar.

Avrupa ulemâsı Şia´nın aslım araştırmışlar, onda islâm´a sonradan karışma bâzı prensipler bulmuşlardır. Welhosen´e göre Şîa akideleri, İranlılardan ziyade Yahudilikten çıkmıştır"[7]. Zîrâ kunfcusu olan Abdullah İbn-i Sebe´nin Yahûdî olması bunu gösterir, diyor.

Dr. Dozi´ye göre ise, Şia´nın asıl menşei iranlıdır, zîrâ Araplar hürriyete bağlıdırlar. Iranhlarsa krallığa, padişahlığa bağlıdırlar. Padişahlıkta hükümdarlık miras kalır. Halîfe seçmenin ma´nâsmı anlayamazlar. Hz. Muhammed erkek evlâdı bırakmadan vefat etti. Onun yerine en münasip şahıs amucası Ebû Tâlib´in oğlu ve aynı zamanda Peygamber´iiı damadı olan liz. Ali´dir. Hilâfeti ondan alan Hz. Ebû Bekir, Ömer, Osman ve Emevîler onu hak sahibinden almış sayılırlar. Bundan başka İranlılar pâdişâhlara İlâhî bir kudsiyet nazariyle bakmağa alişkandılar. Hz. Ali´ye ve torunlarına da aynı gözle baktılar. İmâma itaat etmek birinci derecede gelen ilk vâcibdir, ona itaat, Allah´a itaattir, dediler[8].

Won Flotn diyor ki: Fi´len sabittir ki, Şîa mezheblerinden bâzıları Budistlik, Zerdüştlük, Mânîlik gibi eski Asya dinlerinden karışmadır"[9]

Hiç şüphe taşımaz bir gerçek vardır ki, Şîa, Âl-i Beyti takdis etmekle ve onlara candan bağlılıkla beraber Gulât´tan olanlar eski Asya dinlerinden birçok şeyler almıştır. Ruhun bir insandan başka bir insana geçtiğine kail olan Hind mezheblerinden tenasüh akidesini almıştır. Bir kısmı bu prensibi imamlarına tatbik etmişler, imâmın ruhunun kendisinder sonra gelene getçiğine inanmışlardır. Eski Bırahma ve Hıristiyanlık dinlerinden Tanrı´nın insana hululü akidesini almışlardır. Yahudilikten de birçok şeyler almaşlardır. îbn-i Hazm, imamların rücûu akidesinin Yahudilikten geçtiğini beyan ederken diyor ki: "Bunlar Yahudilerin yolunda yürüdüler, zîrâ Yahudiler Hz. îlyas´m ve Finhas b. Âzâr b. Harun´un bugüne kadar hayatta olduklarına inanırlar. Sofiyyeden bir kısmı da bu yolu tutmuşlardır. Onlar da Hızır ile îlyas´m hâlâ sağ olduklarına inanırlar. Bâzıları îlyas´m kırlarda, Hızır´ın da yeşil çayırlar ve çiçekler arasında bulunduklarını, anıldığı zaman derhal imdada yetiştiğini söylerler"[10]. Görülüyor ki, bâza Şîa akidelerine eski milletlerin ve mezheblerin bozuk ve bâtıl inançlarından birçok şeyler karışmıştır. Bunlar ya islâm´ı if-sâd etmek için veyahut da alışkanlık ve eski terbiye tesiriyli karışmıştır. Onlar Müslüman olmuşlar, fakat eskiyi sıyırıp atamamışlar, geleneklerinden kurtulamamışlardır.

îşte Şia´nın durumu kısaca beyân olundu. Şimdi de Şia´nın bâza meşhur fırkalarını, onların tarihçesini anlatmak istiyoruz. Tâ ki bu mezhebin , geçirmiş olduğu devirleri tanımış olalım. [11]

62- Sebeiyye Fırkası:

Sebeiyye: Banlar Abdullah îbn-i Sebe´ye uyanlardır. O, Hîreli bir ,; Yahûdidir, Müslüman görünmüştür. Anası bir Zenci câriyedir. Onun için ona İbn-i Sevda´ = Karaoğlu da denir. Hz. Osman´ın aleyhindp çalışıp propaganda yapanların başında gelir. Müslümanlar arasında fâsid düşüncelerini yaydı, bozguncu hareketlerde bulundu. Bunların çoğunu Hz. Ali nâmına uyduruyordu. Evvelâ halk arasında şunu yaymağa bağladı. Tevrat´ta her Peygamberin bir vâsisi olduğu sözü varmış. Hz. Ali de, Hz. Muhammed´in vâsisi imiş. Hz, Muhammed Peygamberlerin en hayırlısı olduğu gibi, Hz. Ali de vâsilerin en hayırlısı imiş. Sonra Hz. Muhammed´in tekrar bu dünya hayâtına döneceğini ortaya attı. Hz. îsâ´nın döneceğine inanıp da Hz. Muhammed´in döneceğine inanmayanların aklına şaşarım, derdi. Bu dediklerine Kur´ân´dan şu âyeti delil gösterdi: "Gerçekten Kur´ân´ı sana inzal kılan seni dönüş yurduna döndürecektir." (Kısas: 15). Sonra yavaş yavaş işi ilerletip Hz. Ali´nin Tanrılığını söylemeğe başladı. Hz. Ali bunu duyunca onu öldürmek istediyse de Abdullah Ibn-i Abbâs buna mâni oldu: "Eğer sen onu öldürürsen taraftarların arasında ihtilâf başgösterir. Halbuki sen Şamlılarla savaşa gitmek niyetindesin, birlik parçalanmasın." dedi. Bunun üzerine Hz. Ali onu Medâin´e sürgün etti. Hz. Ali şehîd edilince, îbn-i Sebe, halkı...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın