Hariciler

Hariciler

68- Hariciler Nasıl Meydana Çıktı?:

Hâriciler, kendi inançlarına ve fikirlerine müthiş bir taassupla bağlı, dindar görünen bir İslâm fırkasıdır. Akidelerini çılgınca savunurlar. Korkunç hükümleri olan serkeş insanlardır. Kanaatleri uğrunda, gayeleri yolunda her şeye göğüs gererek savaşırlar, çekinmeden ileri atılırlar. Onları buna sürükleyen şey, zahirine bağlandıkları bâzı sözler olmuştur. Bunu mukaddes din sandılar ve mü´min olan ondan asla ayrılmaz hesap ettiler. Onların aklı: "Hüküm ancak Allah´ındır" sözüne saplandımı bir dînî düstûr gibi tutup muhaliflerinin yüzüne dâima haykırdılar. Konuşmak isteyenlerin sözünü bununla kestiler. Hz. Ali´yi konuşurken gördüler mi, hemen bu sözü söylerlerdi. Bu söz onların kalkanı olmuştu. Hz. Ali onlar bu sözü tekrar tekrar söyleyince şöyle demiştir: "Doğru bir söz, fakat bununla bâtıl murad olunur, bunu kötüye kullanıyorlar. Evet hüküm yalnız Allah´ındır. Fakat bunlar amirlik ancak Allah´ındır diyorlar, insanlar için doğru, sapık bir emîr lâzımdır. Onun emri altında mü´min amel eder, kâfir de faydalanır. Vergiyi toplar, düşmanla çarpışır, yollarda emniyet ve asayişi sağlar, zayıfın hakkını kuvvetliden alıverir, böylece hayırlı olan kimse rahata kavuşur, fâcirden kurtulmuş olunur."

Hz. Osman´dan, Hz. Ali´den ve zâlim olan hâkimlerden kendilerim uzak tutmak, onlardan teberrî etmek düşüncesi, Haricîleri o kadar şaşırttı ki, akıllarım bile bozdular. Bu fikre öyle körü körüne saplandılar ki, anlayışlarına hâkim olan hep bu düşünce oldu. Hakka götüren yol, onlar için adetâ kapalı kaldı. Bu kaba kuvvete Hz. Osman´dan, Hz. Ali´den, Tâlha ve Zübeyr gibi Ashabın ulularından, Bmevîlerin zâlim hükümdarlarından ayrılanlar hep bunlara katıldılar ve bu fikre saplandılar. Tesiri daha şiddetli olan diğer prensiplerde müsamaha gösterdiler, fakat bu teberrî prensibine sımsıkı sarıldılar. Abdullah Ibn-i Zübeyr, Emevîlere karşı ayaklandı. Haricîler onun tarafına geçtiler. Ona yardım yapacaklarım, onun saflarında döğüşeceklerini va´dettiler. Fakat onun, kendi babası Zübeyr ile Tâlha´dan, Ali ve Osman´dan teberrî etmediğini öğrenince, ondan ayrıldılar, onun etrafından savulup gittiler!

Fakat Haricîlerin kafasına teberrî fikri saplanmıştı. Muayyen şahıslar Müslüman saymıyorlardı. Bu-sebeple Ehl-l HUnnflt ve´l Cemâat topluluğuna giremediler, sapık fırkalardan oldular. [1]

69- Hâricîlerîn Nitelikleri:

Haricîler, parlak ve yaldızlı sözlerin tesiri altında kalmakta Fransa´» da en korkunç cinayetleri, irtikâptan çekinmeyen Ya´kubîlere benzerler. Bunlar hürriyet, müsavat, kardeşlik kelimelerini tutturdular ve bunlar nâmına kan döktüler, nice canlara kıydılar, Haricîler do (gerçek îman, hüküm ancak Allah´a aittir, zâlimlerden teberrî) naralarını tutturdular ve bunlar adına Müslümanların masum kanım mübâh sayıp kan lçtil

"Yakûbîlik zihniyeti kısa düşünceli, dar görüşlü, inatçı bir görüf mahsûlü olup sahibini gayet basit bir adam derecesine düşürür. Bu zihniyetin sahibi, işlerin ancak dış tarafım görür, ruhunda hâsıl olan evhamı, hakikat sanır. Olayları birbirine bağlayamaz. Gözünü dikmiş olduğu hiı-yâlden asla ayıramaz. Demek oluyor ki, Yakûbî işlemiş olduğu cinayetleri akıl ve mantık sâikasiyle işlemiyor. Çünkü akıl ve mantıktan onun nasibi yoktur. O, zayıf aklına uyarak bu gibi şeyler peşinde koşuyor. Halbuki yüksek idrâk burada durur kalır."

Yakûbîlerin bu hâli, birçok cephelerden Haricîlerin hâlet-i rûhiyeulnn uygun düşmektedir. Aşağıda zikri gelecek hâdiseler ve münâkaşalar bunu göstermekte ve isbâta kâfi gelmektedir. [2]

70- Ruhî Haletleri:

Hamaset duyguları ve kelimelerin zahirine saplanmak hevesi; Haricîlerin vazıh vasıfları yalmz bunlar değildir. Bunların yanışını diğer vasıflar da yer almaktadır. Meselâ: Fedakârlık, serkeşlik, ölümden çekinmemek, sebepsiz tehlikelere atılmak gibi vasıflar, bunlar meyanında dır. Bu hareketlerin bâzıları heves mahsûlü idi. Bâzısı da âsâp bozukluğundan ileri geliyordu. Mücerret kahramanlık göstermek ve mezhebi şiddetle sarılmak emri veriyordu.

Haricîlerin içinde öyleleri vardı ki, Hz. Ali hutbe okurken sözünü ke-Horlerdi. Hattâ o, namaz kılarken namazım bile kesenler bulunurdu, Al-lah´dan sevap umarak Müslümanlara meydan okuyanlar vardı. Böyle yapmakla Allah´a yaklaştığını zannederlerdi. Abdullah tbn-i Habbâb b. Aretî´yi[3] öldürdüler, cariyesinin karnını deştiler. Bu fecî cinayeti işlediler. Hz. Ali onlara:

Katilleri bize teslim edin, dedi.

Onun katilleri biz hepimiziz, cevabım verdiler ve teslim etmediler. Hz. Ali onlarla savaştı. Onları tepeledi, hepsini imha edecekti, buna rağmen geri kalanlar yine bildiklerinden şaşmadılar, kudurmuşcasına eski yollarında yürüdüler. O Hıristiyanlarla bunlar arasında bu bakımdan bir benzerlik yok mu?

Bunların çoğunda gûyâ îslâm´a hulûsla hizmet etmek düşüncesi hâkimdi. Fakat buna yanlış yoldan yürüdüler; ters bir istikamet tuttular. Hataları burada idi. Rivayet olunduğuna göre Hz. Ali, onlarla münakaşa yapmak üzere îbn-i Abbas´ı gönderdi. îbn-i Abbas yanlarına gelince onu i´zâz ve ikramla karşıladılar. îbn-i Abbas karşısında öyle adamlar gördü ki: Uzun müddet secde ede ede alınları dağlanmış gibi yara olmuş...[4]

Bunlann akidelerinde İhlas üzere olduklarında süphe yok. Fakat İhlasın noksan tarafları da çok: dinin özünü anlayamıyorlar. Kendilerine muhalif ulun her MUslümanın kanını helâl saymaları büyük hatâdır. Enteresan olaylarından biri de şudur: Bir defa .bir Müslüman ile bir hristiyana tesadüf etmişler. Müslümanı öldürmüşler, Hıristiyana Peygamberine olan ahdini muhafaza etmesini tavsiyede bulunmuşlar... Ibn-i Habbâb´a rastladılar, boynunda Mushaf-ı Şerif asılı, yanında da. gebe olan karısı var. Bu insafsızlar Abdullah´ı yakalayıp:

Şu boynunda asılı olan Kitap bize seni öldürmemizi emrediyor

dediler.

Ebû Bekir ve Ömer hakkında ne dersin? diye sordular. O da hayırla yâdetti.

Hakem tâyin etme hâdisesinden önce Hz. Ali hakkında ve Hz. Osman´ın altı senesi hakkında ne dersin? dediler. O da yine hayrı in yâdederek cevap verdi.

Hakem meselesi hakkında ne dersin? diye sordular. O da bu cevabı verdi:

Benim diyeceğim şudur: Hz. Ali Allah´ın Kitabım sizden çok dn-ha âlâ bilir. Dînini sizden daha iyi korur, sizden daha çok-basiret sahibidir.

Sen hidâyete tabi´ olmuyorsun, adamlara isimlerine bakarak tabi1 oluyorsun, elediler ve onu dere kenarına çekip hayvan boğazlar gibi kei-tiler!.. Orada ´bulunan bir Hıristiyandan hurma satın almak istediler.

O da:

Hurma parasız sizin olsun, dedi.

Parasız asla kabul etmeyiz, dediler. Hıristiyan bu adamların yaptıklarına şaşarak:

Ne acaip kimseler, dedi. Abdullah b. Habbâb gibi bir zatı öldürürler, bizden parasız hurma kabul etmezler!..[5]

71- Taassubları, Kureyş´e Olan Kînlerî:

On iki Hâdiyc Arapları mahrumiyet içinde İdiler. Maddî mahrumiyet içinde olan ruhu, îman kaplar ve sağlam bir Itlkad vicdana yerleşirse bu dünya nimetlerine tama´ etmekten vazgeçer dünya zevklerine göz dikmez. Kendini âhirete verir, âhiret nimetlerine rağbet eder. Cehennem azabından, uzaklaştıracak şeylere sarılır. Onun için Haricîlerde dînî zühd kuvvetli idi.

Sonra onların yaşayış tarzları onları huşunet, kasvet, ünf ve şiddet göstermeğe itecek mahiyette idi. Zîrâ nefis, gördüğü ve alıştığı şeylere uyar. Onlar da sert çöl gibi sert oldular. Eğer Haricîler refah içinde yalamalar, nimetlerden faydalansalardı, onların o haşin hâli değişir, sertlikleri ve kabalıkları azalır, onlar da yumuşar ve uysal kimseler olur, tabiatlarında değişiklik görülürdü. Şu hâdiseye bakın: Ebu´l-Hayr isminde yoksul ve fakîr bir adamın Haricîlerin görüşlerine taraftar olduğunu duyan Ziyâd îbn-i Ebih, onu nezdine çağırıp ona valilik vermiş ve her ay dört bin dirhem maaş bağlamış, ayrıca senede yüzbin dirhem de gelir ayırmış. Ebu´l-Hayr bu bolluğa kavuşunca: îtâattan ve topluluk içinde yaşamaktan daha hayırlı bir şey görmüş değilim! dermiş. Valilik makamında uzun müddet kalmış. Ziyâd onun bir hareketini beğenmemiş, o da Ziyâd´a karşı gelmiş, bu yüzden hapse atılmış ve orada ölmüş. Bunda gayet dikkat edilecek nokta şudur: Nîmete kavuşunca bu adamın o sert tabiatı değişti, ruhu kibarlaştı, müsamahalı ve şefkatli oldu. Taassub ve şiddetten eser kalmadı.

Hz. Ali´ye ve ondan sonra da Emevîlere karşı duran Haricîlerin çoğunun bu inançlarında ihlâs üzere olduklarım söylemiştik. Fakat biz bununla, onları hükümete karşı isyana sürükleyen bu akîdelerden başka sebepler yok demek istemiyoruz. Bunun en açık misâli şudur: Haricîler, Hilâfete yalnız Kureyş´in geçmesini çekemiyorlar, başkaları dururken, ancak Kureyş´in hâkim olmasını kıskanıyorlardı. Gerçekten Haricîlerin ekserisi Rabîa kabilelerinden idiler. Bunlarla Mudar kabileleri arasında câ-hiliyet zamanından beri eski düşmanlık vardı. İslâmiyet bu düşmanlığın Şiddetini biraz azaltmışsa da büsbütün kaldıramamıştı. Kalblere gizlenmiş, ruhlara sinmiş bâzı câhiliyet izleri kalmıştı. Bunlar, Haricîlerin mezhebine ve görüşüne kapılanların görüş ve mezheblerinde farkına varılmadan, sezilmeden kendini gösterdi. Kalblerde gizli olanı en iyi bilen Allah´dır. [6]

72- Hâricilerin Çoğu Araptır:

Hâricilerin ekserisi Arabdır. Aralarında Mevûliden olanlar (yani Arap olmıyanlar) gayet az...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın