Imam Ahmed in talebesinden bazıları

İMAM AHMED´İN TALEBESİNDEN BAZILARI

60- Oğlu ve Talebesi Salih: 209 H./902 M.

İmam Ahmed´den ders alanlar pek çoktur. Hanbeliler belki bunların sayısında biraz mübalağa yapıyorlar, fakat mübalağa adedini in-dirsek bile, geri kalan yine az değil. Biz onun ilmini yaymada büyük gayret gösteren talebesinden bir kısmını seçip tanıtacağız:

1- Salih b. Ahmed b. Hanbel: İmam Ahmedin büyük oğludur. Babası onun terbiyesine çok itina etti. Kendisi gibi zühd ve takva sahibi olmasına çalıştı. Onun terbiyesinde tuttuğu yol, güzel örnek olacak bir yoldur. Güzel ahlâk sahibi olmayı pratik, müşahede yoluyla sağlamayı, tatbikata önem vermeği aşılar. Şöyle ki, İmam Ahmed´i ziyarete, takva sahibi güzel ahlâklı bir zat geldiği zaman, oğlu Salih´i onu görsün diye yanına çağırırdı. Salih şöyle demektedir: «Zahid bir adam geldiği zaman, babam bana birini gönderir, onu göreyim diye beni çağırırdı.

Çünkü benim onun gibi olmamı İsterdi. Beni onlar gibi görmeği arzu ederdi.»[1]

Salih´in ailesi kalabalıktı. Çok cömerdi. Geçimini sağlamak için Tarsus kadısı oldu. Vazifeye başladığı zaman ağladı. Çünkü o da babası gibi devlet vazifesi almak peşinde değildi, babasına muhalif hareket etti diye üzüldü. Fakat çaresizdi, borcu vardı, ailesi kalabalıktı. Kendisi şöyle mazeret göstermişti: «Allah biliyor, bu işe borcumdan ve ailemin kalabalık olmasından dolayı girdim. Allah´a şükürler olsun.»

Salih, fıkıh ve Hadisi, babasından ve diğer hocalardan okudu. Babasının fetva vermiş olduğu bir çok fıkıh mes´elelerini halka nakledip yaydı. Hanbeli fıkhının nakili olan Ebû Bekr Hallal, onun hakkında şöyle der. «Babasından bir çok mes´eleler öğrendi, halk, tâ Horasan´dan yazıp ona mes´eleler sorardı. Yani bunları babasına sorup cevabını yazmasını isterlerdi, o da bunu yapardı. Böylece babasının hayatında ve daha sonra onun fıkhını neşretmiş oldu.»

İhtiyaç sevkıyla, babasının yoluna aykırı olsa da, kadılığı kabul etmesi, onun hayrına oldu. Çünkü babasının fıkhını ameli surette tatbik etmiş oldu, daha önce öğrendikleri nazari idi, şimdi kadılıkta tecrübe edildi, İmam Ahmed´in mezhebi sünnete dayalı olduğundan, sünnet fıkhına dayalı kadılık tatbikata kondu.

Salih 366 H. 976 M. yılında vefat etti.

61- Oğlu Abdullah: 213-290 H. 828-902 M.

2- İmam Ahmed´in oğlu Abdullah 213 yılı Cemaziyelevvel ayında doğdu. Babası, onun terbiyesine de kardeşi Salih gibi çok dikkat etti. Abdullah, Hadis ilmine çok meraklıydı. Babası onu, buna teşvik etti ve o da iyi yetişti. Daha önce de söylediğimiz gibi, şöyle derdi: «Oğlum Abdullah Hadisten nasibini aldı, benim ezberimde olmıyanları benimle

müzakere ediyor.»

Abdullah babasından ve diğerlerinden Hadis rivayet etti. Başkalarından öğrendiklerini babasıyla müzakere ederdi. Kardeşi saiih, babasının fıkhını nakle önem verdiği, Ebû Bekr Hallâl´ın dediği gibi, en iyi mes´eieleri rivayet ettiği gibi, Abdullah da babasının Hadislerini rivayete itina gösterdi. Müsned´i tamamladı ve rivayet etti. Ona bazı ziyadeler yaptı. Müsned´den bahsederken onun Hadisteki yerini belirttik: Oraya bak. Abdullah 290 yılında^ldü.

62- Atımed b. Muhammet! b. Hâni Ebû Bekr Esrem: 273 H. 886 M.

3- İmam Ahmed´in en değerli birtalebesidir. Daha önce fıkıh, tahriç ve ihtilaf ilimleriyle meşguldü. Ahmed ile görüştükten sonra, Hadis eser ilmine döndü. Kendisi şöyle demiştir: Ben fıkıh ve ihtilafla meşguldüm. Ahmed b. Hanbel´e devama başlayınca bunları bıraktım.»[2]

İmam Ahmed´den ders almağa devam etti. Ahmed´den yalnız ders değil, onun ahlakını, zühd ve takvasını da benimsedi. Ahmed´in talebelerini de takvaya davet eder ve şöyle derdi: «Ahmed İbni Hanbel, talebesinin üstüne himaye kanadını germiş bir zattır. Onun talebesinin Allah´tan korkmaları ve Allah´a karşı âsi olmamaları gerekir, tâ ki Ah-med´i küçük düşürmesinler, leke getirmesinler.»[3]

Mü´mine sükût yaraşır.derdî.Konuştuğu zaman sözü nasihat ve irşad olmalıdır. Bir risalesinde şöyle der: «Sözün çoğu fitne çıkarır. İnsan gereği kadar söylemeli... Söz gümüş ise, sükût altındır,» demişler!

Bu risalesinde üstadı Ahmed hakkında şöyle der: «Üstadımız Ahmedi (AHah ondan razı olsun) kaybetmekle ne kadar büyük bir musibete uğradığımızı ilim ehli bilir. Ebû Abdullah Ahmed b. Hanbel bizim imamımız, muallimimizdi, 60 yıldan beri, bizden öncekilerin de muallimiydi. Alimin ölümü öyle bir musibettir ki, dayanılmaz, o kapanmaz bir gediktir, doldurulmaz bir boşluktur. Alim alimden farklıdır, üstünlük dereceleri ayrı ayrıdır.»[4]

O da, İmam Ahmed´den bir çok mes´eie nakletti, Hadis de rivayet etti. Ondan naklettiği mes´elelerden biri Lahn ile Kur´an okumanın bid´at olduğudur. Diyor ki, Ebû Abdullah Ahmed´e, Lahn ile Kur´an okumağı sordum, her şey yeni çıkıyor, onu ben beğenmiyorum, hoşuma gitmiyor. Ancak adam sesinde tekellüfe kaçmazsa, başka dedi. Ondan sarık üzerine meshetmek caiz olduğunu da rivayet eder, bu başa mesh yerini tutarmış. Minheci Ahmed kitabında şöyle diyor:

«Ebû Abdullah Ahmed´den işittim. Ona sarık üzerine mesh soruldu, sen o görüşte misin, denildi. Evet, cevabını verdi, Hz. Peygamberden beş veçhile, dedi.»[5]

Yine bu kitabın yazdığına göre o, ağıza, burna su almak abdestin rükünlerinden diyormuş. «Ebû Abdullah Ahmed´e sordum: «Abdest alırken ağıza, burna su almayı unutan kimse, ne yapar? dedim. Namazı iade eder,dedi. Tekrar ağıza, burna su mu alır, yoksa bütün abdesti mi iade eder, dedim, hayır, ağıza, burna tekrar su alır, bütün abdesti iade etmez, dedi.

Bu metnin zahirine göre, ağıza, burna su almak abdestin rüknü oluyor, abdestte azanın tertiple yıkanması ve muvâlât yani birinin arkasından hemen diğerinin yıkanması da şart olmuyor. Çünkü namazı kıldıktan sonra ikisini tekrarlıyor, bütün abdesti iade etmiyor. Böylece Ahmed´den fıkıh mes´eleleri naklettiğini görüyoruz. Ondan bir çok Hadis de rivayet etmiştir.

Minheci Ahmed kitabının kaydına göre Esrem 260 H. 873 M. yılında öldü. Zehebi 60 yılından sonra öldü diyor. İbni Hacer 261 de diyor. İbni Ebû Ya´lâ ölüm tarihini bulamadığını söylüyor. İbni Kani ise 273 de öldüğünü iddia ediyor.

63- Abdulmelik b. Abdültıamid Mihran Meymûnî (274 H. 887 M.)

4- İmam Ahmed´den ve başkalarından ders aldı. Hallal onun İmam Ahmed´den naklillerinfpek beğenirdi. Naklettiklerinin çoğunda itimadı onadır. İmam Ahmed´in bilgisi olarak mes´eleleri yazardı. Yukarıda geçtiği üzere, Ahmed onun yazmasına mani olmaktan utanırdı. Onun mes´elelerini yazmak, hoşuna giderdi, çünkü onlar sünete dayanmaktadır. 20 yıldan fazla ondan ders aldı. 205 yılından 227 yılına kadar öğrencisiydi.

Ebû Bekr Hallâl onun hakkında şöyle der. «İmam Ahmed´in değerli bir talebesi. Öldüğü zaman yaşı yüze yakındı. Ahmed, onu takdir ederdi. Başkasına yapmadığı muameleyi ona yapardı. Bana şunu söyledi: «Ebû Abdullah´ın dersine 205 den 227 ye kadar devam ettim. Bundan sonra da vakit vakit ona uğradım. Ebû Abdullah, çok soru sormakta beni İbni Cürey b. Ataya benzetirdi. Bana: Sana yaptığımı başka birine yapmam, derdi. Onda, İmam Ahmed´den 16 cüzde bir çok mes´eieler var. Kıymetli bir hatla yüz varakta yazılı iki büyük cüz´ü var. Bildiğime göre, benden başka kimse onları duymadı. Onun gibisini gören yok. En iyi mes´eleter, onların değeri ve kıymeti büyük.»[6]

Hallal´ın onun hakkındaki sözleri böyle. Demek o Ahmed´den bir çok mes´eieler nakletmiştir. Yukarıda onun Ahmed´den yazdığını da söyledik. O Ahmed´in fıkhını gelecek kuşaklara nakleden talebesin-dendir ve onun rivayetine itimad olunmuştur. 274 yılında ölmüştür.

64- Ahmed b. Muhammed b. Haccac ebû Bekr Mervezı: 275 H./888 M.

5- İmam Ahmed´in en sevdiği, en yakın talebesidir. Öldüğü zaman cenazesini o yıkadı. İmam Ahmed´in Vera´ kitabımı o rivayet etti. Bu kitabın başkasından nakli yalan olduğunu Hatîb Bağdadî söyler. Bazıları ona ta´n ederler, Abdülvahab Varrak onların bu ta´anını reddederek şöyle der: «Ebû Bekr mevsuktur, doğrudur. Bundan şüphe edilemez. Onları ta´na sürükleyen şey haseddir.

İmam Ahmed ona çok güvenirdi. Onun hem nakline, hem de akıl ve takvasına itimadı tamdı. Hallal´ın söylediği gibi şöyle derdi: Dilimle her ne söylemişsem, ben onu demişimdir.

Ebû Bekr, İmam Ahmed´den bir çok mes´eleier rivayet etti, onları da Hallal nakletti. Bu, onu çok beğenirdi. Onun için şöyle derdi: «Allah´ın dinini onun kadar savunan başka birini bilmem. «Fıkha dair bir çok mes´eleleri o rivayet etti. Hadise dair rivayetleri fıkıhta daha azdır. 275 H. 888 M. yılında vefat etti.[7]

65- Harb b. İsmail Hanzali Kirmanı: 280 H./893 M.

6- Hayatının ilk yıllarında, o çağda pek yaygın olan tasavvufa girmişti. O yüzden Ahmed´le geç görüştü, onu çok ileri yaşlarda gördü. İbni Ebû Ya´lâ´nın nakline göre, Ebû Bekr Hallal ona İmam Ahmed´le geç buluşmasının sebebini sordu. Şu cevabı verdi: «Eskiden tasavvufla meşguldüm. Hatiis dinlemekte geç kaldım. «Onunla Ebû Bekr Mer-vezî arasında dostluk vardı. Ahmed´le görüşmek üzere geldiğinde onu evinde miâafir etti. Talabesi Halial´ı gidip ondan dinlemeğe, Ahmed´in mes´elelerini ondan nakletmeğe teşvik eden Mervezî´dir. Hallal, gideceği zaman Mervez´î ona bir tavsiye mektubu verdi, bu sebeple Kirman], Hallal´ı çok hoş karşıladı. Onu memleketi halkına tanıttı. Hallal ondan bir çok mes´eieler dinledi. Hallal onun hakkında şöyle der: «Kadri yüce,değerli bir zat.»

İmam Ahmed´in fıkhından bir çok mes´eleleri nakletti. Mesela bunların hepsini ondan dinlemiş değildir. Hallal der ki: O ve İshak b. Raha-viye Ahmed´den dinlemeden önce dörtbin mes´ele bellemişti....
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın