Imam Ahmed in ilmi varlıgı

İMAM AHMED´İN İLMİ VARLIĞI

79- Ulemânın Onun hakkında Şehâdetleri:

İmam Ahmed, yıllarca ilim peşinde koştuktan sonra ilmi her tarafta duyuldu. İlmiyle meşhur oldu. İnsanlar her tarafta onun ilmini konuşur oldu, o sağ iken ilmiyle nam kazandı. Hadis bilgisi, o henüz ilim tahsil eden bir genç iken , üstadlarından ders alan bir talebe iken daha her tarafa yayıldı. Hattâ o genç iken, Ahmed b. Said Râzî onun için şöyle demiştir: «Başının saçı henüz simsiyah iken, Hz.Peygamberin Hadislerini bu kadar çok ezberlemiş ve fıkhı bu kadar iyi bilen, Ahmed b. Hanbel´den başka bir kimse görmedim.» Üstadı İmam Şafiî de ona şöyle demiş: «Sahih haberleri sen bizden daha iyi biliyorsun..Eğer bir sahih haber öğrenirsen, bana onu bildir ki, onu almaya gideyim, Küfe, Mısır, Şam nerede olursa olsun.»

Şafii âlimi Müzeni, İmam Şafiî´nin şöyle dediğini söyler:

«Üç şey var ki, bunlar zamanın acaibi, hayret edecek şeyler: Arap, fakat bir kelime bile konuşamıyor. Ebu Sevr, Arap değil, fakat bir kelimede bile hata yapmıyor: Hasan Za´ferâni, yaşı küçük, fakat birşey söyledimi, onu büyükler tasdik ediyor: O da Ahmed b. Han-bel.» Yine Şafiî´nin talebesi Harmele b. Yahya ondan naklediyor: «Bağdad´dan çıktığım zaman orada Ahmed b. Hanbel´den daha zâhid, daha muttaki, fıkhı en çok bilir bir kimse bırakmadım.» İmam Şafiî onu, rivayet ve fıkıh ilmini bilen en akıllı kimse olarak nitelemiştir. Talebesi Muhammed b. Sabah´ın rivayetine göre şöyle demiştir: «Ahmed b. Hanbel´den ve Süleyman b. Avud Hâşim´den daha akıllı bir kimse görmedim.»

İşte büyük âlim Şafiî´nin genç Ahmed hakkında söyledikleri, hiç şüphe yok ki, o yaşı ilerledikçe ve kendisi bir gün bile Hadis ve fıkıh talebinden ayrılmadıkça, hem ilmi ve hem aklı büyüdü ve gelişti; adı, sanı her tarafta duyuldu. Özellikle Kur´ân mahlûk mu dâvasında onca meşakkatlere, işkencelere katlanarak bu ezadan, Allah´ın hiçbir kuluna şikâyet etmeksizin ve inlemeksizin, en güzel surette sabretmesi, onu çok büyütmüş, evliya derecesine çıkarmıştır. Çağdaşlarından birinin onun hakkındaki bazı şehâdetlerini nakledelim:

Çağdaşı Ali b. Medîni şöyle der: «Bizim içimizde Ebû Abdullah Ahmed b. Hanbel´den daha çok hadis ezberleyen yoktur. Ebû Abdullah´ı 50 yıldan beri tanırım, her gün onun haberi artıyor.»

Onun yakını ve çağdaşı Kasım b. Sellâm da şöyle demiştir: «Şimdi ilim´ dört kişide toplandı: Ahmed b. Hanbel, Ali b. Medîni, Yahya b. Main ve Ebû Bekir b. Şeybe. İçlerinde en fakını da Ahmed . Onun kadar sünneti iyi bilen birini görmedim.»

Arkadaşı ve meslektaşı Yahya b. Maîn onun hakkında şöyle der: «Vallahi biz Ahmed´in dayandığına dayanamayız, onun yoluna takat getiremeyiz.»

Abdurrahman b. Mehdi onun için demiştir ki: «Süfyan Sev-ri´nin Hadislerini en iyi bilen insan budur. Ahmed b. Hanbel´e her baktıkça mutlaka Süfyan Sevri´yi hatırlarım.»[1]

Süfyan Sevrİ esere tabi bir fakın olup zâhid. nezih, afif, faziletli bir zattır. Ahmed b. Hanbel üzerinde tesir edenlerden bahsederken onu ayrıca anacağız. Onu görenler ve ondan ilim alan talebesi arasında, onuri yeri ayrıdır. İmam Ahmed´in fıkhı ve ilmi üzerinde Süfyan´ın tesiri diğerlerinden daha açıktı.

80- Bir Gencin Yetişmesindeki 4 Amil:

Bu nakiller, bu büyük İmam Ahmed hakkında ulemânın söyledikleri medih ve senalardan ancak bir kısmı. O ki, kanaati uğrunda kendini harcadı, kendini ilme verdi, ruhen yükseldi. Hz. Peygamberin (Ona saiat ve selâm olsun) Hadîsi şeriflerini ezberledi, Ashab-ı Kiram´ın fetvalarını belledi, onları rivayet etti, toplayıp tedvin etti, anladı ve anlattı. Fıkıhtaki yolunu onlardan aldı. Onun bütün ilmi bunlara dayanmaktadır.

Biz bahsimizin burasında onun ilimdeki yolunu, Hadis ve fıkıntaki mesleğini beyan etmek istemiyoruz. Çünkü bunu onun Görüşlerini Hadis ilmini ve fıkhını incelerken yapacağız. Burada onun görüş ve ilminin tarihçesini, bunların safhalarını incelerken, bu zengin ilim servetinin nasıl oluştuğunu anlatmak istiyoruz.

Yeni yetişen bir gencin oluşup meydana gelmesinde dört şey ona yön verir: 1- Yaratılıştan veya sonradan kazanılan kabiliyet nitelikleri, 2- Onu yetiştirip yön veren üstâdları ve onunla alâkası olanlar 3- Şahsi hayatı, hususi çalışmaları, araştırmaları, 4- Yaşadığı asır ve içinde bulunduğu çevre.

Şimdi bu âmillerden, her birini açıklamaya çalışalım taki İmam Ahmed´in oluşmasında tesiri olan bu muhtelif sebepler onda nasıl etki yaptı da Sünnet ve Hadis ilminin, eser fıkhının bu güzel meyveleri meydana geldi. Kelâm ilminin daldıkları o görüşlere nasıl vardı da onları ihlasla konuştu, hak olduğuna inandığı düşünce ve incele sonucu elde ettiği o neticeye nasıl ulaştı, bunları anlamaya çalışalım

81- Onun Kabiliyet ve Nitelikleri:

İmam Ahmed de bir takım vasıflar toplandı ki, onu meşhur eden bunlardır, geriye bıraktığı ve dillere destan olacak kadar bol olan onca ilmi ona kazandıran da bunlardır. Bu vasıfların, niteliklerin bir kısmı vüce Allah´ın ona bahşettiği mevhibeler olup onları kulların dilediöine nasib eder, bunlar vehbldir, fıtrîdir. Bir kısmı da sonran kazanılan kabiliyetlerdir ki bunlar terbiye, tecrübe, alıştırma, yön verme yetiştirme ile kazanılır

Şimdi bunları birer birer ele alıp her nevini görelin ve jmarn rned´in ilim bakımından oluşmasında bunlari red edelim.

82- Onun kuvvetli Bîr Hafızası Vardı:

Bu kabiliyetlerin başında kuvvetli bir hafıza gelmektedir.Fıkıh ve Hadis âlimleri Özellikle bu sahada başta bulunup bu ilmi imamı, olacaklar için bu çok önemlidir. Çünkü bu ilim hafızaya dayanır jmam Mâlik ve İmam Şafiî bu niteliği taşıyan fukahadan olup bu sahada fıkıh .görüş ve hüküm istinbatı bakımından büyük bir servet bıraktılar.

Esasında hafıza, her ilim ve araştırmanın temelidir. Her ilim adamının hafızasında bir kısınî bilgiler toplanmış olmalı ki, araştırmalarını onların üzerine kuracaklar, öylece yeni buluşlar yapacaklar. Günümüzdeki psikoloji âlimleri, ruhiyatçılar da, geçmişte olduğu gibi, zekâ unsurlarını idrak edici, befleyici hafızaya dayamaktadırlar. Münasip vaktinde ezberlenmiş olan malûmat, çok işe yarar, hazır cevaplılık bundan doğar.

Yüce Allah, İmam Ahmed´e bu kabiliyeti bol bot bahsetmiştir. Bu hususta haberler o kadar çoktur ki, hepsi birbirini kuvvetlendirir. Bunlardan biri kendisinden naklolunur, der ki: «Üstâd Vekî´ üe Sevri Hadislerini müzakere yapardık. Yatsı namazını kıldıktan sonra mescid´den çıkar, evine giderdi. Ben müzakere ederdim. Çok defa 9 veya 10 Hadis söyler, ben de onları ezberlerdim. Hadis okuyan arkadaşlar bana: «onları bize yazdır,» derler, ben de hepsini imlâ: dikte ederdim, onlar da yazarlardı.»

Onun hafızasının kuvvetli olduğuna çağdaşları şehâdet etmektedir. Zamanının en kuvvetli ezberleyeni sayılır. Çağdaşı Ebû Zer´a´ya-Gördüğün üstâdlar ve Hadis âlimleri içinde hafızası en kuvvetli olan kimdir? diye sordular. O da Ahmed b. Hanbel, dedi.

83- O Kuru Bir Ezberci Değildir, Fıkhı da Bilir:

İmam Ahmed, yalnız bir kuru ezberci değildi, naklettiklerini nakleder, Hadisleri güzelce ezberler, Ashabın fetvalarını, fıkıh bilgisi ve fetva ile meşhur olarak tabiinin fetvalarını bellerdi. Bunları iyice anlar, öğrenir, onların üzerine kendi bilgisini kurardı. Çağındaki Hadis âlimlerinden bu anlayış ile de seçilmektedir, çünkü onlar, dirâye ve fıkhıyla uğraşmaksizın sadece rivayet etmekle yetinirlerdi. Onlar sadece rivayet ederler, hüküm çıkarmayı, istinbat ile meşgul olan fıkıh âlimlerine bırakırlardı. Ebû Hanife´nin bu husustaki benzetmesi ne uygundur. O Hadis âlimlerini ilâcı hazırlayan eczacılara, fukahayı ilâcı kullanan doktorlara benzetir. İmam Ahmed ise. Hadisleri ezberlemekle kalmaz, asar fıkhını anlamaya önem verirdi. Rivaye ilminde yüksek mertebeye çıkan bir âlim olduğu gibi dirâye ilmine de sarılmıştır.

İshak ibni Rahuye bu hususta şöyle demektedir: «Irak´ta Ahmed b. Hanbel. Yahya b. Maîn ve diğer arkadaşlarla otururduk. Bir Hadisi bir iki veya üç tanıktan müzakere ederdik. Ben: Bu Hadisin maksadı ne, tefsiri ne, fıkhı ne? diye sorardım. Hepsi durup kalır, ancak o cevap verirdi. Onun Hadis ve Sünnet bilgisi, Tabiî ´nin fetvalarını bilmesi, onlardan hüküm çıkarması, onu hem Hadiste imam, hem fıkıhta imam yapan işte bunlardır. Talebesi İbrahim Harbî onun hakkında şöyle demiştir:

«Üç kişiye yetiştim ki, onların benzeri yoktur. Analar onlar gibisini doğurmaktan acizdir: Ebû Abdullah Kasım b. Sellâmı gördüm. O, içine ruh üfürülmüş bir şahika gibi yüksektir. Bişr b. Haris´i gördüm; O da başından ayağına kadar, tepeden tırnağa dek akılla yoğrulmuş bir adamdı. Ahmed İbni Hanbel´i gördüm; Allah o mübarekte sanki her sınıftan geçmişlerin ve geleceklerin ilmini toplamış, ona vermiş. Dilediğini söyler, dilediğini söylemez, konuşmazdı.[2] Onun evvelkilerin ve sonrakilerin ilmini toplamış sayılması, Hadis-i şerifleri ve selefin eserlerini ezberlemekle beraber onları fıkıh yönünden incelemesidir.

84- Ona Başarı Sağlayan Vasflar:

İmam Ahmed´in ikinci en belirgin vasıflarından biri de sabırlı olması, herşeye katlanmasıdır, onun namını yayan, adını her tarafa duyuran bu niteliği olmuştur. Her şeye sabırla tahammül etmesi ile ün salmıştır. Sabır öyle bir güzel huydur ki, bütün güzel seciyelerin kaynağıdır. Bunun temeli de: Kuvvetli irade, sadık bir azimet, yüksek bir himmet, yüce bir emeldir. Bu uğurda beden ne kadar yorulsa, onu hiç umursamaz. Ahmed bu vasıfla seçkin bir yer almıştır. Bunun sayesinde o yoksulluk ile cömertlik, izzeti nefisle tenezzül etmemek, af ile ezaya katlanmanın arasını bulmuş, bunları bağdaştırmıştır. Yine bu sabır sayesinde ilim yolund...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın