İbadetin de ötesinde eyüp sultan camii

İbadetin de ötesinde eyüp sultan camii

Eyüp Sultan Camisi’nin diğer camilerden çok büyük bir farkı var. Burası bir ibadet mekanı olmanın yanı sıra halk arasında dileklerin gerçekleşmesine yardımcı bir kutsal mekân olarak da algılanıyor.

CAMİ ve külliye Fatih Sultan Mehmed’in sultanlığı zamanında 1458 yılında yapılmış. Merkezi olarak kabul edilen eser ise Halid bin Zeyd Ebu Eyyub el-Ensari için inşa ettirilen türbe. Halid bin Zeyd bir sahabe (kelime anlamı olarak “arkadaş” ya da “dost” demek ancak daha geniş anlamda Hz. Muhammed’in sohbet meclislerine katılan kişiler için kullanılıyor). Hz. Muhammed evinde yedi ay misafir olarak kaldığı için de “mihmandar-ı Resulullah” lakabı ile anılıyor. Halk ise onu “Eyüp Sultan” olarak tanımış. Eyüp Sultan’ın Hz. Muhammed’le birlikte Bedir, Uhud ve Hendek savaşlarına katıldığı, peygamberin ölümünden sonra da çeşitli savaşlarda görev aldığı söyleniyor.

GERÇEK KİŞİ TAM BİLİNMİYOR

Kimisi İstanbul’un Emeviler tarafından kuşatılması sırasında şehit düştüğünü söylüyor, bir diğeri ise yaşlı sahabenin İstanbul’a varmadan öldüğünü ve bu şehre gömülmeyi vasiyet ettiğini aktarıyor. Emevilerin İstanbul’u kuşattıkarı tarih kesin değil ancak 600’lü yılların ikinci yarısı işaret ediliyor. Üstelik Eyüp Sultan’ın katıldığı savaşlar göz önüne alınıyor ve yaşı hesaplanıyor. Tüm bu nedenlerle bu mezarda yatan kişinin gerçek kimliği hakkında tartışmalar hâlâ sürüyor.

KABR-İ EBA EYYUB

Kuşaklar boyu anlatılana göre ise fetihten sonra Fatih Sultan Mehmed’in hocası Akşemseddin, üzerinde “Kabr-i Eba Eyyub” yazılı bir taş bulunca bunun Eyüp Sultan’ın mezarını işaret ettiğini düşünmüş ve üzerine bir türbe ile yanına da bir cami yapılmasına vesile olmuş. Bu türbe adını verdiği semt olan Eyüp’e de ayrı bir önem kazandırmış. Halk için hem bayramlarda hem kendi özel günlerinde ziyaret edilecek bir yer haline gelmiş. Hanedan için de ayrı bir önemi olmuş, Fatih Sultan Mehmed’den başlayarak padişahların kılıç kuşanma törenleri burada yapılmış. Halk ya da hanedan mensubu farkı olmadan tüm insanların manevi bir anlam yüklediği türbenin etrafı zamanla bu maneviyattan pay alacağına inanan diğer insanların türbeleri ile dolmaya başlamış. Böylece cami, imaret, hamam ve medrese dışında çok sayıda türbeden oluşan bir külliye ortaya çıkmış.

DIŞI, İKİ KEZ YAPILDI

Hem uzmanlar hem de belgeler ilk yapılan cami ile bugün gördüğünüz cami arasında çok fark olduğunu söylüyor. Fatih Sultan Mehmed’in yaptırdığı ilk cami yıkılınca, III. Selim büyük dedesinin mirasına sahip çıkmış ve camiyi 18’inci yüzyıl sonlarında bir kez daha inşa ettirmiş. Girişte parmaklıkların üzerinde göreceğiniz Mevlevi sikkeleri III. Selim tarafından yerleştirilmiş ve padişahın dünya görüşünü yansıtıyor. Dikdörtgen planlı cami küfeki taşından yapılmış. Harimi örten büyük kubbe iki yandan yarım kubbelerle desteklenmiş. Caminin bir iç bir de dış avlusu var. Açık türbe, mezarlar ve bir de şadırvan dış avluda bulunuyor.

KAPISI GERÇEK SANAT ESERİ

Mermerden yapılmış şadırvanı sekiz mermer sütunun üzerine oturtulmuş ahşap saçaklı bir kubbe örtüyor. Barok süslemeler ve tavandaki kalem işleri o dönemin olmazsa olmazları. Caminin son cemaat yeri kubbelerle örtülmüş beş bölümden oluşuyor. Kubbe içleri kalem işleri ile bezenmiş. İç avluya girmek için geçeğiniz muhteşem kapı gerçek bir sanat eseri. On üç kubbeli iç avlusunda küçük çeşmeler göreceksiniz. Halk bunlara “kısmet çeşmesi” adını layık görmüş. Mermerden yapılmış zarif oymalar çeşmeleri süslemesi için kullanılmış.

İKİ ŞEREFELİ, İKİ MİNARE

Caminin ikişer şerefeleri olan iki minaresi var. İlk yapıldıkları zaman dönemin özelliği olarak daha kısa inşa edilmişler. Ancak 18’inci yüzyılın ilk yarısında bu sefer de o zamanın mimari anlayışına uygun olarak daha uzun olarak yeniden yapılmışlar. İnşa edildikleri döneme değil de ağırbaşlı klasik Osmanlı mimarisinin özelliklerine uygun olarak gövdeleri çokgen biçiminde, şerefe geçişleri ise görkemli mukarnaslarla sağlanmış ve yıldızlarla süslenmiş.

İÇİ, AYDINLIK VE SADE

Ferah ve aydınlık ibadet yeri anlayışına Eyüp Sultan Camisi’nde de rastlıyoruz. Kubbe kasnağından itibaren tüm cephelerde çok sayıda pencere açılması ve çeşitli öğelerde beyaz mermer kullanılması bu anlayışa hizmet ediyor. Uzmanlar zamanın camilerinin daha süslü yapıldığı ancak burada sadeliğin ön planda olduğuna dikkat çekiyor. Cami, ziyaretçilerini hemen etkisi altına alan görkemli atmosferini büyük oranda usta ellerden çıkmış zarif kalem işleri ve hatlara borçlu.

MERMERİN VE YALDIZIN İHTİŞAMI

Caminin sade mihrabı eyvanlı, diğer pek çok mihrabın süslemesinde görmeye alışık olduğumuz çiniler burada yok. Aksine sadece mermerin ve yaldızın ihtişamına güvenilmiş. Mihrabın iki yanından başlayarak caminin içini dolaşan ayet kuşağı ise bir hat sanatı şaheseri. Minber ve vaaz kürsüsü mermerden yapılıp barok üsluba ait motifler ve yaldızlarla süslenmiş. Mihrap ve minberin yan tarafında sütunların taşıdığı ince oymalarla perdelenen bölüm hünkar mahfili.

EVLİYA NASIL ANLATTI

EVLİYA Çelebi Fatih Sultan Mehmed’in yaptırdığı camiyi şöyle anlatmış: “Bizzat Fatih Sultan Mehmed Han yaptırıp Ebû Eyyûb-ı Ensârî hazretlerinin ruhuna sevabını bağışladı. Deniz kıyısına yakın Ensâri Türbesi yerinde, düz bir zeminde büyük bir camidir. Mihrap tarafında yarım bir kubbe daha vardır. O kadar yüksek kubbeler ve cami içinde asla sütunlar yoktur.”

EYÜP SULTAN TÜRBESİ

SEKİZGEN plana oturtulan türbe tek bir kubbeyle örtülmüş. O da cami gibi kesme küfeki taşından yapılmış. İçerideki duvarlar Kütahya’da imal edilen muhteşem çiniler ile bezenmiş. Çiniler çok zengin, Türk çini sanatında var olan hemen hemen her renk ve motif kullanılmış. Sandukanın üzerinde gördüğünüz örtü II. Mahmud’un, gümüş detaylar ise III. Selim’in hatırası. Türbedeki hatların birer üstad elinden çıktığı görür görmez anlaşılıyor, birer süsleme unsuru da olan bu eserler Mustafa Rakım Efendi ve II. Mahmud’a ait.

AYAKUCUNDA BİR KUYU

Eyüp Sultan’a ait sandukanın ayakucunda bir kuyu göreceksiniz. Bu kuyunun bir zamanlar burada bulunan bir pınara ait olduğu da rivayetler arasında. Külliyenin medresesi ve imareti günümüze ulaşamamış. Kutsal olduğunu ve yakın yattıkları takdirde sevabından pay alacaklarını düşündükleri için Osmanlılar zamanında çok sayıda insan caminin haziresine gömülmeyi istemiş. Talep akıl almaz boyutlara ulaşınca da gömü işlemi devletten izin alma şartına bağlanmış. Burada göreceğiniz zengin seçki, mezar taşlarının sadece kabirlerin başına dikilen ve kişinin adının yazılı olduğu sıradan birer taş olmadığını kanıtlıyor. Oraya defnedilmiş olan kişinin hayatı, toplumdaki yeri gibi bilgileri bugüne taşıyor ve en önemlisi de bu mezar taşlarının çoğu birer sanat eseri.

Hürriyet
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın