Hutbenin Sünnetleri

Hutbenin sünnetlerini, her mezhebe göre toplu olarak aşağıda anlatmış bulunmaktayız.

Şafiiler dediler ki: Hutbenin sünnetlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Rükünler arasında tertibe riâyet etmek. Şöyle ki: Hutbeye önce “hamd” ile başlanmalıdır.

2. Sonra Peygamber Efendimize, salât getirilmeli.

3. Daha sonra takvâlı olma tavsiyesinde bulunulmalı.

4. Bir âyet-i kerîme okunmalı.

5. Mü’minlere duâ edilmeli.

6. İkinci hutbede müslümanların imamlarına ve idarecilerine, sâlih olmaları ve hak yola yardımcı olmaları için duada bulunulmalıdır. Özellikle kral ve sultanlar için duâ etmenin bir sakıncası yoktur. Peygamber Efendimize salât getirdikten sonra, ayrıca ona selâm, âline ve ashabına da salât-ü selâm göndermek.

7. Kulak verdikleri takdirde işitebilecek olanlar, hutbeye kulak vermelidir.

8. İşitemeyenlerinse zikirle meşgul olmaları mendubtur.

9. En faziletlisi, bu esnada Kehf sûresini okumaktır.

10. Daha sonra yine Peygamber Efendimize salât getirilmelidir.

11. Hutbe, minber üzerinde okunmalıdır.

12. Minber, mihraba yönelenlerin sağ tarafında bulunmalıdır.

13. Hatib, kendisine mahsus tek kişilik yerinden ayrılarak minbere çıkmadan önce, minber yanındaki cemaate selâm vermelidir. Ama mescid kapısından girerse, diğerleri gibi her uğradığına selâm vermelidir.

14. Minbere çıktığında cemaate yönelmelidir.

15. Birinci hutbeye başlamadan önce minberde oturmalı, oturmadan önce de cemaate selâm vermelidir. Hatibin selâmına, cemaatin karşılık vermesi ise vâcibtir.

16. Cemaatin toplu olarak değil, fakat sadece bir kişinin hatib huzurunda ezan okuması sünnettir. Minare üzerinde okunan ilk ezana gelince, eğer cemaatin toplanması buna bağlı ise sünnet olur.

17. Hutbenin açık ve net, halkın anlayabileceği tarzda olması, ne çok uzun, ne de çok kısa olmaması ve namazdan önce okunması sünnettir.

18. Hutbe okurken hatib, sağa sola dönmemeli, aksine cemaate yönelik olmalı, sol tarafında -ağaçtan yapılmış bile olsa- bir kılıç veya âsâ bulundurmalı, sağ yanım da minberin kenarına dayamalıdır.

Hanbeliler dediler ki: Hutbenin sünnetlerini şöylece sıralayabiliriz:

1. Hatib, hutbeyi minber üzerinde veya yüksekçe bir yerde okumalıdır.

2. Cemaate geldiğinde selâm vermelidir.

3. Minbere çıktıktan sonra da cemaate selâm vermelidir.

4. Minberde, cemaate yönelik vaziyette durmalıdır.

5. Karşısında ezan okunup tamamlanıncaya kadar oturmalıdır.

6. İki hutbe arasında, İhlâs sûresi okuyacak kadar oturmalıdır.

7. Hutbeyi ayakta okumalıdır.

8. Kılıç, yay veya bir sopaya dayanmalıdır.

9. Hutbeyi, sağa sola dönmeksizin, önüne doğru durarak irâd etmelidir.

10. Her iki hutbeyi de kısa tutmalıdır.

11. İkinci hutbeyi birincisinden daha kısa okumalıdır.

12. Her iki hutbede de gücü nisbetinde sesini yükseltmelidir.

13. Müslümanlar duâ etmelidir. Devlet başkanı veya oğlu yahut babası gibi belirli bir kişiye duâ etmesi de mubahtır.

14. Hutbeyi kitaptan okumalıdır.

Malikiler dediler ki: Hutbenin sünnetlerini şöylece sıralayabiliriz:

1. Hatib, birinci hutbeyi okumadan önce, müezzinin ezanı okuyup tamamlamasına dek oturmalıdır.

2. İki hutbe arasında, İhlâs sûresini okuyacak kadar oturmalıdır.

3. Hutbeyi minber üzerinde okumalıdır. (Bu, mendubtur). İhtiyaç olmadıkça minberin en üst kısmına çıkmamalıdır. Aksine, cemaate hutbeyi duyurabilecek bir yükseklikte durmakla yetinmelidir.

4. Hutbe için minbere çıkarken cemaate selâm vermelidir. Selâmla başlamanın aslı sünnettir. Selâmın, minbere çıkış esnasında verilmesi mendubtur. Selâmı, minbere çıkıştan sonraya ertelemek mekruhtur. Minbere çıktıktan sonra selâm vermesi hâlinde, cemaatin bu selâma karşılık vermesi vâcib değildir.

5. Hutbe esnasında âsâ ve benzeri şeylere dayanmalıdır.

6. Her iki hutbeye, Allah’a hamd-ü sena ile başlamalıdır.

7. Bundan sonra hutbeye başlarken de Rasûlullah (s.a.s.) a salât-ü selâm getirmelidir.

8. Birinci hutbeyi, Kur’an-ı Kerîm’den bir âyet okuyarak sona erdirmeli, ikinciyi ise, “Yağfirüllâhti lenâ ve leküm” duâsıyla sona erdirmelidir. Bunun yerine, “Üzkürullâhe yezkürüküm” cümlesini okumak da yeterlidir.

9. Hutbenin takva emrini, bütün müslümanlara duayı, sahabelere tarzıyede[47] bulunmayı kapsaması gerekir.

10. Düşmanlara karşı muzaffer olması, İslâm’ın da kendisiyle güçlenmesi için devlet başkanına duada bulunmak müstehabtır.

11. Her iki hutbede taharet hâli üzere bulunmak da müstehabtır.

12. Her iki hutbede, Cenâb-ı Allah’ın bol nimetler ihsan etmesi, sıkıntı ve meşakkatleri gidermesi, düşmanlara karşı zafer kazanılması, hastalık ve illetlerden afiyet bulunması için duâ edilmelidir.

13. Devlet başkanının adalet ve ihsan üzere bulunması için duâ etmek de müstehabtır.

14. Cemaatin hutbeyi işitebilmesi için sesi fazlaca yükseltmek mendubtur.

15. İkinci hutbede sesi yükseltmenin, birinciye nisbetle daha az tonajda olması gerekir.

16. İkinci hutbe, birinciye nisbetle daha kısa olmalıdır. Her iki hutbe de hafif tutulmalıdır.

Hanefiler dediler ki: Hutbenin sünnetlerinin bir kısmı hatibin şahsıyla, bir kısma da hutbenin kendisiyle ilgilidir.

1. Hatibin büyük ve küçük her iki hades hâlinden temiz olması gerekir. Böyle olmadığı takdirde okuduğu hutbe, kerâhatle birlikte sahîh olur. Araya uzun bir fasıla girmemişse, cünüb kişinin okuduğu hutbenin iade edilmesi mendubtur.

2. Hutbeye başlamadan önce hatib, minberde oturmalıdır.

3. Hutbeyi ayakta irâd etmelidir. Oturarak veya yan gelerek irâd ettiği takdirde, mekruh olmakla birlikte yeterli olur.

4. Şiddet kullanarak fethedilen beldelerdeki hatibin, sol elindeki bir kılıca dayanması sünnettir. Sulh yoluyla fethedilen beldelerdeyse, durum bunun tersine olup hatib hutbeyi, kılıca dayanmaksızın irâd eder.

5. Hutbe esnasında sağa sola dönmeksizin doğruca cemaate yönelir.

6. Önce de belirtildiği gibi biri sünnet, diğeri de Cumanın sıhhat şartı olan iki hutbe okumalıdır.

7. İkisi arasında, üç âyet okuyacak kadar bir süre oturmalıdır. Oturmadığı takdirde evlâ olan hükme muhalefet etmiş olur.

8. Birinci hutbeye başlamadan önce gizlice “eüzü” çekip sonra sesli olarak lâyık olduğu şekilde Allah’a hamd-ü senada bulunmalıdır. Sonra da Allah’tan başka tanrı olmadığına ve Muhammed (s.a.s.) in, O’nun elçisi ve kulu olduğuna tanıklık edip, O’na salât-ü selâm getirmelidir. Günahlardan, Allah’ın gazap ve azabını gerekli kılan davranışlardan uzak durulması için nasîhat, tehdit ve sakındırma bulunmalıdır. Dünya ve âhirette kurtuluşa ermeye vesile olan şeyleri hatırlatmalı, Kur’an-i Kerîm’den de bir âyet okumalıdır. İkinci hutbeye de Allah’a hamd ü sena ile başlamalı, sonra Rasûlullah’a salât ü selâmda bulunmalı, mü’min erkek ve kadınlar için duâ edip Allah’tan mağfiret dilemelidir. Hükümdarın ve emîrin zafer kazanması, iktidarının uzun sürmesi, halkın faydasına olan işlerde başarılı olması için duâ etmek mendubtur. Zîrâ Ebû Mûsâ el-Eş’arî, hutbelerinde Hz. Ömer’e duâ eder ve sahâbilerden hiç kimse buna karşı çıkmazdı. Hatibin, kendisine mahsus halvet mahallinin bir köşesinde oturması da sünnettir. Cemaate selâm vermesi, hutbeden önce mıhrabta namaz kılması, her iki hutbede de iyi şeyleri emredip kötülüklerden sakındırma dışında şeyler konuşması mekruhtur.[48]
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın