Haccın İnce Edepleri ve Batıni Amelleri

Haccın İnce Edepleri ve Bâtınî Amelleri

Haccın ince edebleri on kısma ayrılır:

1. Nafakası helâl olmalıdır. Hacca giderken kalbini meşgul edecek, zihnini dağıtacak herhangi bir ticaretle meşgul olmamalıdır ki, himmetini mücerred olarak Allah´a yöneltebilsin, kalp itminân halinde Allah´ın zikrine ve ibâdetlerinin tanzimine yönelsin.

Ehl-i Beyt târikiyle gelen bir haberde şöyle rivâyet edilmektedir:
Âhir zamanda insanlar, hacca dört sınıf olarak gidecektir:

a) Saltanat sâhibleri, seyahat için,
b) Zenginler, ticaret,
c) Fakirler dilencilik
d) Kur´an okuyucuları da riyâ ve gösteriş için gideceklerdir.69

Bu hadîs-i şerifte, hac esnasında düşünülebilecek bütün dünyevî gayelere özetle işaret vardır. Bütün bu gayeler, haccın faziletinden insanı mahrum ederler ve insanın haccını ´sadece hac´ olmaktan çıkarırlar. Hele hac ile ticaret edilirse. Yani ücreti mukabilinde başkasının yerine haccedilirse. O daha da tehlikelidir. Zira bu takdirde âhiret ameliyle dünya tâlep edilmiş olur. Takvâ ve bâsiret sâhibleri böyle bir haccı kerih görmüştür. Ancak böyle bir kimsenin gayesi, Mekke´de durmaksa ve Mekke´ye varmak için de imkân sahibi değilse, o vakit, bu gayeyle başkasının yerine hacca gidebilir. Çünkü bu takdirde gayesi din ile dünyayı elde etmek değil, belki dünya ile dini elde etmektir. Bu bakımdan kişinin başlıca hedefi, Allah´ın Kâbe´sini ziyaret etmek ve dolayısıyla da müslüman kardeşinin hac fârizasını düşürmek için müslüman kardeşine yardımda bulunmak olmalıdır.

İşte bunun hakkında Hz. Peygamberin şu hadîs-i şerîf i vârid olmuştur: Allah Teâlâ bir hac ile üç sınıfı cennete dâhil eder:

a) Haccın yapılmasını vasiyyet edeni,
b) Vasiyyeti yerine getireni,
c) Müslüman kardeşinin yerine haccedeni...70

Ben ´Ücret ile haccetmek helâl değildir veya kendi nefsi için haccetmiş bir kimsenin ücret karşılığında ikinci bir defa başkasının yerine hacca gitmesi haramdır´ demiyorum. Ancak bütün diyeceğim böyle hareket etmemenin daha güzel olduğudur. Bir kimse haccı bu şekilde bir kazanç âleti yapmamalıdır.

Çünkü Allah Teâlâ (c.c) dünyayı dine bağışlar, fakat dini dünyaya bağışlamaz.

Zira şöyle rivayet edilmiştir:

Allah yolunda gazâya çıkan ve aynı zamanda ücret (maaş) alanın misâli, Musa´nın anasının misâline benzer. Bu mübârek hâtun oğlu Musa´ya süt emzirir ve buna karşılık ücretini Firavun´dan alırdı.71

Bu bakımdan kimin misâli ücretle yapmış olduğu hac konusunda Hz. Musa´nın vâlidesinin misâline benziyorsa, onun ücret almasında herhangi bir sakınca yoktur. Zira böyle bir insan haccetmek ve ziyarette bulunmak için, ücret almaktadır. Onun gayesi, ücreti almak için haccetmek değildir. Aksine, hac yapabilmek için ücret almaktır.

Nitekim Hz. Musa´nın vâlidesi de kendisine, evlâdına süt verme imkânı kolaylaşsın ve o çocuğun kendisinin olduğu belli olmasın diye ücret alıyordu.

2. Haraç vermek sûretiyle Allah düşmanlarına yardım etme melidir. Buradaki Allah düşmanları Mekke´nin Mescid-i Haram yolunu kesen emirler ile yolda hacılardan birşeyler alan göçebe arablardır. Çünkü bu kimselere mal vermek, onlara yardım etmek ve onlara zulüm sebeplerini kolaylaştırmak demektir.

Bu bakımdan onlara veren, sanki zulümlerine bilfiil iştirâk etmiş olur. Hangi yoldan olursa olsun onlardan kurtulma çarelerine başvurmalıdır. Eğer böyle bir imkâna sahip değilse, bâzı âlimlerin dediğini yapmakta sakınca yoktur. ´Zâlimlere yardım etmektense nafile haccı bırakarak yoldan dönmek daha efdaldir´. Çünkü hacılardan bir şeyler almak sonradan ihdâs edilmiş bir bid´attır. Bu bid´ata teslim olmak, onu ileride yerleşmiş bir sünnet ve devamlı bir âdet haline getirir. Böyle bir âdetin bulunması ise, müslümanlara cizye verdirmek gibi zillet ve küçüklük olur.

Bâzılarının ´İsteyerek vermiyorum, ben onu vermeye mecburum´ diyerek kendilerini haklı çıkarmasının hiçbir değeri yoktur. Zira böyle bir kimse eğer evinde oturur veya yoldan dönerse kendisinden herhangi birşey alınmaz. Belki çok zaman zenginlik sebeplerini belirttiği için kendisinden daha fazla para istenir. Eğer fakirler gibi olsaydı kendisinden para istenmezdi.Bu bakımdan nefsini para vermek mecburiyetine sevkeden kendisidir.

3. Yolculuk müddetinde çok infak etmeli, sarfetmeli ve Allah yolunda verdiklerine de hayıflanmamalıdır. Cimrilik ve israfa kaçmaksızın ortalama bir şekilde normal olarak infakta bulunmalıdır. İsraftan gayem; leziz yemek ve meşrubatın envai çeşidini bankerler gibi yemek ve içmektir. Fakat Allah yolunda çokça sadaka vermekse bu israfa dahil değildir; zira ´israfta hayır vehayırda israf yoktur´ denilmiştir.

Hac yolunda malını vermek, Allah yolunda nafaka vermektir. Bir kuruş yediyüz kuruşa bedeldir. Nitekim İbn Ömer (r.a) şöyle buyurmuştur: ´Hac seferinde yiyeceğinin güzelliği kişinin kerim (cömert) olmasındandır´.

İbn Ömer, başka bir yerde de şöyle der: ´Hacıların en faziletlisi, niyet bakımından en hâlis ve nafaka bakımından en helâline sahip olanıdır ve yakîn bakımından da en güzel hâlde olanlarıdır´.

Bir hadîs-i şerifte şöyle buyurulmuştur:
Hacc-ı mebrurun karşılığı cennettir buyurduğu zaman kendisinden sorulur: ´Ey Allah´ın Rasûlü! Haccın mebrur olması ne demektir?´ Hz. Peygamber şöyle cevap verir: ´Güzel ve tatlı konuşmak ve yemek yedirmektir´.72

4. Fahiş konuşmayı, fısk ve fücurda bulunmayı ve mücadeleyi terketmektir. Nitekim Kur´an da böyle emretmektedir. Kur´an´da terki istenilen Refes her türlü lehviyet, ihanet ve fâhiş konuşma mânâsına gelmektedir. Aynı samanda bu terime, kadınların türkü söylemesi ve onlarla şakalaşmak da dâhildir. Cima ve cimaya götüren şeyler hakkında konuşmak da dâhildir.

Çünkü böyle bir konuşma ihram hâlinde mahzurlu olan cima´ya sevkeder. Bu bakımdan mahzurlu bir işe insanı sevkeden herhangi birşey de mahzurlu olur. Kur´an´da terkedilmesi istenen Fısk ise, Allah´a itaatin dışına çıkan her şeyi kapsayan bir terimdir. Bırakılması emredilen Cidal terimine gelince şiddetli husumet ve kalplerde kinin yerleşmesine vesile olan mücadeleler, himmeti dağıtan ve güzel ahlâka zıt düşen hareketler demektir.

Süfyan es-Sevrî şöyle demiştir: ´Kim ihram hâlinde ve haccın devamı müddetince Refes´te bulunursa onun haccı fâsid olur´.

Hz. Peygamber (s.a), tatlı konuşmak ile yemek yedirmeyi haccı ´mebrur´ olmasından saymıştır. Sert münakaşalar ise tatlı konuşmaya zıttır. Bu bakımdan hacı arkadaşlarına, kiracısına ve diğer yolculara çokça itirazda bulunmamalıdır. Aksine yumuşak davranmalıdır. Allah´ın beytini ziyarete gidenlere kanatlarını germelidir. Güzel ahlâktan ayrılmamalıdır. Güzel ahlâk sadece başkasının eziyetine tahammül etmekten ibaret değildir. Aynı zamanda eziyet de etmemektir.

Deniliyor ki: "Yolculuğa, açıklama mânâsına gelen ´Sefer´ denilmiştir; zira yolculuk kişinin ahlâkını açığa çıkarır".

Yine bu sırra binaen Hz. Ömer (r.a): ´Ben filân adamı tanıyorum´ diyen kişiye ´Onun şerefli ahlâkına delâlet eden bir yolculukta kendisiyle arkadaşlık yaptın mı?´ diye sorar, adamın ´hayır´ demesi üzerine de Hz. Ömer ´O halde onu tanımıyorsun´ der.

5. Eğer kudreti varsa yaya haccetmektir. Çünkü yaya hacca gitmek daha faziletlidir. Abdullah b. Abbas (r.a) ölürken çocuklarına yaya hacca gitmeyi tavsiye ederek şöyle demiştir: ´Ey çocuklarım! Yaya olarak hacca gidin. Zira yaya olarak hacca giden adamın her adımına karşılık harem-i şerifin dahilinde yapılan hasenelerden yediyüz hasene ihsan edilir´. Bu söz üzerine İbn Abbas´dan sorulur: ´Harem-i Şerîf in haseneleri ne demektir?´ İbn Abbas ´Harem-i Şerifte işlenen bir hasene (sevab), başka yerde işlenen yüzbin haseneye bedeldir´ der.

Yaya yürümenin en faziletlisi, hac ibâdetindeki yürüyüştür. Mekke´den Arafat sahasına çıkmak, oradan Mina´ya gelmek memleketinden yaya çıkıp Kâbe´ye gitme niyetinden daha efdaldir. Eğer yaya yürümekle beraber memleketinden ihrama da girerse bu, haccın tam mânâsıyla yapılmasıdır, denilmiştir.

Bu sözü Hz. Ömer, Hz. Ali ve İbn Mes´ud (r.a) şu ayetin tefsirini yaparken zikretmişlerdir
Haccı da umreyi de Allah için, farz ve sünnetleriyle tam yapın!
(Bakara/196)

Bazı âlimler şöyle demişlerdir: ´Binerek hacca gitmek, yaya gitmekten daha efdaldir, Çünkü bu takdirde binek sâhiplerine ücret verilmekte ve mal Allah yolunda sarfedilmektedir. Ayrıca nefsin meşakkat çekmesinden uzaklaşılır ve eziyyet azalır. Nefsin selâmetine ve böylece haccın tam yapılmasına vesile olur´.

Bu âlimlerin bu fikri, tedkik edildiği zaman, birinci fikre muhalif düşmez. Ancak tafsilât verilip şöyle denilmelidir: Yürüyerek gitmek kendisine kolay gelen bir kimse için, bu durum daha faziletlidir. Eğer zayıfsa veya yürümek bir kötü ahlâka yol açıyorsa veya herhangi bir amelin kusurlu yapılmasına vesile oluyorsa, o zaman binerek gitmek daha efdaldir. Tıpkı şunun gibi: Oruç, misafir ve hasta kimseler için eğer beden zâfiyetine ve kötü ahlâka yol açmazsa daha efdaldir. Aksi takdirde yemek daha efdaldir.

Bir âlime sorulur: ´Umre yaparken yürüyerek mi gitmeli veya bir dirhem verip bir merkebi kiralayıp binerek mi gitmelidir?´ O âlim şu cevabı verir: Eğer para vermek adama daha ağır geliyorsa, hayvan kiralamak, yürüyerek gitmekten daha efdaldir. Zenginler gibi, eğer yürümek para vermekten daha ağır geliyorsa, o takdirde yürüyerek gitmek daha faziletli olmaktadır....
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın