Cumanın Sünnet ve Edepleri

Cum´anın Diğer Sünnet ve Edepleri

Bu sünnet ve edebler, sadece cum´a namazı ve hutbe ile değil, bütün cum´a günüyle ilgilidir. Bunlar yedi tanedir.

1. Cum´a sabahında veya ikindi namazından sonra ilim meclislerine gitmelidir, Kıssacıların meclislerindense, uzak durmalıdır; çünkü onların konuşmalarında hayır yoktur. Allah´ı arayan bir kimsenin, cum´a günlerinde hayırlı işlerden ve dualardan uzak kalması uygun değildir. Cum´a günündeki şerefli saat geldiği zaman, kendisinin hayırlı bir işte olması gerekir. Namazdan önce zikir halkalarına gitmesi uygun değildir;

Çünkü Abdullah b. Ömer´ den şöyle rivayet edilmektedir.
Hz. Peygamber, cum´a günü, namazdan önce halka çevirip zikretmeyi yasaklamıştır.177

Ancak halkayı idare eden, Allah´ı bilen bir âlim olup cemaati, yaptıklarıyla irşad etmeye çalışıyorsa böyle bir toplantıya katılmak caizdir. Camide öğleden önce konuşup da dini öğreten kimsenin yanında oturmak hem sabahın erken saatlerinde camiye gitmek ve hem de vâ´z u nasihat dinlemek gibi iki vazifeyi bir arada yapmaya vesile olur. Ahirete yararlı ilmin dinlenilmesi, nafile namazlarla meşgul olmaktan daha efdâldir.

Ebu Zer´den rivayet edildiğine göre: İlim meclisinde bulunmak, bin rek´at namazdan daha efdâldir´.

Enes b. Mâlik "Namazı (cum´ayı) kılınca yeryüzüne dağılın ve Allah´ın fazlından rızık arayın! (Cum´a,10) ayetindeki ´aranması emrulunan dünyalık değil, hastaları ziyaret ve cenazelerin kaldırılmasına iştirâk ve ilim öğrenmek ve Allah yolundaki bir kardeşini ziyaret etmektir" demiştir.

Nitekim Allah Teâlâ Kur´an´ın birçok yerinde ilmi ´fazl´ olarak ifade etmektedir:
O sana bilmediklerini öğretti. Allah´ın senin üzerindeki fazlı çok büyüktür. (Nisâ/113)

Andolsun ki biz Dâvud´a tarafımızdan bir fazl verdik. (Sebe/10)
Bu ayetlerde geçen fazl kelimesi ilim anlamındadır ve Allah´a yaklaştırıcı hareketlerin en üstünüdür.

Kıssacıların meclisinde oturmaktansa, namaz kılmak daha efdâldir; çünkü selef-i Sâlihîn, vaizlerin kıssa anlatmalarını bid´at görürlerdi. Hatta böylelerini camiden kovarlardı.

Nitekim İbn Ömer bir gün sabahın erken saatlerinde camideki yerini almak üzere gitmişti. Bir de ne görsün, bir kıssacı, yerine oturmuş hikâye nakletmektedir. Ona "Yerimden kalk!´ dediyse de kıssacı ´Hayır kalkmayacağım; çünkü senden önce gelip oturdum´, karşılığını verdi. Bunun üzerine İbn Ömer zaptiye âmirine haber vererek onu yerinden kaldırttı.

Eğer kıssa anlatmak sünnetten sayılsaydı, o kişiyi yerinden kaldırmak câiz olmazdı; çünkü Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Sakın, herhangi biriniz müslüman kardeşini yerinden kaldırıp kendisi oraya oturmasın. Ancak birbirinize yer açmak üzere sıkışınız.178

İbn Ömer, bir meclise geldiğinde kendisine hürmeten ayağa kalkan ve yerini vermek isteyenin yerine oturmadığı gibi, o ayağa kalkan adam yerine oturmadıkça, da oturmazdı.

Bir kıssacı Aişe validemizin hücre-i saadetinin dış avlusunda otururdu. Âişe validemiz, İbn Ömer´e haber göndererek ´Bu adam rivayet ettiği hikâyelerle beni tâciz edip tesbih ve nafile ibadetlerime mâni oluyor´ dedi. Bunun üzerine İbn Ömer (r.a), kaburgasını kırıncaya kadar asâsıyla onun sırtına vurdu ve onu oradan kovdu.

2. Cum´a günündeki eşref saatini güzelce gözetlemelidir; çünkü meşhur bir hadîste şöyle buyurulmaktadır:
Cum´a gününde bir saat vardır ki müslüman kul o saatte neyi isterse, Allah Teâlâ ona istediği şeyi ihsân eder.179

Namazın o saate tesadüf etmesi, kılanın isteklerinin verilmesine vesile olur.180

Bu eşref saatinin tâyininde ihtilâf edilmiştir. Kimisi güneşin doğuşu sırasında, kimisi zevalde iken, kimisi ezan okunduğu zaman, kimisi imamın minbere çıkıp hutbe okumaya başladığı zaman, kimisi halkın namaza başladığı an, kimisi de ikindi namazının en uygun vaktinin sonu, kimisi ise güneşin batış anıdır demiştir.

Rasûlullah´ın kızı Fâtıma (r.a), cum´a günündeki eşref saatini güneşin batışı anında arar; bunun için de câriyesine ´Güneş batmak üzereyken bana haber ver!´ derdi. Câriye gelip haber verdiğinde de güneş tamamen batıncaya kadar dua ve istiğfarda bulunurdu. Hz. Fâtıma, babasından cum´anın eşref saatinin bu vakitte olduğunu rivayet etmiştir. Allah´ın salât ve selâmı hem babasının ve hem de onun üzerine olsun!181

Bazı âlimler, kadir gecesinin bütün ramazanda gizli olması gibi, eşref saatinin de bütün cum´a gününde gizli olduğunu ve bu gizliliğin de, iştiyâkla aranması ve cum´a gününün ihyâ edilmesi hikmetine dayandığını söylemektedir.

Bazı âlimler de, ´Kadir gecesinin Ramazan´da gezdiği gibi, cum´a gününün şerefli saati de cum´a gününün saatleri içinde gezmektedir´ demişlerdir. En uygunu da bu son hükümdür; çünkü bunun bir sırrı vardır. Ancak bu sırrı muamele ilminde zikretmek uygun değildir. (Onun için biz de zikretmiyoruz). Fakat Hz. Peygamber´in şu sözlerini tasdik etmek gerekir:

Yaşadığınız günlerde rabbinizin nefhaları (tecellileri) vardır. Dikkatli olunuz ve bu nefhalardan istifade etmeye bakınız.182

Cum´a günü de bu günler arasındadır. O halde kişi cum´a günü boyunca huzur-u kalbi sağlamak, zikre devam etmek ve dünya vesveselerinden uzaklaşmak suretiyle bu rahmeti beklemelidir. Umulur ki, bu tecellilerden birisine erebilir.

Ka´b´ul-Ahbar şöyle diyor: ´Cum´a gününün eşref saati o gü-nün en son saatidir. Bu saat tam güneşin batışına tesadüf etmektedir´.

Ebu Hüreyre, Ka´b´a "Ey Ka´b! Eşref saati nasıl olur da cum´anın son saati olabilir? Halbuki ben Hz. Peygamber´in ´O sa-atte namaz kılan kul isteğini elde eder´ buyurduğunu duydum... Günün son saati ise, namaz vakti değildir" dedi. Ka´b da, "Hz. Peygamber ´Oturup namazı bekleyen, namazda sayılır´ demedi mi?" karşılığını verdi Ebu Hüreyre ´evet´ deyince. Ka´b İşte o bekleyiş namazdır´ dedi. Bunun üzerine Ebu Hüreyre (r.a) sükût etti.183

Ka´b (r.a), bu saatin cum´a gününü hakkıyla değerlendirenlere rahmet olduğunu ve bu rahmetin de ancak amelin tamamlanmasından sonra gönderildiğine kâildir.

Kısacası, ikindi namazından güneşin batışına kadar olan vakit, imamın minbere çıkıp hutbe irâd ettiği vakitle birlikte şerefli saatlerdir. Bu saatlerde bolca dua etmek gerekir.

3. Cum´a gününde Rasûlullah´a çokça salât ve selâm getirmek müstehabdır; çünkü Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

´Allah Teâlâ cum´a gününde bana seksen defa salât ve selâm getiren kimsenin seksen senelik günâhını bağışlar´. Bunun üzerine kendisine ´Ey Allah´ın Rasûlü! Sana nasıl salât getirilir?´ diye soruldu. Rasûlullah buna şöyle cevap verdi:

´Yâ rabb! Kulun, peygamberin, Rasûlün, mekteb ve medrese görmeyen nebiyyi zîşânın Hz. Muhammed´in üzerine rahmet deryâlarını akıt!´ dediğin takdirde bir defa salavât-ı şerife getirmiş olursun. Dilersen "Ey Allahım! Muhammed´e ve onun âline öyle bir salât gönder ki, senin için rıza, Hz. Muhammed´in hakkı için edâ olsun. Muhammed´e Vesile´ adlı dereceyi ihsân eyle! Onu kendisine va´dettiğin makâm-ı mahmûd´a. gönder. Haketmiş olduğu mükâfatı bizden taraf ona ihsân eyle. Bize vekâleten ona herhangi bir peygambere ümmetinin yerine verdiğin mükâfatın daha üstününü ver! Ey merhametlilerin en merhametlisi... Ona, onun kardeşleri olan bütün peygamberlere ve sâlih kullarına rahmet deryâlarını coştur!" de ve bunu da yedi defa tekrar et!

Bu salavât-ı şerîfeyi her birinde yedi defa olmak üzere yedi cum´a okuyana, Hz. Peygamber´in şefaat edeceğine kesin gözüyle bakılmaktadır.
Daha fazla salavat getirmek isteyen, rivâyet edilen şu salavât-ı şerîfeyi okusun:

Ey Allahım! Salâvâtımın faziletini, artan bereketlerini, zekâtlarının şereflilerini, şefkatini, rahmetini ve tahiyyetini, Rasûllerin efendisi, hayra götürücü kumandan, iyiliğin kapısını açan kahraman, rahmet peygamberi ve ümmetin efendisi Hz, Muhammed´e tahsis et! Ey Allahım! Muhammed´i makâm-ı mahmûd´ a gönder. Bu makamla onun zât-ı ulûhiyyetine yaklaşmasını sağla ve onun gözünü nûrlandır, geçmiş ve geleceklerin gıpta edebileceği bir şekilde nûrlandır! Ey Allahım! Muhammed´e fazl, fazilet, şeref, vesile ve yüce dereceler, yüksek ye şerefli mertebeler ihsân eyle. Ey Allahım! Muhammed´e istediğini ver. Onu umduğuna erdir ve. kendisini ilk şefaat eden ve şefaati herkesten daha çok kabul olunan kıl. Ey Allahım! Bizi onun cemaatiyle haşr ve şefaatıa mazhar eyle. Onun milleti üzerine öldür ve sünneti üzerine dirilt! Bizi onun kevser havzına ilet ve bu havzın suyundan, mahcup etmeksizin içir. Bizleri pişman olanlardan, şikayet edenlerden, dinini değiştirenlerden, fitne çıkaranlardan ve fitneye düşenlerden eyleme! Ey âlemlerin rabbi! Bu duamızı kabul eyle.184

Kısacası kişi bu konuda vârid olan hangi rivayeti (velev ki teşehhüdde okunan meşhur rivayet de olsa) okusa, salavât-ı şerife getirmiş sayılır. Salavât-ı şerife ile beraber istiğfar etmesi de uygundur. Çünkü bu mübarek günde istiğfar etmek de müstehaptır.

4. Kur´an okumalıdır: Mü´minin cum´a gününde Kur´an´ı çok okuması gerekir. Özellikle Kehf sûresini okumalıdır. Çünkü İbn Abbas ve Ebu Hüreyre´den (r.a) şöyle rivayet edilmektedir:

Cum´a gecesinde veya gününde Kehf sûresini okuyan kimseye, bulunduğu yerden Mekke şehrine kadar olan mesafeyi aydınlatabilecek bir nûr ihsân edilir. O cum´adan gelecek cum´aya kadar olan (küçük) günâhları ve ayrıca da fazladan üç günlük günahları affolunur. Sabahlayıncaya kadar da yetmişbin melek kendisine rahmet ve af talebinde bulunur. Hastalıktan, urdan, zatülcenpten, alaca hastalığından, cüzzamdan ve deccâlin fitnesinden emin olur.

Mümkünse cum´a günü ve gecesinde Kur´an´ı bir defa hatmetmesi müstehabdır. Eğer ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın