Hz. Süleyman kıssasının yer aldığı Kurani ortam

3- Hz. Süleyman Kıssasının Yer Aldığı Kur'an’i Ortam

Yukarıda geçtiği gibi Kur'an kıssaları, Kur'an'ın genel amaçlan doğrultusunda anlatılır. Bir kaç kıssa hariç diğerleri tek bir sûrede bağımsız olarak tek başına gelmezler. Sûrenin akışı içerisinde yeri geldiği zaman anlatılır; örnekler verilir, hatırlatma yapılır, hükümler bildirilir ve insanlar ibret almaya çağrılır.

Bütün Kur'an kıssalarının bu bağlamda kendilerinden önceki ve sonraki konularla tutarlı ve anlamlı bağlantıları vardır. Kıssa çoğu zaman konuyu açıklığa kavuşturur, sûrede anlatılan gerçeklerin ve bildirilerin hikmetlerin canlı tanığı halinde sunulur. Ya da kıssa anlatılırken Kur'an'ın hedefleri de gerçekleşir.

Hz. Süleyman kıssasında da aynı şeyi görmekteyiz.

Hz. Süleyman'a verilenler, bir anlamda Allah'ın gücünün ve kudretinin işareti, Hz. Süleyman'ın peygamberliğinin delilidir. O'nun teslimiyeti, itaati, nimetlerine şükrü, elindeki yöneticiliğe rağmen şımarmayıp Allah'a boyun eğişi ve nimet sahibini bilmesi, Allah'ın kullarından istediği tutumdur. O'na verilen ilim, bu ilimle Rabbini ve O'nun yüceliğini takdir etmesi, bu ilimle hükmedip adaletle iş görmesi, insanları hak ölçüleri içerisinde sevk ve idare etmesi Allah'ın kullarından istediği bir şeydir.

Hz. Süleyman'daki sorumluluk duygusu, Ahiret korkusu, bütün nimetlerin deneme sebebiyle verildiğini idrak etmesi, kişiye düşenin elindeki imkanlarla Allah'a hakkıyla şükretmek olduğunu bilmesi İslâmın insanlara getirdiği ölçülerdir.

Hz. Süleyman kıssasının yer aldığı sûrelerde benzer konular bulunmaktadır ve bu kıssa konulara canlılık vermekte, kalpleri ısındırmakta ve düşünen beyinleri harekete geçirmektir.

Bu kıssa ile beraber insan; yeniden tarihin o ibret verici sahnesinin karşısında pasif bir seyirci olmaktan çıkmakta; kalpleri ürperten bu tablodan yola çıkarak teslimiyetini, şükrünü, bağlılığım ve hedefe doğru gidişteki cesaretini artırmaktadır.

Kur'an, kıssaları canlı, haraketli, aktif ve uyarıcı bir tarzda sunmaktadır. Onun kıssaları tarihte olmuş bitmiş hikayeler gibi değildir. Belki olaylar peygamberlerin hayatında olmuştur ama, onların arka planındaki ibretler, dersler hükümler ve imanı artırıcı mesajlar sürekli diri kalmaktadır. Kıssalar sürekli bir şekilde kişiyi Rabbi ile, Rabbînin azameti, kibriyâsı, mükâfat ve cezası ile, nimetlerinin büyüklüğü ve bu nimetlere teşekkür ahlâkı ile yüzyüze getirmektedir. İnsanı fıtratı ile tanıştırmakta, iyinin ve kötünün canlı tablolarını sunmaktadır. Teslim olan ruhlarla, isyan eden ruhların durumunu gündeme getirmekte, böylece insanları uyanık olmaya, gördüklerinin, duyduklarının gereğini yapmaya davet etmektedir.

Kur'an kıssaları adeta yürüyen, devam eden tarih sahneleri, kul ile Allah arasındaki fıtri ilişkinin seyir defteridirler.

İnsan bu canlı tabloda kendini bulur, hayatın yaratılış gerçeğini bulur, itaatin yüceliğini, isyanın seviyesizliğini; Musa tipinin güzelliğini, firavun tipinin çirkinliğini; Allah'tan gelene razı olanların hoş tavırları ile, yeryüzünde bozgunculuğa kalkışanların şirretliklerini bulur, insan onlarda saadetin ve şekâvetin (bedbahtlığın) açık gerçekleşmiş halini görür.

Hz. Süleyman kıssası nüzul sırasına göre ilk defa Sâd Sûresinde yer almaktadır.

Sâd Sûresi, Mekke'de nazil olan sûrelerdendir ve söze Hz. Muhammed'e vahy indirilmesiyle ve insanların Ahirette hesaba çekileceklerini haber vererek başlıyor. Hz. Muhammed'in peygamberliğini hayretle karşılayanlara gerekli cevabı veriyor.

Kur'an, onlara;

"Yoksa, Aziz ve Vehhab olan Rabbinin rahmet hazineleri onların yanında mıdır? Yahut göklerin, yerin ve ikisi arasında bulunanların hükümranlığı onların elinde midir? Öyleyse sebeplere yapışsınlar da (göğe) yükselsinler bakalım."[12] uyarısıyla karşılık verip, daha önceden yaşamış inkarcı topluluklardan örnekler getiriyor.

Allah (c.c.) rahmet kapısını dilediği kullarına açar. Buna hiç kimse engel olamaz, insanlardan elçileri O seçer. Hiç kimse kendiliğinden O'nun adına peygamberlik iddia edemez. Hiç kimse de yerde ilâhlığa teşebbüs edemez, yerde ve gökte hükümranlık hakkı ileri süremez. O, kullarından dilediğine rahmetini, uygun gördüğüne nimetlerini hadsiz hesapsız verir. Dilediğini kendi katındaki üstün makamlar için seçer.

Bu bağlamda Hz. Davud (a.s.) ve O'nun oğlu Hz. Süleyman'ın (a.s.) kıssaları anlatılmakla, bu iki yüce peygambere verilen sayısız nimetler, geniş mülk ve yöneticilik, dağların, kuşların, cinlerin, şeytanların ve rüzgârın onların emrine verilmesi açıklanmaktadır. Onların bu nimetler karşısındaki şükür ve teslimiyet tavrından övgüyle söz edilmektedir.

Bununla beraber Kur'an, her ikisinin de birer insan olduklarını, beşerî zaafları olabileceğini, bu eksikliklerin Rableri tarafindan tamamlandığın, tevbelerini kabul ettiğini ve Allah'a giden yolda sabır ve tahammül verdiğini anlatır.

Böylece Kur'an Hz. Peygamber'e ve mü'minlere, inkâr edenlere karşı sabırlı olmayı tavsiye ediyor. Her iki peygamberin kıssalarına bakarak Allah'ın bağışına ümit bağlamalarını öğütlüyor. [13]

Kur'an, yine bu sûrede hem Süleyman'ın (a.s.) hem de babası Davud'un (a.s.) imtihana tabi tutulduklarını belirtiyor. Öyleyse başta müslümanlar olmak üzere diğer insanlar da çeşitli nimetler ve sebeplerle denenirler. İnsanlara düşen bu denemeleri her iki peygamber gibi sabırla karşılayıp denemeyi kazanmaktır.

Bu gibi denemelerin Allah'tan geldiğini bilip sabreden sonra da denemeyi başarıyla tamamlayan mü'min kullara Allah (c.c.) tıpkı denemelerden geçmiş peygamberlere verdiği karşılığın bir benzerini verecektir. [14]

Sâd Sûresinde Hz. Süleyman kıssası bitince Hz. Eyyûb'un (a.s.) zorluk ve bedensel azap karşısındaki yüce sabrı övülmekte, arkasından da diğer peygamberlerden, onların üstün kişiliklerinden, Allah'a bağlılıklarından örnekler verilmektedir.

Hz. Süleyman kıssası en uzun olarak Neml Sûresinde yer almaktadır. Neml Sûresi Mekke'de nazil olmuştur ve diğer Mekkî sûrelerin konulan bu sûrede de görülür.

Bilindiği gibi Mekkî sûrelerde iman ve mü'mine yakışan davranışlara ait konular daha ağırlıklıdır.

Sûrede yer alan kıssalar giriş kısmıyla son kısımdaki konuların tasvir edilmesine yardımcı olurlar. Allah'ın insanlar ve toplumlar için koyduğu yasalar gündeme getirilir. İlâhî davetin metodlarına işaret edilir. Mekke'deki müşriklerin tutumlarıyla önceden geçen toplulukların tavırları arasında kıyaslama yapılır.

Neml Sûresi de diğer Mekkî sûreler gibi Allah'a hakkıyla inanmaktan, yalnız O'na ibadet etmekten, Ahiret ve oradaki sevap ve cezadan, vahye inanmaktan, ğaybın yalnızca Allah'a ait olduğundan, Allah'ın hem yaratıcı hem de rızık verici olduğundan bahsediyor.

Böylece insanları Allah'ın verdiği nimetlere şükretmeye teşvik ediyor. Her şeyin Allah'ın elinde olduğuna, O'nun her şeyi değiştirme gücünü elinde bulundurduğuna iman etmeye davet ediyor.

Yine bu sûrede Allah'ın âyetlerim inkâr eden yalancılar ile, peygamberlerin davetine uyarak mü'min olan ve bu imanın gereğini yapanlara dikkat çekiyor.

Neml Sûresi girişten hemen sonra Hz. Musa kıssasının bir bölümünü anlatıp, firavun ve benzerlerinin Allah'ın âyetlerini bile bile yalanlamalarına işaret ediyor.

Bu bölümün hemen arkasından da Hz. Davud'a ve Hz. Süleyman'a ihsan edilen nimetler anlatılıyor. Hz. Süleyman'ın hüdhüd kuşuyla, Sebe' kraliçesiyle olan hikâyesi söz konusu ediliyor. Her iki peygamberin güzel davranışlarına, teslimiyetlerine ve şükür tavırlarına dikkat çekiliyor. Bununla birlikte İslâmın davet metoduna da işaret ediliyor.

Süleyman kıssası, Hz. Süleyman'a verilen her şeyin Allah tarafından ihsan edildiğini vurguluyor. Çünkü her şeyin mülkü O'nundur. Süleymanm bilgisi de, elindeki geniş mülk te Allah'ın O'na bir bağışıdır. [15]

Sûre bundan sonra Hz. Salih'ten ve Semûd kavminin O'nun davetine karşı tavrından, Lût (a.s.) ve kıssasından söz açıyor. Sonra

“De ki: Allah'a hamd olsun, O'nun beğenip seçtiği kullara da selâm olsun. Allah mı daha hayırlıdır yoksa onlarm ortak koştukları ilâhlar mı? [16] sorusuyla insanları düşünmeye davet ediyor.

Neml Sûresi ağırlıklı olarak 'ilim'den bahseder. Bu ilim, Allah'a ait gizli açık veya ğayb bilgisidir. Bu ilim, evrenle ilgili olarak açıklanan âyetlerdir. Bu ilim, bütün peygamberlere bildirilen vahy, Hz. Davud'a öğretilen Allah'ı tesbih etme, demiri yumuşatma ilmi, Hz. Süleyman'a bildirilen kuş mantığı ilmidir.

Bu nedenle sûre, 'Kur'an'ın Alim (bilen) ve Hakim olan Allah'tan geldiğini bildirerek başlıyor. Kıssaların bitiminde ise 'yerde ve gökte olan ğaybın Allah'a ait olduğu, insanların Ahiretle ilgili bilgilerinin yetersiz olduğu' haber veriliyor.[17]

Allah'ın, göğüslerde gizlenen her şeyi veya kalplerden dışarı çıkan her şeyi bildiği vurgulanıp insanlar uyarılıyor.

Sûre şu anlamlı ifade ile sona eriyor:

"Ve de ki: 'Allah'a hamdolsun, O size âyetlerim gösterecek, siz de onları bilip tanıyacaksınız.' Senin Rabbin yapmakta olduklarınızdan gafil değildir." [18]

Süleyman (a.s.) kıssasında sık sık ilme, bilgiye işaret edildiğini görmekteyiz. Hz. Davud'a ve oğlu Süleyman'a, hiç kimseye verilmeyen bir ilim verildi. Onlar bu ilimle Allah'ın kullarından pek çoğundan üstün kılınmıştır.[19]

Hz. Süleyman'a Sebe' kraliçesinden haber getiren hüdhüd kuşu, şeytanın onları 'her şeyi bilen Allah'a secde etmemeleri için kandırdığını' söylemektedir. [20]

Yine kraliçenin tahtını Hz. Süleyman'ın yanında bulunan ve kendisine ilim verilmiş bir kişinin ço...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın