Mutedil Bir Din

Mutedil Bir Din

Biz herkese ancak gücünün yettiği kadarım yükleriz..[52] inanıp da iyi işler yapanlara gelince -ki hiç kimseye gücünün üstünde bir vazife yüklemeyiz- işte onlar, cennet ehlidir. Orada onlar ebedî kalacaklar. [53]

Biz hiç kimseyi gücünün yettiğinden başkası ile sorumlu kılmayız. Nezdi-mizde hakkı söyleyen bir kitap vardır ve onlar haksızlığa uğratılmazlar. [54]

Resulüllah, risâletin ilk günlerinden itibaren, dünya ve ahiret mutluluğunun, güzelliğinin, esenliğinin, iyiliğinin, zenginliğinin teminatı olarak anlatıp, kabul etmeye ve gereklerine uymaya davet ettiği islâm'ın en temel özelliklerinden birisinin mutedilliği olduğu bildirilmiştir. Her fırsatta, islâm'ın aşırılıklardan uzak bir din olduğu açıklanmıştır, islâm'ın ne ifrata ve ne de tefrite meyilli olmadığını ifade etmiştir. Bunlara göre îslâm, insanları ne tamamen kukla haline getiren bir dindir, ne de tamamen başıboş bırakan bir din. İnsanları ne bir cendereye girmiş gibi sıkar, ne de tamamen serbest bırakır, başıboş dolaşmalarına izin verir. Çünkü bu dinin uyulmasını istediği ilke ve ölçüler insanın yaratılışına, doğasına uygundur; insan için hiçbir zorluk ve sıkıntıya neden olmaz. Elbette ki tüm bu açıklamaların ilâhî referansı vardır ve her zaman olduğu gibi kaynak yine Kur'andır.

Biz herkese ancak gücünün yettiği kadarını yükleriz. [55] inanıp da iyi işler yapanlara gelince ki hiç kimseye gücünün üstünde bir vazife yüklemeyiz- işte onlar, cennet ehlidir. Orada onlar ebedî kalacaklar. [56]

Biz hiç kimseyi gücünün yettiğinden başkası ile yükümlü kılmayız. Nezdimiz-de hakkı söyleyen bir kitap vardır ve onlar haksızlığa uğratılmazlar. [57]

İslâm vasat, mutedil bir dindir. Aşırılıklardan uzaktır. Ancak insan her zaman böyle olmayabilir. Bazıları bireysel özelliği gereği vasat, mutedil olmayabilir; aşırılığa kaçma eğilimi içerisinde bulunabilir. Bu kimseler, dinin tavsiyelerini emir gibi algılayarak dini bir zorluk ve sıkıntı nedenine dönüştürebilirler. Ancak bu bireysel bir durum olduğu için başka kimseyi ilgilendirmeyebilir. Zira, kişi söz konusu zorluk ve sıkıntıyı kendisi için oluşturmakta ve kendisi de buna razı olmaktadır. Örneğin; Allah, orucu yılda bir ay için emretmiş olmasına rağmen, yılın her günü oruç tutma eğilimi taşımak böyle birşeydir. Allah günde beş vakit namazı emretmiş olmasına rağmen, günde aht, yedi, sekiz... vakit namaz kılma eğilimi de böyledir. Veya, Allah maldan belirli oranda zekatı emretmiş ve ayrıca yoksullar için sınırı belirlenmemiş bir miktarda da infakta bulunmayı tavsiye etmiş olmasına rağmen, kişi bütün mal varlığını yoksullar için; insanların yararına harcama eğilimi taşıyabilir ve tüm bu durumlar tamamen bireysel olduğu ve üstelik başkalarına zarar vermeyip, hatta bazıları insanlara yarar sağladığı için müdahaleyi ge-rektirmeyebilir. Ancak kendisini mutedil bir din olarak niteleyen İslâm, söz konusu durumları böyle değerlendirmemiştir. İsterse sadece bir bireyi ilgilendirecek şekilde bile olsa, yanlış bir kapının açılmasını uygun bulmamış ve yasaklamıştır. Çünkü bu tür aşırılıklar insanın doğasına uygun değildir; emir ve yasaklar başkasından değil insanı yaratanın kendisinden gelmektedir. Üstelik aşırılık eğilimine sahip olanlar zamanla birbirlerinden etkilenerek çoğalıp, kendi durumlarını, tercih ettikleri yaşama stillerini insanlardan istemeye, hatta güç ve imkânları dahilinde insanları zorlamaya başlayabilirler, işte islâm tüm bu ve daha birçok nedenden dolayı aşırılığın hiçbir türünü hoş görmemiş; yılın bütün günlerini oruçlu geçirmeye de, her gün sabahlara kadar namaz kılmaya da, bütün mal varlığını yoksullara veya insanlığa hizmet için harcamaya da sıcak bakmamıştır. Bu tür tavır ve girişimleri onaylamamıştır.

Bir gün bazı kimseler Resulüllah'm evine geldiler. Konuşmalar sırasında, eşinden Resulüllah'm evde yaptığı ibadetlerin nasıl ve ne kadar olduğunu sordular. İşittikleri umdukları gibi değildi. Onlar Resulüllah'm evinde sürekli namaz kıldığını zannediyor olmalılar ki, işittikleri bu düşüncelerini haklı çıkarmayınca, Re-sulûllah'm az ibadet ettiğine karar verdiler. Sonra da bunun sebebi olarak 'Biz nerede, o nerede! Biz hiç O'nun gibi olabilir miyiz? O'nun yaptığı ve yapacağı günahların tamamı bağışlanmıştır. Fakat biz öyle değiliz' dediler. Bununla, sürekli ibadet edilmesi gerektiği düşüncelerini haklılaştırmış oluyorlardı, içlerinden birisi 'Ben bütün gece uyumayacağım, bütün geceyi namaz kılmakla geçireceğim' dedi. Diğeri de 'Ben hiç ara vermeden hep oruç tutacağım' dedi. Bir diğeri 'Ben hiç evlenmeyeceğim; kadınlardan hep uzak duracağım' dedi. Bu sırada Resulüllah geldi ve onların sözleri kendisine bildirildi. Bunun üzerine 'Bu sözleri söyleyen siz misiniz? Ben hepinizden çok Allah'tan çekinirim. Ancak buna rağmen ben (Ramazan dışında) bazen oruç tutarım, bazen de tutmam. Geceleri bazen nafile namaz kılarım, bazen de uyurum.

Avrıca evliyim de. Kim benim yaptıklarımdan yüz çevirirse, benden değildir [58] dedi. Avrıca, 'Ruhban?ıkla görevlendirilmedim [59] veya "Bize ruhbanlık emredilmedi [60] derken, bir başka seferinde de ağır hasta olduğu halde, iki oğlunun desteğinde yürü-verek Mekke'ye giderek haccetmeye karar veren kişiden bahsedenlere 'Bu kimsenin nefsine işkence çektirmesine Allah'ın ihtiyacı yofe [61] dedi. Bunlar mutedil dinin özellikleri olarak önemli açıklamalardı. Bizzat elçisinin şahsında hayatın olması gereken ölçüsü bildiriliyordu. Üstelik bu durum bir ayette bir ilke olarak ifade edildi ve takiben bu ilke bizzat bir kulun duası olarak şöyle dile getirildi: Allah her şahsı, ancak gücünün yettiği ölçüde mükellef kılar. Herkesin kazandığı (hayır) kendine, yapacağı (şer) de kendinedir. 'Rabbimiz! Unutursak veya hataya düşersek bizi sorumlu tutma. Ey Rabhimizl Bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır bir yük yükleme. Ey Rabbimiz'- Bize gücümüzün yetmediği işler de yükleme! Bizi affet! Bizi bağışla! Bize acı! Sen bizim mevlâmızsın. Kâfirler topluluğuna karşı bize yardım et! [62]

Elbette ki, din konusunda kendisi için ilâve sorumluluklar oluşturanlar, bunu öncelikle ve hatta çoğu zaman da bizzat kendileri için oluştururlar. Dolayısıyla yaptığı fazla ibadetlerin, yerine getirdiği sorumlulukların çoğu zaman kendisinden başka bir kimseye yükü olmaz. Ancak buna rağmen Resulüllah böylesi eğilimde olanları engellemiş ve kendisinin örnek alınmasını istemiştir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi, dinin mevcut sorumluluklarını yeterli bulmayıp, kendiliğinden ek sorumluluk oluşturanların bu tutum ve tavırlarını reddetmiştir. Bir keresinde benzer durumda olanlarla ilgili şeyler duyduğunda şunları söylemiştir: 'Bunlara ne oluyor ki, benim yaptığım şeylerle yetinmiyorlar. Vallahi! Ben Allah'ı onlardan daha iyi bilirim. Allah'tan onlardan daha çok korkarım, [63] Ibn Amir b. El-Âs'm bizzat kendisiyle ilgili bir hatırası konunun önemli örneklerinden birisidir. Ibn Amir şöyle diyor: 'ResûlûIIah, yaşadığım sürece bütün günleri oruçlu geçireceğimi, bütün gecelen de namaz kılarak geçireceğimi duymuş olacak ki, bana şöyle dedi: 'Bunları söyleyen sen misin?' 'Evet.' Bunları söyleyen benim, Ey Allah'ın Resulü dedim. Şöyle buyurdu: 'Senin buna gücün yetmez; bazen oruç tut, bazen de tutma. Hem uyu, hem de kalk namaz kıl. Her ayın üç gününü oruçlu geçir. Çünkü bir sevabın karşılığında on sevap vardır. Tutacağın bu üç günlük oruç, senin seneyi oruçlu olarak geçirmen demektir'. Dedim ki; 'Benim bundan fazlasına gücüm yeter'. 'Öyleyse, bir gün oruç tut, iki gün tutma1. 'Bundan daha fazlasına gücüm yeter' deyince şöyle dedi: 'Öyleyse günaşırı tut. Bir gün tut, bir gün tutma. Bu Davud peygamberin orucudur. Oruçların en dengelisi budur. [64]

Resulüllah'm üzerinde oturduğu ve yattığı bir hasırı vardı. O Müslümanların en yoksulu gibi yaşamayı kendisi için bir ölçü kıldığı için, bu yoksul yaşantısını özellikle sürdürüyordu. O'nun bu durumu bazı Müslümanların ilgisini çekti ve u nun bu durumunu kendilerine bir hayat tarzı edinmek istediler. Bu durum üzerine Resulüllah şu uyarıyı yaptı: 'Ey insanlar! Amellerden gücünüz yettiği kadarını alın. Siz bıkıp usanmadıkça Allah bıkmaz. Ameller içinde Allah'ın en çok sevdiği amel az da olsa devamlı olandır. [65] Resulüllah bir gün mescide girdiğinde, iki direk arasında bir ip gerili olduğunu gördü. Bunun niçin bağlandığını sorunca, bir Müslü-manm ismini vererek 'Namaz kılarken yoruluyor; ayakta duramaz hale geliyor. Bu durumda bu ipe tutunarak ayakta duruyor' dediler. Resulüllah 'Çözün onu' dedi ve ilâve etti: "Biriniz dinç iken gücü ve morali yerinde iken (nafile) namaz kılsın. Güçsüz kaldığı zaman otursun. [66] Bir başka seferinde de 'Şüphesiz bu din kolaydır, kim güçleştirmeye kalkışırsa ona yenik düşer [67] dedi.

İslâm'ın gerektirdiği sorumlulukları kendi şahsında artırıp, münzevî bir hayat tarzını tercih edenlere Mekke döneminde rastlanmamıştı. Mekke döneminin zorlukları hiç kimsenin böylesi yoğun ibadet ağırlıklı bir hayat tarzı edinmesine imkân tanımamıştı. Ancak hicreti takip eden günlerde, daha önce görülmeyen bu bazı eğilimler görülmeye başlandı. Özellikle iki kişi namaz, oruç gibi ibadet ağırlıklı bir münzevî hayatını tercih ettiler. Onların bu durumu, onların şahsında İslâm'ın vasatlığım somut bir şekilde ortaya koyma imkânı sağladı. Söz konusu şahıslardan birisi Ebü Derda b. Uveymir (veya Amir)'di. Ebû Derda, Bedir harekâtı sırasında Müslüman olmuş birisiydi. Daha önce dinine sımsıkı bağlı bir putperest olan Ebû Derda'nm evde olmadığı bir gün, Abdullah b. Revâha ve Muhammed b. Mesleme eve girerek putunu kırdılar. Eve döndüğü zaman putunun kırıldığım gören Ebû Derda için hakikatin aydınlığı ışıldadı ve putuna hitaben Yazıklar olsun sana! Sen ne diye sana saldıranlara engel olmadın? Onlan ne diye de...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın