İman Kardeşliği

İman Kardeşliği

Mümin erkeklerle mümin kadınlar birbirlerinin dostlarıdırlar. Onlar iyiliği emreder, kötülükten akkorlar, namazı dosdoğru kılarlar, zekâtı verirler, Allah ve Resulüne itaat ederler. Allah onlara rahmet edecektir.[45]

Bilesiniz ki, Allah'ın dostlarına korku yoktur; onlar üzülmeyecekler de. [46]

Güvenlik, insan için her zaman önemli bir konu olmuştur. Çünkü, insanın doğası güvenlik arar; insan canının, malının ve değerli bulduğu şeylerin güvende olmasını ister. İnsan, en az diğer doğal ihtiyaçları kadar, hatta çoğu zaman onlardan da çok güvenliğe ihtiyaç hisseder. Kendisini güvende hissetmezse ve bu güvensizlik durumu uzun bir süre devam ederse, yaşama düzeni bozulur, kişiliği problemli hale gelir. Güvenlik duygusu, insanın özüne ait bir şey olduğundandır ki, insanlar arası ilişkilerde de güvenlik duygusunun etkisi kendisini her zaman güçlü şekilde hissettirir, insanın özü, güvenliğin olduğu tarafa meyleder; güvenlik her zaman önemli bir çekim merkezidir.

însan için en önemli güvenlik unsurlarından ikisini canı ve malıyla ilgili olanlar oluşturmaktadır. Can ve mal güvenliği her çağdaki ve her toplumdaki bütün insanlar için önemli olmakla birlikte, Cahiliye devri Arapları için çok daha önemliydi. Arap yarımadasının özel durumu, Arapların güvenlik ihtiyacını en üst düzeye çıkarmıştı. îklim şartları ve coğrafî özellikleri nedeniyle ziraat ve hayvancılık gibi zamanın en önemli gelir kaynaklarından büyük oranda mahrum olan Arap yarımadası, geçimini daha çok ticaretle ve kısmen de yağmacılıkla sağlayan bir insan kitlesini barındırıyordu. Tarım ve hayvancılık, ancak Taif ve Medine gibi çok özel bazı yerleşim alanlarındaki insanların gelir kaynaklarıydı. Ticaret ise genel olarak tüm Arapların en önemli gelir kaynağıydı, ama zordu. Ticarî faaliyete katılmak için önemli miktarda sermayeye sahip olmak gerekiyordu. Ticaretin ancak çok uzak mesafelere giden kervanlar aracılığıyla gerçekleştiriliyor olması, küçük sermaye sahipleri için büyük bir dezavantajdı. Az bir sermayeyle ticaret yapmak çok zor, hatta büyük sermaye sahibi birisinin yardımı olmasa imkânsızdı. Üstelik can ve mal güvenliğinin her zaman risk altında olduğu Arap yarımadasının toplumsal şartlarında, ticaret kervanına yönelik bir saldırı nedeniyle sahip olunan bütün sermayeyi kaybetmek her an ihtimal dahilindeydi. Zira, ikinci yaygın geçim kaynağı oîan yağmacılık, kervanların güvenliğini tehdit eden önemli bir problemdi. Büyük veya küçük gruplar halinde bir araya gelen yağmacılar, yerleşim birimlerini basar, kervanlara saldırır; insanları köle alır, mallan yağmalarlardı. Bu işte ün yapmış birçok kişi vardı. Hılfû'l Füdûl örgütünün, oluşumuna önemli katkı sağlamış Abdullah b. Cûd'an eski ve ünlü bir eşkıyaydı. Abdullah b. Cûd'an, köle edindiği insanları satarak çok büyük sermayeye sahip olmuştu. Tövbekarlığı tercih edip hak din arayışına girmiş Ebû Zer el-Gıfarî de ünlü eşkıyalardan bir diğeriydi.

Yağmacılığın yaygınlığı nedeniyle, İslâm'ın tüm Arap yarımadasına egemen olduğu zamanlara kadar, bir kişinin herhangi bir yerleşim merkezinden diğerine yolculuk etmesi, eşkıya gruplarının eline geçip köle olması anlamına gelirdi. Çölde yolculuk eden birisini ele geçirip köle edinmek, bedevi Arap kültürünün en bildik yasalarındandı. Grup halinde bile yolculuk yapmak büyük oranda imkânsızdı. Bu tür yolculukların sonu ya köle olmaktı, ya da ölmek. Bir kişinin uzun mesafeler arasında yolculuk yapması, imkânsıza örnek verilecek bir durumu ifade ederdi. Bu nedenledir ki, İslâm davetinin zor günlerinde, Mekke'nin müşrik eşrafının bazı müminlere en acımasız baskı ve işkenceler uyguladıkları, müminlerin her türlü can ve mal emniyetini yok ettikleri bir zamanda 'Bunlar ne zaman bitecek1 diye soran Habbab b. Eret'e, Resulüllah'ın cevabı, Arap yarımadasındaki bir imkânsızı mümkün kılacak durumun Allah'ın yardımıyla yakın zamanda gerçekleşeceğinin müjdesini vermek olmuştu. Arap yarımadasında güvenliği en zayıf bölgelerden birisini ifade ederek şunu söylemişti: "Allah'a yemin ederim ki, islâm kesinlikle kemale erecektir. Öyle ki, bir atlı tek basma San'a'dan Hadramut'a kadar gidecek, bu yolculuğu sırasında Allah'tan başka hiçbir şeyden korkmayacaktır. Fakat, dostlarım, ne var ki siz acele ediyorsunuz. [47]

Yarımadada can ve mal güvenliğini tehdit eden unsurlar çok fazla ve yaygın olduğu için, bir kişinin veya kendisini yağmacı gruplara karşı koruyamayacak birkaç kişilik küçük bir grubun yolculuğu için uygun tek zaman, bazı risklerine rağmen, ancak 'Haram Aylar1 di (Eşhuru'l Hurum). Daha önce ayrıntılı bir şekilde bahsedildiği üzere, Haram Aylar, Arap yarımadasındaki insanların ticarî faaliyetlerinin yanı sıra, Hicaz bölgesinin özel gelir kaynağı olan hac ve panayır faaliyetlerinin devamını ve güvenliğini sağlamak için tahsis edilmiş geleneksel bir uygulamaydı.

İslâm'ın egemenliğine kadar Arap yarımadasında güvenliği sağlayacak herhangi bir askerî, siyasî organizasyon olmamıştı. İslâm'ın egemen olduğu döneme ka-dar bölgesel egemenlik alanlarının ötesinde tüm Arap yarımadasını kuşatan bir irade yoktu. Bu durum kuralsızlığı, haksızlığı, yağmacılığı halkın hayatında adeta doğal özellikler kılmıştı. Zaten ikinci önemli gelir kaynağı olan yağmacılık da Arap yarımadasında egemen olan bir iradenin bulunmamasından güç alıyordu. Zira, canı veya malı zarar görmüş bir kişinin veya yakınının, mağduriyetini giderecek, hakkını aramasına imkân sağlayacak herhangi bir irade bulunmuyordu. Saldırıya uğramak, öldürülmek, köle edilmek, malların yağmalanması her an beklenen şeylerdi. Hılfû'l Füdûl gibi örgütler yok denecek kadar azdı ve bunlar.şartlann zorlamasıyla ve bazı gönüllülerin girişimleriyle kurulmuş lokal güvenlik birimleri olmaktan öteye geçmiyordu.

Can ve mal güvenliği önemli olduğu, bunları temin etmeden hayatın işleyişi normalleşemediği için; canları veya malları güvenlikte olmayan insanlar şartları zorlar ve bir güvenlik ortamı tesis etmeye çalışırlar. Bu her zaman böyle olmuştur. Bu insanın değişmez çabasıdır. Yoksa hayatı sürdürmek gittikçe imkansızlaşır. Araplar da böyle yapmış, can ve mal güvenliğini tehdit eden olumsuz şartlara ve güçlere karşı bir güvenlik alanı inşa etmişlerdi. Haram aylar, Hılfû'l Füdûl gibi örgütler problemi bütün boyutlarıyla çözmede etkili olamadığı; güvenlik açısından hâlâ büyük açıklar olduğu için; güvenliği tehdit edecek unsurlara karşı güç birliğine gitmek yegâne çözüm olarak görülmüştü. O günün şartları içerisinde herkes bir başkası için tehdit unsuruydu. Hiç kimse başkası için tehdit unsuru olmaktan rahatsız olmuyordu. Ama hiç kimse tehdit edilmek istemiyordu. Bu ortak noktadan hareketle, güvenlik sistemini inşa etmek zor olmamıştı. Güvenliği yok eden yaygın olumsuz şartlarda, bir güvenlik sisteminin inşası için dayanak kılman unsur güç birliğiydi. Güç birliğinin kaynağı ise soy bağıydı. Akrabalık bağlarına atfedilen ve kutsanan değerlerle son derece sağlam bir güç birliği sağlanmıştı. Soy bağı esas alınarak doğal bir dayanışma sistemi inşa edilmişti. Asabiyet olarak isimlendirilen ve en genel anlamıyla kabile ruhu olarak tanımlanabilecek olan bu dayanışma/yardımlaşma, diğer toplumlardakiyle kıyaslanamayacak kadar güçlüydü.

Dolayısıyla her bir fert, Arap yarımadasının olumsuz şartlarında, kendisini ölümleri pahasına koruyacak akrabalarının desteğini arkasına alarak; asabiyet [48] şemsiyesinin koruyuculuğuna sığınarak ticaret yapabiliyor, yolculuk edebiliyordu. Bir kişinin başına bir sıkıntı gelse soydaşları koşulsuz destek verecekleri, onun hakkını sonuna kadar arayacakları için; insanlar, gücün tek yasa olduğu o topraklarda kendilerini ancak soy bağının tesis ettiği koruma kalkanı ile güvenlikte hissedebiliyorlardı. Bu nedenledir ki, en önemli gelir kaynağı durumundaki ticaret kervanlarını koruyan asıl unsurlar kervanın yanındaki muhafızlar değil, o kervanın hangi soya veya kabileye ait olduğunun bilinmesiydi. Güçlü bir soya veya kabileye ait kervana saldırmaya hiç kimse cesaret edemezdi. Tabi ki, her soy veya kabile aynı derecede güçlü değildi. Güçlü olmak doğrudan sahip olunan insan sayısıyla ilgiliydi. Kim daha çok adama sahipse o daha güçlüydü ve adamı az olanın güvenliği her an tehlike altındaydı. Bu durumda küçük aileler, soylar diğerleriyle aralarında akrabalık bağları kurarak, büyük kabileler oluşturmayı tercih ediyorlardı. Güvenliklerini ancak böyle sağlayabiliyorlardı.

Bin yılların tecrübesi, bir kişinin güvenlik içerisinde yaşamasının ancak akrabalarının destek ve yardımlarıyla mümkün olabileceğini göstermiş ve soya dayalı güvenlik anlayışı sistemleştirilip, kurumsallaştınlmıştı. Sosyal yapının en önemli unsuru olan ve kökü çok eskilere dayanan her kabile, iç içe girmiş akrabalık ilişkilerinden oluşurdu. En içte bir baba ve onun çocuklarından oluşan 'fasile' vardı. Bu tipik bir aileydi. Birkaç fasilenin birleşmesiyle gerçekleştirilen akrabalık bağlarından bir Jahz' oluşuyordu. Birkaç fahzın birleşmesi bir 'batın'ı, batınlar 'ammâre'yi, ammâreler de 'kabileyi oluştururdu. Örneğin; Ebû Talib ve çocukları bir fasile idi. Ebû Talib, Ebû Leheb, Abbas, Hamza fasilelerinin oluşturduğu Haşini oğulları bir fahz idi. Haşim oğulları-ile Umeyye oğullarının teşkil ettiği Abdume-naf soyu ise bir batın idi. Abdumenaf, Mahzum, Zühre, Teym... batınları ise bir am-mareyi oluşturuyordu; bu Kureyş ammaresiydi. Kureyş ve Kinâne ise bir kabileyi oluşturuyordu.[49] Arap yarımadasında ki sosyal yapı bu şekilde dizayn olmuştu.

Fasileden kabileye uzanan süreçte soy bağının mesafesi uzuyordu; bir kişi 8-10 kuşak öteden bir diğeriyle akraba olabiliyordu. Ancak buna rağmen dayanışma her zaman son derece güçlüydü, ister fasile kardeşliği, isterse kabile kardeşliği olsun, bir kişi en küç...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın