Usulu Fikha'dair istilahlar (1.Cilt 1.Bölüm)

1.Cilt 1.Bölüm
BİRİNCİ BASKININ ÖNSÖZÜ..

ÖNSÖZ..

USULÜ FIKHA´DAİR ISTILAHLAR..

Usulü Fıkh Îlmînîn Mahiyetî

Usulü Fıkhın Mevzuu Ve Gayesi

Usulü Fıkhın Tarihçesi

BİRİNCİ KISIM...

KÎTABA VE KÎTAB İLE SÜNNET ARASINDA MÜŞTEREK BAZI.

MEBHASLERE AİTTİR.

Kitabın Hakikati Ve Hususî Vasıfları :

kîtab île sünnet arasında müşterek mebhasler :

Has Lafızların Mahiyeti Ve Hükümleri :

Emirlerin Mahiyeti Ve Muktezası ;

Emik İle Vacip Olan Şeylerin Hükümleri :

Memurun Bîhin Hüsn Sıfatile Ittisafı :

Emredilen Şeyîn Liaynihi Veya Ligayrihî Hasen Olması :

Takat Fevkinde Btr Şey Île Teklif Vaki Olup Olmadığı :

Memurda Vücudu İcap Eden Kudret :

Nehirlerin Mahiyeti Ve Mvrtezası:

Mutlak İle Mukayyedin Mahîyetlert Ve Hükümleri :

Âm Lafızların Mahiyeti, Nevileri Ve Hükümleri :

Müşterek Ve Müevvel Lâfızların Mahiyetleri Ve Hükümleri :

Zâhîr, Nas Lâfızların Mahiyetleri Ve Hükümleri :

Müfesser İle Muhkemin Mahiyetleri Ve Hükümleri :

Hafî Ve Müşkil Lâfızların Mahiyetleri Ve Hükümleri :

Mücmel İle Müteşabthin Mahiyetleri, Nevileri Ve Hükümleri :

Hakikat İle Mecazın Mahiyetler* Ve Hükümleri :

Sarih Île Kinayenin Mahiyetleki Ve Hükümleri :

Dal Btl´îbake, Bil´işare, Bîddelâte Ve Bil´îktîzanın Mahiyetleri Ve Hükümler :

Mefhumu Muvafakat İle Mefhumu Muhalefetin Mahiyetler! :

BİRİNCİ BASKININ ÖNSÖZÜ

Malûmdur ki, islâm hukukuna dair arapça yazılmış muhtasar ve mufassal binlerce eser vardır. Fakat bu hukuka dair bütün aksamını ihüva etmek üzere türkçe yazılmış kitaplar yok gibidir.

Vakıa bazı arapça fıkıh kitaplarının türkçe tercümeleri vardır. Fakat bunlar binnisbe pek muhtasar şeylerdir ve muntazam bir tertibe tâbi değildirler. Mecelle-i Ahkâmı Adliye, islâm hukukunun yalnız muamelâta ait bir kısmı ahkâmını muhtevi bulunmuş, bunun üzerine muhtasar ve mufassal olmak üzere birkaç türkce şerh de yazılmıştır. Fakat bu kıymetli eserler de —arz olunduğu üzere-yalnız bir kısım muamelâta ait mesaili muhtev´ olup islâm hukukunun sair kısımlarile alâkadar bulunmamıştır.

İslâm hukukunun birer şubesi olan ibadetlere, vakıflara, vasiyetlere, mirasa, cihada, kısas ve hududa müteallik ahkâma dair de türkçe müstakil eserler yazılmıştır. Lâkin bunlar da jalnız bu muayyen, mahdut mevzulara aittir.

İslâm hukukunu türkçe bir lisan ile kısmen ihtiva eden kıymetli eserlerden bir takımı da fetva kitaplarıdır. Fakat bunlar da hâdiselere göre vakit vakit verilmiş şer´i cevaplardan müteşekkil olup islâm hukukunun her kısmım tam bir tertip dahilinde muhtevî bulunmamaktadır.

Maamafih bütün bu türkçe eserler, Hanefî fıkhına ait olup bunlar ile sair mezahibi fıkhîyyemiz hakkında malûmat verilmesi iltizam edilmemiştir.

Şeyhül´islâm Hayri Efendi merhum, meşihatı zamanında islâm hukukunun münakehata, müfarekata, muamelâta, ukubata dair ve Hanefî mezhebine ait aksamım bîr mecellei külliyye halinde cami bir eser meydanar getirilmesine lüzum görmüştü. Fetva Emanetinde de Mecelle sarihi Ali Haydar Efendi merhum bulunuyordu. Âcizleri de mülga Fetvahane-i Alide heyeti telifiyye âzasından bulunuyordum. Bu eseri vücu-de getirmek vazifesi, Meşihat Dairesinde bir heyeti ilmiyyeye havale edildi, âzasından bulunduğum bu heyet, kendisine tahsis edilen dairede bir müddet çalışarak bilhassa münakehat ve müfarekata ait birçok fık-hî mesailin arapça nakillerini topladı. Hindiye fetvası esas ittihaz edilmişti. Bunların tercüme edilmesini de Ali Haydar Efendi ile âei´/leri deruhte etmiştik. Münakehatın bir kısmına dair bin altı yüz madde kadar tercüme ettim, Haydar Efendi merhum da birçok tercümeler yaptı. Fakat Hayri Bey Efendi Meşihatten infisal etti, heyetimizin mesaisi de, derhal akim kaldı. Yalnız Ali Haydar Efendinin tercüme etmiş olduğu nafaka ahkâmı tebyiz edilerek tab´ ve neşredildi.

Muahharan Hukuk timini Yayma Kurumu, âcizlerile bazı zevata islâm hukukuna ait bir kısım ıstılahları bir lügatçe halinde yazdırdı. İslâm hukukuna dair aynca «Kamus» unvanile bahislerden müteşekkil bir eser yazmamızı da teklif etti. Acizleri hisseme düşen «Ceza ahkâmı»nı bir iki sene çalışmak suretile ihzar ederek Kuruma gönderdim. Fakat islâm hukukunun sair ahkâmı galiba yazılmadığından Kurumun da bu teşebbüsü bir neticeye iktiran etmedi.

Teşebbüs edilen hayırlı bir işin noksan kalmasına gönlüm razı olmadığından aczime bakmaksum böyle bir kamusu —noksan bir hâlde de olsa—• vücude getirmek azminde bulundum, senelerce çalıştım, bu sırada islâm fıkhıma ibadetlere ait olankısmını «Büyük İslâm İlm-i Hali» unvanile yedi yüz küsur s ahi f eden ibaret olmak üzere aynca neşre muvaffak oldum, tslâm hukukunun yazmakta bulunduğum diğer aksamını da inayet-i Hak´la altı cilt olmak üzere başkaca yazıp bitirdim. Bu suretle işbu «Hukuku Islâmiyye ve Istılah atı Fıkhiyye» adındaki eser vücude gelmiş oldu.

İstanbul Üniversitesi Rektörü muhterem Ordinaryüs Profesör Sıd-dık Sami Onar, böyle bir eserin tedvini hususunda mütevali teşviklerini ibzal buyurmuşlardır. İstanbul Hukuk Fakültesi muhterem Dekanı Profesör Doktor Hüseyin Nail Kübalı, ve Hukuk Fakültesi. Dekanı bulundukları sırada eserin tab´i imkânını temin etmiş olan muhterem Ordinaryüs Profesör Doktor Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, ve Fakülte muhterem heyeti tedrisiyesi de bu eserin mühmel kalmaması hususunda pek kıymetli lûtuflannı diriğ etmediler. O sayede eserin tab´ına başlanılmış oldu. Bu muhterem, yüksek hey´eti ilmiyyeye samîmi teşekkürlerimi arzetmep bir borç bilirim. Eserin bütün ciltlerinin tab´mı ikmale muvaffakiyeti de atıfeti Öâhiyyeden beklerim.[1]

ÖNSÖZ

"Hukuki tslâmiyye ve bulanan fıkhiyye" unvanı ile yazmış olduğum eser-i âcizi 1949 tarihinde İstanbul Hukuk Fakültesi tarafından altı cilt olmak üzere tab ve.neşr edilmişti. Bilâhare 1955 tarihinde birinci cildi yine Fakülte tarafından tekrar tab ettirilmişti.

Birçok zevad ise bu .tslâm Hukukuna ait mufassalca eserin tekrar tamamen tab edilmesini arzu etmekte bulunduklarından oğlum Selim Bilmen´in gayretleriyle tekrardan "sekiz cilt" olmak üzere yeniden rab´ına mübaşeret olunmuştur. Milletimizin ilmi varlığına âcizane bir hizmette bulunmak nimetine mazhar olmak ümidiyle bu eserimizin tekrar tab edilmesi iltizam edilmiştir.

Hak Tealâ Hazretlerinden muvaffakiyetler niyaz eylerini.

Em.Diyanet İşleri Reisi ÖMER NASliHI BİLMEN

Ömer Nasuhı BİLMEN[2]

(Hukuki İslâmiyye ve Istilahatı Fikhiyye Kamusu) unvanile yazılan bu eser, İslâm Hukukunun başlıca bütün aksamını ihtiva etmektedir. Bu kısımlar, en ziyade Hanefî mezhebi üzerine müdevven mesail ve ahkâmı muhtevidir. Çünkü İslâm muhitinde asırlardan beri tatbik sahasında bulunan mezahibi fıkhiye arasında Hanefî mezhebine ait olan hukukî meseleler, hükümler daha büyük bir vüs´at ve inkişafı haiz ve İslâm âleminin daha çok yerlerinde carî bulunmuştur.

Maahaza bu mesail ve ahkâmı müteakip sair mezahibe ait hukukî meselelerin ,hükümlerin mühim bir kısmı da « () işaretile kavisler içinde yazılmış, bu suretle hukukî meslekler arasındaki ittifak ve ihtilâf noktalan gösterilmiş, bunların arasında mukayeseler yapılabilmesi gayesi takip edilmiştir.

Bü eserde mündemiç fıkhı meselelerin istinat ettiği şer´î deliller, ciltler vü-cude getirecek kadar büyük bir vüs´ati haiz, «İlm-i Hılâf» da ve mufassal fıkıh kitaplarında yazılı olduğundan bunlardan bahsedilmem İştir. Yalnız mesailin esbabı mucibesi mesabesinde olan ve hikmeti teşrüyesini teşkil edip «İlesli Fıkhiy-ye» ve «Menati Hüküm» adını alan birkisım aklî, içtihadî delillere, mülâhazalara işaretle iktifa olunmuştur.

Biz, bu usulü iltizam etmekle müçtehidini kiramın nazar noktalarını göstermiş, fikr-i hukukînin inkişafına ve muhtelif hukukî meslekler arasmda mukayeseler yapılması imkânını temine hizmet etmiş bulunmaktayız.

Bu eserin pek cemiyetli olan muhteviyatı için en muteber fıkıh kitapları me´haz teşkil etmektedir. Bazı meselelerin me´hazleri yanı başlarında gösterilmiş ise de kısmı âzaminin me´hazleri hemen yanıbaşında gösterilmemiştir. Çünkü bu meselelerden bir çokları için müttehit, müteaddit, hukuk erbabınca malûm me´hazler mevcut olduğundan her meselenin altında me´hazlerini göstermek zait ve külfetli olacaktır. Bu cihetle her kısmın nihayetinde başlıca me´hazlerin gösterilmesile iktifa olunmuştur.

Bu eserde yazılan meseleler, kolayca zapt ve ihata edilebilmek maksadilc muhtelif serlevhalar altında tertip ve tasnife tâbi tutulmuş, bu hususta en ziyade «Kitabi Bedayüssanayi fi Tertibişşerayi» urvanlı muazzam eserden istifade olunmuştur.

Bu kamusta «Mecellei Ahkâmı Adliye» deki bütün mesail, münderiç bulunmuş, hukuka ait bir çok ıstüahati fıkfciyye, madde madde yazılmış, haklarında îâzımgclen izahat verilmiş, bunlardan bir çoklarının lûgavî mânâları da yazılarak aralarındaki münasebetlere işaret olunmuştur.

İslâm hukukunun ne gibi esaslara istinat ettiğini gösteren ve hukuka müteallik: kanunların, nizamların ilmî bir surette anlaşılmasına yardım edip hukuk fikrinin inkişafım temine hadim bulunan «usulü fıkıh» İlmine dair de biraz malûmat verilerek bu da eser için bir methal olarak tertip edilmiştir.

İslâm hukukunun esaslain-Jan olup hukukî kabiliyetin artmasına ve tatbikatın kolaylamasına hizmet eden, Mecellece de kabul edilmiş bulunan (99) kaidei fıkhiyede bu methal kısmında yazılmış ve bunlar kâfi derecede izah edilm...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın