Ser'i tazirat ile siyaset

ÜÇÜNCÜ BOLÜM

ŞER´Î TÂZİRAT İLE SİYASETE AİDDİK

İÇİNDEKİLER : Ta´zirin mahiyeti ve meşruiyeti. Ta´zirin ehemmiyeti ve nevileri. Ta´zir icrası İçin icab eden şartlar. Ta´zirlerin müc rimlere nazaran mertebeleri. Ta´ziri müstelzim cürümler. Ta´ziri müs-telzim cürümlerin sureti sübutu. Ta´ziri ikameye selâhiyetli olan zatlar. Ta´zirin ne veçhile tatbik edileceği. Ta´zir ile hudud arasındaki farklar. Velayeti cerâimîn mahiyyetj ve vülâti cerainün vazifeleri. Ihtfcab müesseseleri ve siyaseti şer´iyye. [40]

Ta´zirin Mahtyyeti Ve Meşrüiyyeti :

842 - : Ta´zir kelimesi - ıstılah kısmında da yazıldığı üzere -?-Jûgatde men, red, icbar, tahkikr, te´dîb mânalarını ifade etdiği gibi nus-ret, iane, takviye, tevkir, ta´zim mânalarını da ifade eder.

Hukuk bakımından ta´zir : «hakkında muayyen bir ukubet, bir haddi şer´î mevcud olmayan cürmlerden dolayı tatbik edilecek te´dib ve ceza» demekdir.

Bu kelimenin lûgavî mânalariyle ıstılah! mânası arasındaki münasebet ise hafî değildir. Çünk,ü ta´zîr, müessir bir ibret teşkil ederek ba´şkalarını cürümlere mücaseretden men edeceği gibi mücrimleri de tekrar cürme mücaseretden men eder.

Diğer bir itibar ile ta´zir, haklarına tecavüz edilen veya mazlum mevkiinde bulunan kimselere karşı bir yardım, bir takviye mahiyetinde tecellî eder.

Diğer bir itibar ile de ta´zir, mücrimleri zulümden, denaet ve ma´-siyyetden men ile tehzibi ahlâka nail, vekar ve nezahete mazhar eder.

işte bu gibi mülâhazalara mebni bir kısım cezalara «ta´zir» adı verilmiştir. Cem´i : «ta´zirât» dır.

843 - : Ta´zirin meşruiyeti, kitab ile, sünneti nebeviyye ile ve Ic-mai ümmet ile sabitdir. Resuli Ekrem - sallallahü aleyhi vesellem - Efendimiz, birisine «ey muhannes» dive tahkirde bulunan bir şahsı ta´zir etmişdi, diğer bir şahsı da bir töhmetden. dolayı ta´zir olmak üzere habs buyurmuşdu, Zeyleî. [41]

Tabirin Ehemmiyeti Ve Nevileri :

844 - : Ta´zîr, islâm hukuku bakımından bir ceza, bir te´dib ve tehzib, bir siyaseti şer´iyye mahiyetinde tecellî eder. Ta´zirin dairesi pek geniş, ehemmiyeti pek büyük, lüzumu pek aşikârdır.

Cemiyet hayatında bî nihaye cürümler = günahlar, ma´siyyetler, memnu hareketler ve kusurlar vücude gelebilir. Bunların bir kısmı hakkında muayyen, mahdud bir cezai şer´î yokdur, bir kısmı hakkındaki şer´î, muayyen cezalar da bazı şeraitin bulunmamasına mebni sukut edebilir. Halbuki herhangi bir cürmün, muzir bir hareketin mukabilinde bir ceza, bir mania bulunmaması içtimaî hikmete münafîdir.

Binaenaleyh islâm hukuku, bu husuadaki pek geniş ceza ahkâmını m ta´zir namı altında muhtevi bulunmuş, bunun takdirini ve tatbikini âmme riyasetini haiz olan ülül´emrin ve onların naibleri olan hâkimler ile sair bir kısım devlet memurlarının rey ve içtihatlarına tevdi ve tef-´viz eylemişdir.

845 - : Ta´zir unvanı altındaki cezaların nevilerine gelince bunlar da başlıca şu on yedi kısma ayrılır:

(1) : Mücerred ilâm. Bu, hâkimin mücrime «Sen şöyle yapmışsın» veya «Sen şöyle yapıyor muşsun» diye ihtar etmesidir.

Bu ihtar, hâkimin mücrime gönderilecek emini vasıtasiyle de yapılabilir.

(2) : Biccelb ilâm. Bu, hâkim tarafından mücrim mahkemeye celb ve davet edilerek kendisine «Sen şöyle yapmışsın, veya yapıyor-muşsun» tarzında bilmüvacehe yapılan ihtardır.

(3) : Vaiz ve nasihat. Bu, hâkim tarafından mücrime intibahını calib olacak suretde verilen öğütden ibaretdir.

(4) : Sert yüz göstermek, meclisden çıkıb gitmek. Bu, hâkimin mücrime abusâne bir çehre ile bakmasından ve kendisinden münfail olduğunu gösterir bir suretde meclisi terk etmesinden ibaretdir.

(5) : Tekdir ve tevbih. Bu, hâkim tarafından mücrimi azarlamadan ve kendisine sert lâkırdı soylemekden ibaretdir.

(6) : Muvakkat habs. Bu, mücrimin ıslahı haline medar olmak üzere muayyen bir müddet habs ve tevkif edilmesi demekdir.

(7) : Müebbed habs. Bu, mücrimin fesadını def için Ölünceye kadar habs edilmesi demekdir.

(8) : Gayri muayyen habs. Bu, müddeti meçhul olub mücrimin halini ıslah edeceği zamana kadar olan habs demekdir. Buna «habsi meçhul» de denir.

Habs suretiyle ta´zir cezası, mücrimi resmî habishanelerden birine koymak suretiyle olabileceği gibi kendi hanesinde tevkif ve ikamete memur etmek suretiyle de olabilir.

Habs müddetini takdir ve tayin ise hâkimin reyine muvaf£ezdi>. Cinayetler ve hacr mebhaslerine de müracaat!.

(9) : Nefy ve tağrib. Bu, mücrimin bir müddet bulunduğu beldeden başka bir beldeye uzaklaştırılmasından ibaretdir. Bu müddeti tayin, hâkime aiddir.

Ömerübnül´hattab hazretleri, bazı kadınları fitneye düşürmesi mel-; huz bulunan «Nasr ibni Haccac» adındaki hüsn ve cemale mâlik bir genci Medineimünevvereden nefy etmiş, bu mübarek beldeyi ondan tathire lüzum gördüğünü söylemişdi. Maamafih Hazreti Ömer, başka bir şahsımişdi, hu şahıs Rûm diyarına iltihak ederek irtidad etnıişdir. Bundan haberdar olan Hazreti Ömer : bundan sonra kimseyi nefy etmem) fitne için

demişdir. İmam Ali Hazretleri de tagrib kâfidir) demişdir.- Bedayi.

Binaenaleyh nefy ve tagrib hususunda ihtiyatla hareket edilmesi lâzımdır. Bir müslümanı bir islâm beldesine nefy etmek mahzurlu görüldüğünden onu ecnebi bir memlekete nefy etmek ise asla caiz görülemez. (228) inci sahifeye de müracaat!.

«lîmam Şafiîye göre ta´zir tarikiyie olan nefy müddeti, hur hakkında b:r sineden, rakik hakkında da altı aydan noksan olmak lâzımdır.)

(10) : Teşhir. Bu, mücrimin yüzünü karaltarak veya kendisini bîr merkebe tersine bindirerek şehir içinde dolaştırmak suretiyle olur. Yapılan cürmün bir münadî tarafından haika ilân edilmesi de bu kabildendir. Sirkat gibi, yalan yere şahadet gibi fazihaları irtikâb eden şahısları halka ilân etmeğe «tecris» adı da verilmişdir.

Tecris. bir nevi teşhir ve tefzih demekdir. Maamafih hâdiselerin bir adamı tecribedîde, kaviyyürrey bir hâle getirmesine de «tecris» denilir.

(11) : Ukubetler ile tehdid. Bu, bir mücrime ıslahı hal etmediği takdirde muhtelif ukubetlere maruz bırakılacağını İhtar etmekdir.

(12) : Velâyetden - mo´muriyetden azl. Bu, resmî veya gayri resmî vazifesini suiistimal eden bir memurun, bir hâkimin, bir valinin meni uriyetden az! ve men edilmesi demekdir,

(13) : Kulak bükmek. Bu, mücrimin te´dib ve intihabı için kulağını çekib bükrnekden ibaretdir.

(14) : Darb = dayak Bu. mücrimin el ile veya bir değnek ile dö-ğülmesinden ibaretdir. Değnekle döğmenin mikdarı, imamı Azama göre üçden nihayet otuz dokuz darbeye kadardır. îmam Ebu Yusüfe göre hur hakkında üçden doksan beş veya doksan dokuz, rakik hakkında da üçden otuz dokuz darbeye kadardır.

İmamı Âzam Hazretleri, rakikler hakkındaki haddi, imam Ebu Yusuf Hazretleri de hürler hakkındaki haddi mikyas tutmuşdur. Fukahai kiram, bir hadisi şerife mebni ta´zir darbelerini had darbelerinden biraz noksan olarak kabul etmiş bulunuyorlar.

Fukahadan bazıları, îmam Ebu Yusuf Hazretlerinin reyini tercih etmişdir. Fakat ceza hususunda mücrimin lehine hareket edilmesi, ihtiyata daha muvafık olduğundan imamı Âzamin re´yi mütüni fıkhiyye-ye dahil ve daha müreccah bulunmakdadır. Bedayi.

«(imamı Mâlike göre bu ta´zir darbelerinin mikdarı, Imamül´müs-limînin, ve onun naibi olan hâkimlerin reylerine muhavveldir, bir maslahat görülürse had mikdarından = yüz değnekden fazla da olabilir. Düsukî.

(Ibni Ebi Leylâya göre ta´zirin en çoğu yetmiş beş değnekdir. El-muhallâ.)

(İmam Şafiîye göre bunlar, hür hakkında kırkdan, rakik hakkında da yirmiden noksan olmalıdır. Bir kavle göre de yirmi darbeden nok> san olmalıdır. Tuhfetül´muhtac.)

(imam Ahmede göre de bu darbelerin mikdarı, ondan ziyade olamaz. Nitekim bir hadisi şerifde = Bir kimseye hududı ilahiyyeden olan had müstesna olmak üzere - on değnekden fazla vurulamaz) buyuruhnuşdur.

Ancak bu hususda bazı müstesnalar vardır. Şöyle ki müşterek veya başkasiyle evli olan cariyesine veya zevcesinin veya evlâdının cariyesine veya^ bir meyteye tekarrüb eden şahsa doksan dokuz değnek vurulur. Ramazanı şerifde gündüzün içki kullanan şahıs hakkında da had ile beraber ta´zir olarak yirmi değnek vurulur. Keşşafülkına.)

(Zahirîlere ve Leys ibni Sa´de göre de ta´zir suretiyle darbın en çoğu on değnekdir, bundan ziyade olamaz. Elmuhallâ.)

Hanefîlerİn eazimine göre darb ile olan ta´zirin haddi asgarîsi, hâkimin reyine muvaffezdir. Bu, iki veva bir darbeden ibaret de olabilir.

Dayak cezası, insanların haysiyetine, izzeti nefsine münafi görülebilir. Fakat cezaların hepsinde de bu hal mevcuddur. Filhakika insanların izzeti nefsini rencide etmemek, müslümanlıkda bir esasdır. Fakat cemiyet arasında bir takım fena şeyleri irtikâb ederek halka kötü bir numune olan, bu suretle izzeti nefsini kendi eliyle imhaya çalışmış bulunan mütecaviz bir şahsı dayak ile ıslaha çalışmak, âmmenin selâmeti için kabulüne ihtiyaç görülen brr çaredir. Kabiliyetler, ma´siyyetler, mü-tefavit olduğundan hâkim, hikmet ve maslahata göre hareket eder, kanaat getirdiği bir ihtiyaca mebni dayak suretiyle ta´zir cihetine gideı. buna ba^an pek ziyade lüzum görülebilir.

Maamafih imam Serahsîye göre safı´ = sille vurmak suretiyle ta -zir, caiz değildir. Bir şahsın kafasına veya boynuna açık el ile vurmak, istihfafın en son derecesidir, bundan ehli kıble siyanet olunur. Zeyleî, Reddül´muhtar. Hudud mebhasine de müraceat!.

(15) : Kati. Bu da fesadı itiyad edib, başka suretle münzecir olmayan herhangi bir şeririn öldürülmesinden ibaretdir. Buna «hadden kati» d...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın