Neseb

BİRİNCİ BÖLÜM

NESEB HAKKINDADIR.

İÇİNDEKİLER : Nesebin jmahiyeti ve sübutünün hikmeti teşriiy-yesi. Hami - gebelik müddeti. Nesebin ve firaşiyetİn sübutî mertebeleri. Sabit olacak nesebler. Sabit olmayacak nesebler. Sair mezheblere öre, sabit olub olmayan bazı nesebler. Nesebe aid İddialar. Neseblerin esbabı sübutîyesi ve beyyinelerin tercihi.

16 - : Neseb, yukarıda da yazıldığı üzere «baba ve ana cihetlerinden olan iştirak ve ittisal» demekdir. Meselâ ´bir şahıs ile onun babası veya oğlu arasında böyle bir ittisal vardır ki, bu bir neseb alâkasıdır. Maahaza, neseb, hukuk bakımından baba cihetinden olan karabete, mer-butiyete mahsusdur.

Nitekim: âyeti kerîmesinde de buna işaret buyurulmuştur.

Yani : ALLAH Tealâ o hâliki zîşandır ki, sudan*^ su ile tahmir edilen bir maddei asliyyeden nev´i beşeri yaratmış, onu iki kısma ayırmışdrr. Bir kısmı neseb sahihleri olan erkeklerdir ki, nesebler kendilerine nisbet olunur. Bir kısmı da musaherete vesile olan kadınlardır ki, sıhriyyet onlar ile husule gelir. Evet,. Rabbüî´âlemîn olan Hak Tealâ Hazretleri nihayetsiz kudret sahibidir, böyle bir maddeden muhtelif uzuvları, müte-bayin tabiatleri yaratmaya kadirdir. îşte beşeriyet, bunun bir canlı mükemmel nümunesidir.

17 - : Nesebin hikmeti teşriiyyesine gelince bu, içtimaî hayatın bir zarurî neticesidir. Beşerî silsilenin bir intizam ve nezahet dairesinde temadisi, ferdler arasında şefkatin, teavün ve tesanüdün tecellisi, medenî bir muhitin vücude gelmesiyle ailevî, iktisadî terakkilerin temerküz edebilmesi, yurda samimî bir ruh ile merbutiyet husulü bütün neseblerin sübutü sayesinde kabil olabilmişdir. Bunun içindir ki, neseblerin sü-butü, beşeriyet hakkında bir rahmeti ilâhiyye bulunmuş, ve bu rahmet, lisanı kur´an ile imtinan makamında beyan Duyurulmuş, beşeriyetin hay-vanatdan bu veçhile de temayüzü tebarüz eylemişdir.

Binaenaleyh neseblerin güzelce muhafazasına itina edilmesi lâzımdır. Neseblerin ziyadan vikayesini temin için bu hususda ihtiyal - çare aramak tecviz edilmiş, ihtiyata riayet,rnatlûb bulunmuşdur.

Maahaza sabit olması lâzım gelen bir nesebi nefy ve inkâr, ne kadar menfur, günahkârâne bir hareket ise sabit olmaması lâzım gelen bir nesebi benimsemek, aile hayatına yabancı bir şahsın sokulmasına meydan vermek de o kadar makduh, nefrete şayan bir hareketdir. [49]

Haml = Gebelik Müddeti :

18 - : Neseblerin sübutü için tahdit edilen müddetler vardır. Şöyle ki, bir çocuğun hami müddeti en az altı aydır. Bu, nâdir olsa da vaki dir. Hamlin galib olan müddeti ise dokuz aydır. En son müddeti de iki senedir.

Binaenaleyh bir çocuk altı aydan evvel doğub yaşayamaz. Bir çocuk validesinin rahminde iki seneden ziyade de kalamaz. Bu, Hanefiy-yeye göredir.

(Eimmei selâseye göre hami müddetinin ekalli altı ay, ekseri de dört senedir/ Vakıa bir çocuğun dokuz aydan ziyade validesi rahminde kalması pek nâdirdir, fakat vâkidir. Neseb hususunda ise ihtiyal ve ihtiyat lâzım olduğundan bu müddet kabul edilmişdir.

îmam Ahmedden diğer bir rivayete göre hami müddetinin ekseri iki senedir, imam Sevrînin, Leysin mezhebleri de böyledir. Abbad ibni Av-vama göre beş senedir. Zührî´ye göre de hami müddeti altı, yedi şene devam edebilir.

Bir kısım fükahanin beyanına nazaran bazı kabilelerde ve ezcümle «Benî Aclan» kabilesinde çocuklann iki veya üç, dört sene kadar validelerinin rahminde kaldıkları müşahede ve kayd olunmuşdur.)

Sayda gibi bazı yerlerde bir kısım çocukların valideleri rahminde böyle uzun bir müddetle âdeta bir uyku devresine tâbi tutulabilmekde oldukları da rivayet edilmektedir.

Tasviriefkâr gazetesinin 13 Birineiteşrin 1943 tarihli nüshasindaki bir yazıya göre, Adana´da bir öğretmenin on altı aylık çok gürbüz, zinde bir çocuğu dünyaya gelmişdir. Tıb tarihinde ilk defa kaydedilen bu çocuğun omuzlarında arslan yelesi gilbi kıl demetleri bulunmuşdur. «îl-ker» adını alan bu çocuk 80 santim boyunda 7 kilo ağırhğinda imiş. El1 uhdetu alerrâvî.

Tababet alemindeki tecrübelere, müşahedelere nazaran hami müddetinin bir seneden fazla olamayacağı beyan olunmakdadır ki, bu ekseriyete, galib ahvale göre bir hüküm demekdir. [50]

Nesebin Ve Fîraşîyyettn Sübutü Mertebeleri :

19 - : Bir çocuğun nesebi, herhalde kendisini doğuran kadından sabit olur. Bunda şüphe yokdur. Velev ki bu doğurma, meşru bir münasebet neticesinde olmasın.

Fakat bir çocuğun nesebinin bir erkekden sübutü için anasiyle o erkek arasında firaşiyet bulunmalı, o kadın bu erkeğin ya nikâhı sahih ile veya kısmen bu hükümde bulunan bir nikâhı fâsid ile menkûhesi ol-malı veya aralarında mülki yemîn ile veya ma´zeret teşkil edecek bir şüphe ile mukarenet husule gelmiş bulunmalıdır.

20 - : Bir kadının firaşiyeti, nikâhı sahihile menkuhe ise mücer-

red akdi nikâh ile sabit olur, nikâhı fâsid ile menkuhe ise tekarrüb vuku bulmadıkça tahakkuk etmez. Binaenaleyh sahih bir nikâhda hamlin mebdei; vakti akidden, fâsid bir nikâhda ise tekarrüb vukuundan muteber olur.

Bu mesele, imam Muhammede göredir. Müfta bih olan da budur, imamı Âzam ile imam Ebu Yûsuf e göre nikâhı fâfcidde de hamlin mebdei, akd tarihinden muteberdir.

21 - : Cariyelerin firaşiyeti, kendilerine efendilerinin mukarenet-de bulunduklarını ikrar etmekle saibit olur.

Binaenaleyh nikâh edilmiş olan kadınlar, mu´tedde olsalar da fira-şiyyete sahib olacakları gibi efendileri tarafından istifraş edilmiş olan cariyeler de firaşiyyete sahib bulunmuş olurlar. Fakat mezniyyeler, fi-raşiyyeti haiz olamazlar.

22 - : Firaşiyyet, kuvvet ve za´f itibariyle firaşi kavî, firaşi ek-va, firaşi mütevassıt, firaşi zaif namiyle dört mertebeye ayrılır. Şöyle-ki:

(1) : Menkuhe veya ric´iyyen mu´tedde olan kadınların firaşları birer «firaşi kavî» dir. Böyle bir kadının akdi nikâhı ânından itibaren altı ayda veya daha ziyade bir müddetde doğuracağı çocuklann nesebleri kocasından bilâ dı´ve sabit olur. Liân yoluna tevessül edilmedikçe nefy edilemez.

(2) : Bâinen talâkdan veya liân ile ´ilâdan dolayı kocalarından ayrılarak iddet beklemekde bulunan kadınların firaşları da birer «firaşi ekva»dır. Binaenaleyh böyle bir kadının iddeti içinde doğuracağı çocuğun nesebi, kocasından bilâ dı´ve sabit olur, artık liân tarikiyle vesaire ile nefy edilemez.

(3) : Ümnıehatı evlâd adını alan cariyelerin firaşları da birer «firaşi mütevassıt »dır. Böyle bir cariyenin doğuracağı çocuğun nesebi, dı´ve-ye muhtaç olmaksızın efendisinden sabit ve liâne muhtaç olmaksızın mü-cerred nefy ile münkati olur. Fakat bu nesebin sübutüne hâkim tarafından hükm edilmiş veya aradan uzun bir müddet geçmiş bulunursa artık nefy edilmesi caiz olmaz.

Bir de böyle bir nesebin bilâ dı´ve sabit olabilmesi için cariyenin istifragı, efendisine halâl bulunmuş olmalıdır. Kitabete kesilmiş veya iki kişi arasında müşterek bulunmuş olursa çocuğunun nesebi bilâ dı´ve sabit olmaz.

iştirak suretinde şeriklerden her ikisi de çocuğun nesebini iddia ederse ikisinden de sabit ve çocuk her ikisine de vâris olur. Çünkü birini diğerine tercihe medar yokdur. Nesebi siyanet ise bir lâzimei haya-tiyyedir.

(4) : Efendileri tarafından istifraş, olunub henüz istilâd edilmemiş, yani: doğurdukları çocukların nesebleri kabul edilerek kendileri ümme-hatı evlâd kılınmamış olan cariyelerin firagları da birer «firaşı zaif»dir. Bu takdirde dı´ve bulunmadıkça neseb sabit olmaz. Dı´ve vuku bulunca da cariye, ümmi veled sıfatını kazanarak artık firaşı, bir firaşı mütevassıt haline girmiş olur. istif raş edilen müdebbere hakkında da hüküm böyledir.

23 - : Bir kimse için tekarrüb etdiği cariyesinden doğan çocuğun nesebini nefy etmek, diyaneten caiz değildir. Bu nesebi itiraf ve kabul etmek, icab eder. Bedayî, Bahr, Hindiyye.

«Hanbelîlere göre bir kimse, temellük etdiği bir cariyeye kazifde bulunsa liân lâzım gelmez, bu cariyeyi gerek istifraş etmiş olsun ve gerek olmasın. Ve bu kazifden dolayı had de lâzım gelmez, yalnız ta´zir icab eder. Bu kadın, bir çocuk doğurduğu takdirde bakılır: Eğer o kimse, bu cariyeye tekarrüb ettiğini itiraf etmezse çocuğun nesebi kendisine lâhik OÎmaz ve bunu nefy etmeğe de muhtaç bulunmaz. Fakat tekarrüb ettiğini itiraf ederse cariye kendisinin müstefreşesi olmuş olur ve tekarrüb gününden itibaren hami müddetinde doğacak çocuğun nesebi kendisinden sabit olur, başkaca ikrara lüzum kalmaz, imam Mâlik ile imam Şa-fîînin mezhepleri de böyledir. Hattâ o kimse, bu cariyeye tekarrüb etdiği halde azilde bulunduğunu, yani: nutfesini cihazı tenasüle akıtmayıb dışarıya ifraz eylediğini iddia etse de buna iltifat olunmaz.

Fakat imam gafi´den bir kavle göre o kimse, istibra iddiasında bulunursa kavli kabul olunur ve cariyesinden olan çocuğun nesebini liân tarikiyle nefy edebilir. Çünkü kendisinden nesebinin sübutüne razı olmayınca zevcesinden doğan çocuğa müşabih bulunmuş olur. Elmuğ nî.) [51]

Sabit Olacak Nesebler

24 - : Bir kadm, akdi nikâhdan itibaren en az altı ayda veya daha ziyade bir müddet içinde çocuk doğursa nesebi kocasından sabit olur. Aralarında ister mukarenet bulunmuş olsun ister bulunmasın, ve kocası nesebi ister itiraf etsin, ister sükût eylesin. Elverir ki aralarında hami müddetine müsait bir zaman evvel mukarenet ve içtima vukuu, velev ki harikulade bir veçhile imkân dairesinde bulunsun.

Meselâ : Şarkda bulunan bir erkek, garbde bulunan bir kadın ile gıyaben evlendikten sonra müsaid bir müdeti müteakib kadın bir çocuk doğurursa nesebi o erkekden sabit olur. Bu hususda ihtiyat ve içtima imkânı na...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın