Mütevellilere ve vakiflara müteallik davalara ait

(BEŞİNCİ BÖLÜM)

MÜTEVELLİLERE VE VAKIFLARA MÜTEALLİK DÂVALARA AİD UMUM! MALÛMATI HAVİDİR.

İÇİNDEKİLER : Mütevelli olabilecek kimseler. Mütevellilerin ücrete istihkakları. Kaİmmakam mütevelli nasbi. Mütevellilerin ellerindeki vakıf mallarda tasarrufları. Mütevellilerin sulh ve ibraları. Mütevellilerin zamin ve yeminerlyle musaddak olub olmadıkları hususlar. Mütevellilerin İkrarları ve tesamü tarikiyle şahadet. Vakıflarda beyyineelrin tercihi. Vakıflara müte-sebeleri. Mütevellilerin azillerini icab «dib etmeyen şeyler.

Vakıflarda mesmu olub olmayan dâvalar. Vakıf dâvalarında hasım olub olamayanlar. Vakıflarda makbul olub olmayan şahadetler. Vakıflarda hisbe ve tesamü tarikiyle şahadet. Vakıflarda beyyinelerin tercihi. Vakıflara müteallik ikrarlar. Vakıflarda mürurı zaman. [28]

Mütevelli Olabilecek Kimseler :

690 - : Mütevellinin âkil, emin, fisk ile gayri maruf, vakfı bizzat veya najbi vasıtasiyle idareye muktedir olması şartdır.

Binaenaleyh bu vasıfları cami olmıyanlar, mütevelli nasb edilemezler. Çünkü o takdirde vakfın menfaatleri muhtel olur. Tevliyet, velayet kabilin-dendir. Bu evsafı cami olmayanlar ise velayeti haiz olamazlar.

691 - : Mütevellinin hür, müslim, erkek, basir olması şart değildir. Binaenaleyh evvelki meseledeki vasıfları cami olan bir köle, bir kadın,

veya bir âma bir vakfe mütevelli alabileceği gibi bir müslim de bir gayri müslimin vakfına mütevelli olabilir. Tenkih, Fetavâyı Hayriyye.

692 - : Tevliyetde bulûğ, şart değildir.

Binaenaleyh mümeyyiz, vakfı hıfza muktedir, âkil bir çocuğa da tevliyet, tevcih olunabilir. Nitekim hâkim tarafından mümeyyiz çocukları, ticarete de mezun olabilirler.

693 - : Bir kimse müteaddit vakıflara mütevelli olabileceği gibi mütead-did kimseler de bir vakfa bil´iştirâk mütevelli olabilirler. Çünkü bir şahsın müteaddid vazifeleri uhdesinde cem etmesi caiz olduğu gibi bir vazifenin de müteaddid kimseleree biliştirâk tevcihi caizdir. Eşbah.

694 - : Tevliyete talib olan kimselerin mütevelli nasb edilmeleri lâik değildir. Meşrutun leh olanlar ile tevliyetden haksız yere azl edilmiş bulunanlar bundan müstesnadır. Bunların tevliyet talebinde bulunmaları, mütevelli tayin edilmelerine engel olamaz.

695 - : Mütevelli nasb etmek salâhiyeti evvelâ vâkıfa, saniyen vâkıfın vasiyyi muhtarına, salisen meşrutun leh mütevellinin vasisine, rabian da salâhiyetdar olan hâkime aiddir. Mütevelli nasbına mezun olmayan bir hâkim ise mütevelli tayin edemez.

696 - : Vâkıfın hayatında tayin etdiği mütevelli vefat etse bakılır ; Eğer tevliyeti andan sonra başkasına şart etmiş ise o mütevelli olur. Şart etmemiş ise yeniden mütevelli tayin etmek salâhiyeti vâkıfa aid bulunur. Hâkim, buna müdahale edemez.

(Hanbelî mezhebine göre vâkıf, tevliyet ve nezareti bir kimseye şart etmediği veya etdiği kimse vefat eylediği takdird artık vâkıfın mütevelli veya nazır nasbına velayeti kalmaz. Çünkü kendi mâlikiyeti müntefi olmuşdur. Bu halde mevkufürf aleyh, muayyen bir insan veya mahsur bir cemaat ise her biri kendi hissesinde velayeti Hazarı haiz olur .Mevkufun aleyh, fukara gibi gayri mahsur veya mescid, medrese, makbere gibi bir şey ise tevliyet ve nezaret salâhiyeti hâkime veya naibine aid bulunur.

696 - : Hârisiye göre de mevkufun aleyh, mahsur bir cemaat olunca bunlar mü§terek bir nezaret hakkını haiz olurlar.

Hanbelîlere göre meşrutun leh olan nazır - mütevelli, kendisine vâkıf tarafından şart edilmiş olmayınca yerine başkasını nazır tayin edemez ve başkasına vasiyetde bulunamaz. Çünkü onun nezareti şartdan müstefadır. Böyle bir nazır, kendisine vasiy tayini şart edilmedikçe bunları yapmaya saîâhiyetdar olamaz. Keşşafül´kına.)

697 - : Bir vasıf ile meşrut olan tevliyet, o vasıfdan mahrum kimselere tevcih edilemez. Ve bu vasfın zevaliyle tevliyete istihkak zail olur.

Binaenaleyh meselâ : Istanbulda ikamet etmesi şartiyle mütevelli tayin edilen kimse, îstanbuldan başka bir yerde tevattun etse tevliyetden çıkar.

Kzalik : Başkasiyle izdivaç etmemesi şartiyle mütevelli olan bir kadın, izdivaç edince tevliyetden mahrum kalır, Hindiyye.

698 - : Bir mütevelli, kendi yerine başkasını mütevelli tayin etmek isteyince bakılır : Eğer kendisine tevliyet, sureti âmmede tefviz edilmiş ise yerine başkasını tayin edebilir. Sonra bunu azl edemez. Meğer ki vâktf, tevliyeti başkasına tevfiz ve anı azl etmek hakkını mütevelliye şart etmiş olsun,

Fakat tevliyet, sureti âmmede tevfiz edilmemiş ise mütevelli yerine baş-

kasını mütevelli tayin edemez. Bundan marazı mevt hali müstesnadır. Bu halde mütevelli, yerine bavkasını mütevelli tayin etse bu bir vasiyet mahiyetinde olarak sahih olabilir.

Şu kadar var ki vâkıf, mütevellinin tevliyet için başkasını vasi tayin etmemesini şart etmiş olursa mütevelli, bu hususda vasi tayin edemez. Haniyye.

699 - : Bir mütevelli, tevliyet için bir vekil veya vasi tayin etdikden sonra cünûnı muttuk ile mecnun olsa vekâlet ve vesayet bâtıl, mütevelli tayini salâhiyeti hâkime aid olur. Hindiyye.

700 - : Bir vâkıfın bir vakfına mütevelli tayin edilmiş olan kimse, o vakıfın diğer bir vakfına da mütevelli tayin edilmiş olmaz. Çünkü tevliyet, vekâlet kabilinden olduğu cihetle muayyen şeyler ile tekayyüd eder.

Binaenaleyh bu ikinci vakfa vâkıf, badehu hâkim tarafından istenilen münasib bir zat, mütevelli tayin edilebilir.

701 - : Vâkıfa muhalif ifade ve inha üzerine vuku bulan tevliyet tevcihi muteber değildir. Velev ki berat etdirilmiş olsun.

Binaenaleyh bir vâkfın tevliyeti evlâda meşrut iken bir kimse zuhur edib de vâkıfın evlâdı münkariz olduğunu iddia etmekle hâkim, tevliyeti kendisine tevcih etse de bilâhare bir zat zuhur ederek vâkıfın evlâdından olduğunu dâva ve beyyine ile isbat eylese tevliyeti kendisin tevcih etdirebüir. Ali Efendi Fetâvası.

702 - : Bir vakfa bir belde hâkimi bir mütevelli, diğer bir belde hâkimi de başka bir mütevelli tayin etle ikisi de vakfın işlerini görebilir. Maamafih ´bu hâkimlerden biri, diğer hâkimin tayin etdiği mütevelliyi bir maslahat bulunduğu takdirde azl edebilir. Ankaravî.

703 - : Bir vâkıf, vakfına mütevelli nasb etmeden vefat edib bazı vasiyetlerinin tenfizine, velev marazı mevtinde bir zatı vasi tayin etmiş olsa bu zat, anın vakfına da mütevelli olmuş olur. Vasiyetinde bu ciheti zikr etmiş olması lâzım değildir..

Kezalik : bir meşrutun leh mütevelli, vefat edib de vasiyyi muhtarı bulunsa tevliyet, zu vasiye aid olur. Haniyye, Tahtavî, Tenkihi Hâmidî.

704 - : Bir vâkıf, mütevelli tayin etmeyib bir şahsı kendisine vasiyyi muhtar nasb etmiş olunca bu vasi, anın hem emvaline, hem de vakfına nezaret eder. Bunda ittifak vardır. Fakat vesayeti yalnız emvaline hasr etmiş olsa vasi, imamı Azama göre yine tevliyeti de haiz olursa da İmam Ebu Yusüfe ve bir rivayete nazaran îmam Muhammede göre tevliyeti haiz olamaz. Belki vesayet, musinin tahsis eylediği şey ile mukayyed bulunur. Bezzaziyye, Tahtavî.

705 - : Yalnız vakıf iğlerini rüyet için vasi tayin edilen kimse, her hu-susda vasi olmuş olur.

Binaenaleyh musînin hem vakıflarına, hem de terikesine vesayetde bulunur. Hattâ vâkıf, bir vakfına bir zattı, diğer vakfına da başka bir zatı vasi tayin etmiş olsa bu iki zat, her iki vakıf için bü´iştirâk mütevelli tayin edilmiş olur. Vasinin vasisi de vâkıfın vâsisi hükmündedir.

706 - :Bir vâkıf, hem hayatında hem de öldükten sonra vakfına mütevelli olmak üzere bir zatı tayin ettiği halde bir zatı da marazı mevtinde kendisine vasi tayin eylese bu vasi de vakfa mütevelli olur. Fakat bundan sonra diğer bir zatı da vasi tayin etse artık bu zat, yalnız vasî olmuş olur, vakfa mütevelli olmuş olamaz. Hindiyye.

707 - : Bir vâkıf; bir kimseyi mütevelli, diğer bir kimseyi de yalnız vaai tayin etdiğini tahsis etse bu vasi, mütevelliye müşareket edemez. Hindiyye, Reddi Muhtar.

708 - : Tevliyet, zaman ile mukayyed olabilir.

Binaenaleyh muayyen bir müddet için mütevelli tayin edilen kimsenin tevliyeti o müddetin hitamiyle nihayet bulur.

709 - : Tevliyeti kimseye meşrut olmayan bir vakfın ilk mütevellisi, îmam Ebu Yusuf e göre bizzat vâkıf olmuş olur. Çünkü vâkıf, vakfına başkalarından ehakdır. Bu halde vâkıf, vasisi olmaksızın vefat edince tevliyetin tevcihi hâkimin reyine mütevakkıf bulunur. Şu var ki böyle meşrutür leh mütevellisi olmayan bir vakfın tevliyetine vâkıfın evlâdından, ehli beytinden mümkün mertebe münasib bir zat bulundukça hâkim, haricden kimseyi mütevelli nasb edemez, şayed ederse veya sonradan münasibi yetişirse tevliyet o kimseden nez´edilerek evlâddan veya ehli beytden münasib olana tevcih edilir. Çünkü bunlar vakıf hakkında yabancılardan daha ziyade alâka gösterir. Müşfik bulunurlar. Meğer ki evlâda ve ehli beyte tevliyetin tevcih edilmemesi vâkıf tarafından şart edilmiş olsun. Ö takdirde bunlara tevcihi caiz olmaz. Muhiti Burhanı.

710 - : Bir vakfın mütevellisi vefat eder veya azl olunur veya gaib bulunur da vâkıfı veya vâkıfının vasisi mevcud bulunmazsa o vakfa derhal hâkim tarafından mütevelli nasb olunur. Yoksa sabık mütevellinin hisabah görülünceye kadar mütevelli tayini tehire bırakılmaz. Vakıf işlerinin muattal, gailenin ziyaa maruz bir halde bırakılması caiz değildir.

711 - : Bir vakfın meşrutun leh mütevellisi, büâ müzahim teayyün ederse meşrutun leh, hâkimin tevcihine muhtaç olmaksızın mütevelli olmuş olur. Fakat bilâ müzahim teayyün etmezse tevliyet, hâkimin tevcihine müte vakkıf bulunur.

Meselâ : Bir vakfın tevliyesi, vâkıfın ekberi evlâdına meşrut olup da vâkıfın evlâdından biri diğerlerinden yaşça büyük b...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın