Liane, hivari tefrika, iddetleke aid

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

LİANE, HİVARİ TEFRİKA, IDDETLEKE AİDDİK

İÇİNDEKİLER : ilanın mahiyyeti ve keyfiyyeti. Lianı İcab edib et-miyen bazı sözler. Iiânın evsafı. Iâânın şartları, liândan evvel lâfzın sü-butü. lianı iskat eden şeyler. Lianm hükmü. lian ile nesebi kat etmenin şartlan. lianm sebebi ve hikmeti teşriiyyesi.

Zevç ile zevce hakkında hiyan tefrika sebeb olub olmayan illetler, tn-net ve cüb sebebiyle olan tefrikler. Innet ile mecbudiyetden başka illetler sebebiyle olan tefrikler. Bazı illetlerden dolayı tefrika hüküm verilebil-raesinin hikmeti teşriiyyesi. Zevceynin sui imtizaçlarından dolayı yapılacak tefrikler. Hakemlerin tayinlerindeki hikmeti teşrüyye.

tddetin mahiyeti ve zevç ile zevcede cereyanı. Iddetin vücubünün sebebi ve mebde´ ve müntehasi. Iddetin nevileri ve müddetleri, tddetlerin teceddüdü, tedahülü, tegayyürü ve intikali, tddetin inkızasının malûmiy-yeti. Zeyi - müddeti hayz, iddet hususunda, gayri müslimeler. tddetin ahkâmı. İddetin hikmeti teşriiyyesi. [23]

Lianın Mahîyyett Ve Keyfîyyeti :

492 - : Lian, lân maddesinden alınmıştır. Lân ise tard, îb´ad, nefrin manasınadır. Bu maddeden telâun, mülâanede söğüşmek, bir birine îâ-net okumak demekdir. Yine ayni maddeden ll´tian da bir şahsın kendi nefsini beddua etmesi, meselâ : şöyle yapmış ise hakkında lanet hân olması demektir. Maamafih han lâfzı, lanetin cem´i de olabilir.

Fıkıh ıstılahınca lian «yemîn ile müekked, lân ve gazab lâfızlarına makrun olarak zevç ile zevce tarafından - aşağıdaki mesele veçhile - yapılan dörder şahadetden ibaret» dir ki, zevç hakkında haddi kazf ma-makamına, zevce hakkında da haddi zina makamına kaim olur. Kazf ise şetm etmek, zina isnat eylemek manasınadır. Hudud bahsine müracaat!

493 - : Bir kimse, zevcesine zina isnad etse veya çocuğunun nesebini kendisinden nefy eylese indettaleb hâkimin huzurunda toplanarak evvelâ zevç «zevcesine zina isnadı» veya «zevcesinin doğurduğu çocuğun nesebini kendisinden nefy hususunda sadıklardan olduğuna» dört defa eş-hedü billâh diye şahadet eder, beşinci defada «Eğer zina isnadında» veya «çocuğun nesebini nefy hususunda kâziblerden ise Allah Tealânın laneti üzerine olsun» diyerek her defasında zevcesine işaretde bulunur.

Sonra zevce de «Zevcinin kendisine zina isnadında» veya «çocuğunun nesebini nefy hususunda kâziblerden olduğuna» dört defa eşhedü billâh diye şehadet eder, beşinci defada «eğer zevci zina isnadında» veya «çocuğun nesebini neyf hususunda sadıklardan ise üzerine Allah Tealâ´nın gazabı olsun» diye bed duada bulunur.

494 - : Bir kimse, zevcesine hem zina İsnadı ve hem de çocuğunun nesebini nefy suretiyle kazefde bulunmuş, meselâ "Sen zaniyesin, bu doğurduğun çocuk da benden değildir" demiş olursa şu veçhile liân yapılır.

Evvelâ zevç: "Eşhedü billâh ben bu zevceye zina isnadında ve çocuğunun nesebini nefy hususunda sadıklardanım " diye dört defa şahadet eder, beşincf defa da! "Eğer bu zina isnadında ve bu nesebi nefy hususunda kâziblerden ise üzerine Allah´ın laneti olsun" diye kendisine lanet okur.

Sonra da kadın "Eşhedü billâh bu kocam bana zina isnadında ve çocuğumun nesebini nefy hususunda kâzibterdendir" diye dört defa şehadet eder. Beşinci olarak da "Eğer zevci kendisine zina isnadında ve çocuğunun nesebini nefy hususunda sadıklardan ise kendi üzerine Allah´ın gazabı olsun"der.

Bu veçhile mülâaneyi müteakib hâkim tarafından beyinlerinin tefrikine karar verilir. Nitekim atiyen tafsilâtı görülecekdir.

495 - : Liân icrası için taleb vukuunda hâkim, bir hata eseri olarak ilk evvel zevceye sonra da zevce Han yapdırsa zevcin Hanından sonra zevceye tekrar lian yapdırması muvafık olur. Maahaza mülâane bu ve hile iade edilmeyib tefrika hükm edilse - ictihad mahallî oldğundan- hüküm, nafiz olur.

(Zevcİfi Hanında lanet, zevcenin liaründa da gazab taoırleri Kullanılıyor. Bunun sebebini beyan için. Mâliki kitablarmda deniliyor ki Zevç. bu lian ile zevcesini veya çocuuğunu kendi ailesinden teb´id etdiği için onun hakkında lanet okumak nıünasib bulunuyor. Kadın ise kötü hareketiyle kocasını igzab etmiş olacağı cihetle onun da üzerine gazab ile dua etmesi uygun bulunmuşdur. Binaenaleyh aksini iltizam kifayet etmez.

İleride de işaret olunacağı üzere Malikîîere göre gayri müslimler arasında Han icrası mecburî değildir. Bunlar Handan imtina ederlerse cebi olunmazlar, belki bu hususda kadınlar, kocalarına üzüntü verdiklerinden dolayı te´dib olunurlar ve kendi milletlerinin hâkimlerine red edilirler. Bu hâkimler, kendi dinlerine göre karar verirler, hükümlerine müdahale edilmez. Fakat Hane muvafakat ederlerse hıristiyan kadınları keni-selerinde, Yahudi kadınları bîalerinde, mecusî kadınları da âteşkedele-rinde lianda bulunur. Muhtasarı ^bîzziya, EbüFberekât, Düsûkî.)

(Şafiî kitablannda da deniliyor ki : zina fazihası, kazf cürmünden daha çirkindir. Bu cihetle zevcenin şahadetinde gazab, zevcin şahadetin-, de de lanet zikredilmektedir. Çünkü azab ile intikam mânasına olan gazab, rahmetden uzaklık mânasına olan lânetden daha ağırdır.

Şafiî fukahası diyorlar ki: lian, mekân ve zaman itibariyle tağliz olunur. Yani: lian için alakadarlarca en şerefli bir mekân, bir zaman in-tihab edilir. Meselâ : Müslümanlar için cuma günü ikindiden sonra bir cami minberi önünde lian yapılır. Zimmîlerin lianları da havralarında, kiliselerinde, ateşkedelerinde icra edilir. Tuhfetül´muhtac.

Lian esnasında sulâhadan hiç olmazsa dört zat da hazır bulunmalıdır. Bütün bunlara riayet edilmesi, Han hâdiselerini azaltmak, yalan yere liane tevessülden halkı men etmek, islâm şiarını izhar eylemek gibi maslahatları mutazammındır.)

(Hanbelî fukahası da diyorlar ki: Lian, hâkimin veya onun makamına kaim olan bir zatın huzurunda yapılır. Kadın Han esnasında hazır değilse kocası onun adını, nesebini tasrih eder.

Lian esnasında müslümanlardan bir cemaatin • bulunması müstahab -dir. Ebül´hattaba göre Hanın tazim edilen bir mekânda, bir zamanda yapılması da müstahabdir. Bu zamandan maksad, ikindiden sonra olan zamandır. Elmuğnî.) [24]

Lîanı Îcab Edib Etmeyen Bazı Sözler ;

496 - : Bir erkek, zevcesine «Ey- zaniye!» ve^a. «Sen zina etdin» veya «Ben senin zina etdiğini gördüm» dese Hanı mucib bir kazifde bulunmuş olur. Zevce hakkındaki bu kazif, haddi değil. Hânı icab eder. Zevcesine böylece kazif eden bir erkeğin, liândan imtina ederse taleb vukuunda lian edinceye kadar habsi lâzım gelir.

497 - : Bir kimse, zevcesine «Ey zaniye kızı zaniye = rosbu kızı rosbu» dese hakkında hem Hân, hem de haddi kazif lâzım gelir. Çünkü zevceye kazif, Hânı, kain valideye, kazif de haddi müstelzimdir.

Bu halde her ikisi bu haklarını talep ederlerse evvelâ had cezası icra dilir, artak h´âne ehliyet kalmaz. Fakat yalnız zevce hakkım taleb ederse yalnız lian yapılır, badehu validesi de hakkını isterse o zaman had

de İcra edilebilir.

Kazif zamanında zevcenin validesi ber hayat değilse liân ile haddi taleb hakkı zevceye aid olur. Bu takdirde evvelâ had icra edilir, Hâne mahal kalmaz. Meğer ki zevce evvelâ liân talebinde bulunmuş olsun.

498 - : Bir kimse, müteaddit zevcelerine bir lâfz ile veya ayrı ayrı lâfızlar ile kazif de bulunsa bakılır : Eğer o kimse Hâne ehil isel bu zevcelerinden her biri için ayrıca Hâne tabi olur. Liâne ehil değilse yalnız bir haddi kazif lâzım gelir. Çünkü haddi kazifde tedahül carîdir.

O kimse, liâna ehil olduğu halde zevcelerinden bazıları üâne ehil olmasa yalnız bu ehil olmayanlardan dolayı Hân lâzım gelmez.

499 - : Bir kimse, bir gahsı zevcesiyle mücameatde bulunur bir halde gördüğünü söylese bununla kazifde bulunmuş sayılmaz. Zevcenin müstekreh olarak veya bir sabî ile mücameatde bulunduğunu söylediği takdirde de kazif olmuş olmaz.

Bir erkeğin zevcesine «Sen haram bir suretde mücameatde bulundun» veya «haram olarak vatıy edildin» demesi de liânı icab etmez. Çünkü bu halde kadına zina isnadı, tahakkuk etmiş olmaz.

500 - : Bir kimse, zevcesinin çocuğu hakkında «Bu çocuk zinadandır» veya «Bu çocuk benden değildir» dese nesebi nefy etmek suretiyle liânı mucib bir kazifde bulunmuş olur. Fakat zevcesine «Bu çocuğu sen doğurmadın» dedi takdirde Uân lâzım gelmez. Şu kadar var ki, vilâdeti ikrar eder veya kabile, vilâdete şahadetde bulunur da badehu «Bu benim oğlum değildir» derse liân lâzım gelir. Zira bu hal de kazif, tahakkuk, etmiş bulunur.

501 - : Bir kimse, zevcesinin hamli hakkında «Bu hamil, benden değildir» dese bu söz, imamı Azama göre liânı icab etmez. Çünkü bu hamlin filhal mahiyyeti meçhul ve bir rîhden, bir intifandan ibaret olması melhuzdur. Fakat İmameyne göre bu nefy tarihinden itibaren altı aydan evvel çocuk dünyaya gelirse liân lâzım gelir. Altı aydan ekserde gelirse liân icab etmez. Çünkü bu takdirde çocuğun kazif zamanında mevcudiyeti müteyakken sayılma

Amma «Sen zina etmişsin, gebe bulunuyorsun» denilmesi bil´ittifak liâm mucibdir.

502 - : Bir erkeğin zevcesine «Sen eğer gebe isen zaniyesin» demesi haklarında liânı icab etmez. Çünkü kazfin şarta ta´liki caiz değildir. Bedayi, Bahri Raik, Hindiyye. (Eimmei selâseye göre bir kimse, muhsan olan zevcesine kazifde bulunsa hakkında had lâzım gelir ve fışkına hükm olunur, şahadeti reddedilir .Meğer ki bir beyyine ikame etsin veya kendisi liân talebinde bulunsun.)

Had için hudud mebhasine müracaat!

(Maliki fukahasından bazılarına göre bir kimse, zevcesine hitaben zina etdiğini görmüş olduğunu tasrih veya çocuğunun nesebini nefy etmeksizin mücerred «Sen zina etdin» dese veya «Ey zaniye!..» diye söylese bundan dolayı had v...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın