Itlafa dair

(İKİNCİ BÖLÜM)

İTLAFA DAİRDİR

İÇİNDEKİLER ; Mübaşeretetı £tlâfa dair hükmler. Tesebbüben itlafa dair hükmîer. Umumî ve hususî iyollarda ihdas edilen şeyler. Hayvanatın yapdiğı cinayetler. Hayvanat hakkında yapılan cinayetler. [46]

Mübaşereten İtlafa Dair Hükmler :

138 - : Mübaşereten itlâfda taammüd, şart değildir. Binaenaleyh bir kimse başkasının bir malını elinde veya emininin

elinde olduğu halde gerek kasden ve gerek kasd bulunmaksızın ve sahibi- ııin emr ve iznine istinad etmeksizin tamamen veya kısmen itlaf etse zararını zâmin olur.

139 - : Bir çocuk, mümeyyiz olsun olmasın, başkasının bir malını emri olmaksızın tamamen veya kısmen itlaf etse kendi malından zaman lâ-zımgelir. Malı yoksa yüsri haline intizar olunur, yoksa velisine tazmin et-dirilmez. Çünkü hiç kimse başkasının borcunu ödemeğe mecbur değü($fc Meğer ki havale veya kefalet gibi geri bir sebeb bulunsun.

Mecnun, ile matuh da çocuk hükmündedir.

140 - : Bir kimsenin ayağı kayıb da başkasının malını İtlaf etse zâmin olur.

Kezalik: Bir kimse kendi hanesinde birşey vurmakla bitişik olan komşusunun hanesinde bundan dolayı bir şey düşerek telef olsa tazmini lâzım gelir.

Kezalik: Bir kimse kendi bahçesinde nişan atmakda iken komşusunun hanesine tecavüzle bir malını veya bir-şahsı itlaf etse,bedelini ödemesi icab eder.

Kezalik: Bir kimse demirci dükkânında demir döğerken kıvılcım sıçı-rayıb tarik-i âmdan geçen bir şahsın elbisesini yaksa zararını zâmin olur.

Kezalik: Bir kimse kendi arsasında odun yararken parçası sıçrayio komşusunun bir malını telef etse tazmini lâzım gelir. Çünkü İtlâfdan dolayı zamanda kasd şart değildir. (Haniyye, Hındiyye, Reddimuhtar.)

141 - : Bir kimse bir malı sahibinin izniyle itlaf etse üzerine zaman lâzım gelmez.

Meselâ: Bir şahs bir kimseye: «Şu malımı kır, denize at.» deyib o da kırıb atsa bundan dolayı zâmin olmaz. Çünkü buna mal sahibi tarafından sarahaten mezun bulunmuşdun Şu kadar var ki bir malın ziyama âlet olduğundan dolayı günahkâr olur.

Kezalik: Bir kimse bir dükkânda sahibinin izniyle bir malı, meselâ bir kâseyi alıb bakarken ezkaza elinden düşüb kırılsa zâmin olmaz. Çünkü bunu almaya mezun bulunmuşdur. (Hindiyye, Reddül´muhtar.) ´

142 - : Bir kimse bir malı sahibinin delâîeten izniyle itjâf etse bakılır. Eğer bu itlaf ameliyyesi nâsın on£a miitefavit olmayacağı bir ame-liyye ise bunda her birinden istiâne sabit olacağından bunda mütlife zaman lâzım gelmez, ve illâ lâzım gelir.

Meselâ: Bir kimse kulübesini yıkdırmak üzere bir amele isticar etmişken diğer bir şahs geüb kendi kendine o kulübeyi yıksa zâmin olmaz. Çünkü bu hususda nâs mütefavit değildir, buna delâîeten izin vardır.

Kezalik: Bir kimsenin artık yaşaması kabil olmayacak bir halde bulunan koyununu onun sarih izni olmaksızın bir şahs geüb kesse kendisine is-tihsânen zaman lâzırngelmez. Şu kadar var ki hayvanın bu halde bulunduğu sabit olmalıdır. Aksi takdirde hayvanın böyle bir halde bulunmuş olduğunu inkâr eden sahibi yemin ederse bunu kesen şahs, kesdiği gündeki kıymetini zâmin olur.

Bu kıymetin mikdarmda söz, bu kesen şahsındır.

Kezalik: Bîr kimse kurban günlerinde bir zatın kesilecek kurbanım onun sarahaten izni olmaksızın kesse üzerine zaman lâzım gelmez. Kurban o zat namına kesilmiş olur. Çünkü bu hususda da nâs mütefavit değildir. Buna delâîeten izin vardır.

Fakat kesilen hayvanın derisini yüzmek ise böyle değildir: "Bunda nâs mütefâvitdir. Fazla bir meharet lâzımdır. Bundan dolayı sarahaten izin bulunmayınca zaman lâzımgelir.

143 - : Bir kimse başkasının malını bir şahsın emriyle itlaf etse zaman, o emr eden şahsa değil, kendisine teveccüh eder. Meğer ki âmir, hükümdar gibi mücbir olsun.

Kezalik: Bir kimse başkasının hanesini, kendi üzerinde velayeti bulunmayan bir şahsın sevk ve tahrikiyle yakacak olsa onu o şahs değil, kendisi tazmin eder. (Feyziyye.)

(Maîikî fukahasma göre bir kimse bir şeyi itlaf etmesi için bir şahsa ikrahda bulunsa o şeyi her ikisi birlikde zâmin olur. Çünkü birisi müteseb-bib, diğeri de mübaşir bulunmuşdur. Fakat bazen tertib üzere zâmin olurlar. Nitekim remi - Bir şeyi atıvermek için ikrah vukuunda mübaşir, mü-tesebbib üzerine takdim edilir. Mükreh olan mübaşir müflis olmadıkça mücbir olan mütesebbibe müracaat edilmez.

Amma bir kimse başkasının malını cebre binaen gasb etse zaman, mücbir ile o kimseye birden teveccüh eder. {Şerh-i Muhammed-i Hırşî.)

144 - : Bir kimse başkasının malını velayeti altında bulunan bir şahsa emr ederek itlaf etdirse bu emri sahih olur, zaman o şahsa değil, kendisine lâzım gelir. Şövle ki bir kimse meselâ rüzgârlı ve komşusuna tecavüz edeceği melhuz bir günde oğluna emr edib tarlasında ateş yakdır. sa da komşusunun yerine geçerek bir malım itlaf etse bunun zamanı oğluna değil, kendisine teveccüh eder. Efendinin kölesine vuku bulan emri hakkında da hükm böyledir.

145 - : Başkasının malını velisi bulunmayan bir şahsın emriyle itlaf eden kimse, bunu zâmin olunca bununla o şahsa rücu edemez. Meğer ki çocuk olsun. O halde evvelâ bu çocuğun malından zaman lâzım gelir, o da küçük bulunmakla o emr eden şahsa müracaat eder. (Reddimuhtar.)

Kezalik: Bir mezun çocuk, diğer bir çocuğa başkasının meselâ elbisesini yırtmak için emr etmekle o da yırtıverse zaman, bu yırtan çocuğun malından lâzım gelir, o da kendisine emr eden çocuğa müracaat eder. (Ca-miül-fusûleyn.)

146 - : Bir kimse başkasının malını, kendi malı zanniyle itlaf etse, meselâ: Satın aldığı koyunu kendi satın alınmış malı sanarak kesib yedik-den sonra ona bir müstahik çıksa zâmin olur. Çünkü hatası zahir olan zan-na itibar olunamaz. Şu kadar var ki hatanın hükmü merfu olduğundan bundan dolayı âsim ve tazire müstahik olmaz. Satıcısına da usulen müracaat edebilir, müstahik de bunu bu kimseye değil, satana tazmin etdirebiü>

147 - : Bir kimse başkasının emini elinde bulunan bir malını kas-den veya hataen itlaf etse sahibi malı o mütlif olan kimseye tazmin etdi-rir, eminine tazmin etdiremez. Meselâ: Bir şahs bir vediayı müstevdaın elinden cebren ahb istihlâk etse bunu yalnız o şahs zâmin olur. (Fetavâyı Ali Efendi.)

148 - : Bir kimse başkasının malına kıymetçe bir noksan getirse bakılır, bu noksan o malın kıymetinin dörtde birine baliğ değilse bu noksanın kıymetini zâmin olur. Amma dörtde birine müsavi veya daha ziyade ise sahibi bu malı o kimseye bırakarak kıymetinin tamamını tazmin ettirmeğe müstahik olur. (106) inci meseleye bak!.

149 - : Bir kimse başkasının arsasından toprak aldıkda bakılır, ba toprağın kıymeti olmadığı halde bundan dolayı arsaya bir noksan gelmiş olursa bu noksanı zâmin olur, noksan gelmemiş ise bir şey lâzım gelmez. Fakat toprağın kıymeti bulunursa arsaya noksan âriz olsun,olmasın, bunun kıymetini zâmin olur. (Feyziyye.)

150 - : Taaddi edilen bir malın sabık haline iadesi mümkün İse iadesi lâzım gelir. Mümkün değilse kıymetinin tazmini icab eder.

Meselâ: Bir şahs bir kimsenin örülmüş hasırım bozub dağıtsa iadesi mümkün ise kendisine iade etdirilir, değil ise kendisine bu hasır teslim edilerek bunun dokunmuş olduğu haldeki kıymeti tazmin etdirilir. (Ha-niyye.)

151 - : Bir kimse başkasının koyunlarımn yününü kırksa da bundan meselâ keçe yapsa bu keçe kendisinin olur. Çünkü kendisinin suniyle vücuda gelmişdir. Bu halde bakılır,,koyunların kırkılması bunların kıymetlerine noksan vermemiş ise o kimse yalnız bu yünün mislini zâmin olur. Amma noksan vermiş ise sahibi muhayyer olub dilerse bu yünün mislini alır, ve dilerse bundan dolayı koyunlara âriz olan noksanı ödetir. (Hindiyye.)

152 - : Bir kimsenin mülkünde kazıttığı kuyuyu, başka bir şahs bundan çıkarılan toprakları doldurarak kapatsa bu kuyu, bir kerre kazılmış, bir kerre de kazılmamış olarak takvim edilir, aradaki tefavütü o kinv se zâmin olur. Fakat bu kuyuya bir mikdar toprak atsa bunu çıkarmaya cebr olunmaz.

Kezalik: Bir kimsenin kuşu, başkasının kuyusuna düşerek ölse bunu çıkarmak o kuşun sahibine aiddir. Fakat kuyunun suyunu çıkarmak onun üzerine lâzımgelmez. (Hindiyye).

153 - : Bir kimse başkasının mülk hane, dükkân, . duvar gibi bir akarını haksız yere yıksa bunu olduğu gibi inşa etmesine cebr olunmaz. : Çünkü bina misliyyatdan değildir ki misli kaza edilmek mümkün olsun. Bu halde sahibi muhayyerdir, dilerse enkazı o yıkan kimseye ve o ölmüş ise vârislerine terk ederek mebniyyen kıymetini tazmin etdirir, ve dilerse o akarın mebniyyen kıymetinden enkazının kıymetini tenzil ve baki kıymetini tazmin ile beraber o enkazı da alıkoyar. Çünkü o bina, enkazı mev-cud olduğundan minvechin kaimdir. Şekli bozulduğu cihetle de minvec-hin hâlikdir. Binaenaleyh sahibi dilerse kıyamı cihetine meyi ederek noksanını Ödetir, ve dilerse helaki cihetini nazara alarak kıymetini ödetir. (Tenkih-i Hâmidî.)

Fakat o kimse enkazını da istihlâk etmiş olursa artık muhayyerlik kat maz. Yalnız mebniyyen kıymetinin tazmini teayyün eder.

BİT de gâsO, onun kendi rizasiyle evvelki hali üzere veya daha iyi olarak bina ederse zamanından kurtulur. Gerek evvelki enkaziyle bina etsin ve gerek başka levazım ile inşa etsin müsavidir. Amma mütefâvit ve aşağı bir h ,Ute bina ederse zamandan beri olmaz (Bezzâziyye.)

Mescicl gibi vakf binalarda ise herhalde yeniden inşa lâzımdır. Evkaf mebhasine vüracaat!.

154 - : kimse bir şahsın malik olduğu ağaçlarını tagallüben diklerinden keserek istihlâk etse bu ağaçların kaimen kıymetlerini zâmin olur. Şöyle ki: Bahçe bir kerre bu ağaçlar kesilmemiş olduğu halde bir kerre de kesilmiş olduğu halde takvim olunur, iki kıymet arası...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın