islam hukukunda hududun mahiyyeti

İKİNCİ BÖLÜM

İSLAM HUKUKUNDA HUDUDA MÜTEALLİK MESELELER HAKKINDA OLUB ALTI MEBHASE AYRILMIŞDIR:

(BİRİNCİ MEBHAS)

HUDUDUN MAHÎYYETÎNE, KISIMLARINA, NEVİLERİNE ALD UMUMİ MALUMATI HAVİDİR.

HUDUDUN MAHİYYETİ, KISIMLARI VE NEVİLERİ :

527 - : Huctud, ıstılah kısmında da beyan olunduğu üzere men mânâsına olan haddin cem´idir. Cenabı Hakkın haram kıldığı şeylere «hudu-dullah» denir. Çünkü bu haram olan şeyler dinen memnudurlar. Bunlara yaklaşmamak icab eder. Nitekim Kur´am Mübînde:buyurulmuşdur.

Kezalik: bilcümle ahkâmı ilâhiyyeye de «hududullah» denir. Zira bunların maverasına tahatti, memnu buUmrr-kştur.

Hukuk ıstılahınca hudud, hakhullah olmak üzere icrası icab eden mukadder ukubetlerdir. Ukubet ise ceza ve azab manasınadır, cem´i: uku-batdır. Darb ile, hafes ile, kat´ı uzuv ile veya kati ve recin ile icra edilebilir.

528 - : Lisanı şeriatde bir kısım ukubetlere hudud adı verilmiş-dir. Bunlar, bir takım muharrematın vukuuna birer maniadır, yapılmış muharrematdan dolayı da birer zâcirdirler.

Filvaki bu ukubetler/mücrimler hakkında birer cezadır, başkaları hakkında da birer ibret ve intibaha vesiledir, âmmenin menfaatlerini mu-tazammındır.

Herhangi bir cürmün mazarratı, fesadı, âmmeye müteveccih olursa ondan dolayı tatbik edilecek ukubetin menfaati de âmmeye raci bulunur.

îşte âmmenin mesalihi için, yani: içtimaî heyete aid fesadları def, menfaatleri celb için ifası icab eden ve mikdarları şer´an muayyen bulunan bu cezalara «hududullah, hududi şer´iyye» denildiği gibi «hukuki ilâ-hiyye» namı da verilir.

Bu cezaların böyle Hak Tealâ Hazretlerine nisbet edilmesi, bunların ehemmiyetine ve başkaları tarafından afüv Ve iskat edilemeyeceğine işareti mutazammındır.

529 - : Hudud tabiri, bazı fukaha tarafından hem hakkullaha, hem de hukuki ibade şâmil olmak üzere «şer´an mikdarı muayyen olan ukubetler» diye tarif olunmuşdur. Bu halde hadler, iki kısımdır. Şöyle ki: Birinci kısım: kendilerinde badessübut afüv ve sulh carî olmayan hadlerdir. Bunlar, hukuki âmmeyi teşkil ederler. Ve şu altı nev´e ayrılır: Haddi zina, haddi kazf, haddi hamr, haddi sekr, haddi sirkat, haddi kat´ı tarik. Bunlara.«hududı hâlise» de denir. İşte kamusun bu ikinci bölümü, bunları muhtevi olacaktır.

İkinci kısım: kendilerinde badessübut afüv ve sulh carî olabilen hu-duddur. Bunlar, eşhasa aid haklar demekdir. Kısas gibi. Bu krema dair meseleler yukarıda birinci bölümde «Cinayetler» unvanı altında yazıl-mışdır.

«{Hanbelîiere göre hudud hakkında bazı umumî ahkâm:

(1) : Had, şer´an «ukubeti mukadder»den ibaretdir. Bu ukubet; mükellef, müslümanlara aid ahkâmı mültezim, tahrime vâkıf kimseler hak: kında, vacib olur.

Binaenaleyh çocukların, mecnunların, uykuda bulunanların,, harbîlerin, müste´minlerin, henüz ihtida ederek dari İslama gelmiş, ahkâmı is-lâmiyyeye muttali bulunmamış kimselerin bir kısım muayyen, memnu fiilleri irtikâb etmeleri haklarında had cezasını müstelzim olmaz.

(2) : Had cezalarını ya âmme riyasetini haiz olan veliyyüTemr veya onun naibi ikame eder, başkaları ikame edemez. Çünkü had, iıakkul-lahdır, içtihada mütevakkıfdır, başkalarının bu hususda zulm edeceğinden korkulur. Şu kadar var ki, bunu başkası ikame edecek olsa kendisine bir zaman lâzım gelmez, yalnız ta´zîre müstahik olur.

Ancak hür, mükellef, hadde ve haddin şÜFutuna vâkıf olan bir mev-lâ, müstakıllen mâlik olduğu rakiki hakkında yalnız darb suretiyle haddi zinayı, haddi kazfi, haddi sirkat ile ta´zir cezasını tertib edebilir. Velev ki bu mevlâ, kadın olsun. Fakat kati suretiyle had icra edemeyeceği gibi müşterek veya merhun veya kısmen hür veya başkasının menkûhesi olan köle veya cariyesi hakkında da asla had cezasını ikame edemez.

(3) : Herhangi bir had tatbik edilirken veliyyül´emrin veya naibinin bulunması vacibdir. Haddi zina ânında haddi ikame edecek kimse ile beraber bir taifenin, hiç olmazsa bir şahsın hazır bulunması da icat) eder.

(4) : Had cezası, hakhullaha riayet niyetiyle ikame edilmelidir ki, bir kurbet olsun. Çünkü had, bir keffareti zünübdür, bununla mücrimin, o haddi müstelzim günahından kurtulacağı umulur. Bu hadden sonra artık mücrim, habs olunamaz ve tekdirimsi lâkırdılar ile müteezzî edilemez. Bunlar haramdır.

(5) : Hakkında had İrzını gelen erkeğe ayakda olduğu halde ne pek yeni ve nede pek eski olmayan bir sevt ile = bir döğme aletiyle had darbeleri vurulur. Bu sevtın hacmi, kamus ile asa arasında bulunur.

Mahdud; uzadılmaz, bir şey ile bağlanmaz, .elbisesi soyulmaz, belki üzerinde kışın giydiği bir libas bulunmaz. Darbelerde cildi yaracak suret-de vurulmaz, başına, yüzüne, karnına, tenasül uzvuna vurulmakdan sakınılır, en ziyade kabaca etlere, uyluklara vurulur. Çünkü bunların tahammülü çokdur.

Hakkında had yapılacak kadına oturduğu ve elbisesi kendisine rabi. edildiği ve açılmaması için iki eli bağlandığı halde arkasına ve arkasına yakın yerlere vurulmak suretiyle had cezası tatbik edilir.

(6) : Mücrim, mutad veçhile yapılan hadden veya ta´zirden veya te´dibden dolayı ölse bunları ikame eden memur üzerine zaman lâzım gelmez. Çünkü şer´an me´zuniyet verilen bir şey yapılmışdır.

Fakat cellâd hadde bir sevt fazla vursa veya arnden veya hataon mutad fevkinde haddi icra etse veya mahdudun dayanamayacağı bir sevt ile vurmuş olsa telef vukuunda mahdudun tam diyetini zamin olur.

Cellâd, başka mükellef bir şahsın emrine binaen muayyen mikdar-dan fazla vurub da mücrimin telefine sebeb- olsa bakılır: eğer cellâd bu ziyadenin tahrimine vâkıf, ise diyeti kendisi zam in olur,-vâkıf değilse o emr eden şahıs zamin olur.

(7) : Muhtelif hudud içtima edince, meselâ: katli, recmi, kat´ı uzvu müstelzim hadler, bir şahısda toplanınca on ağır olan kati cezası tatbik edilir, diğerleri sakıt olur. Çünkü hududdan murad, zecr ve men´dir. Kati yapılınca artık başkaca zecre hacet kalmaz.

(8) : Bir şahıs hakkında katli mucib olmayan cinsleri müttehid hudud içtima edince yalnız bir had icrasiyle iktifa olunur.

Meselâ: bir kimse, hakkında daha had ikame edilmeden defaat ile zinada veya sirkatde veya şürbi hamrda bulunmuş olsa bunlardan dolayı bir had icrası kifayet eder, cezalar arasında tedahül bulunmuş olur. Çünkü bu bir had ile matlûb olan zecr husule gelir.

Fakat had ikame edildikden sonra tekrar o fazihayı irtikâb ederse münzecir olmamış olduğu anlaşılacağından hakkında tekrar had lâzım gelir.

(9) : Katli icab etmeyen muhtelifüicins hudud içtima edince bunların hepsi de ayrı ayrı ik?.mo edilir, bunlarda tedahül cari olmaz.

Meselâ: bir şahıs, hern zinada, hem cie sirkat ile şürbi hamrda bulunsa hakkında bunlara aid cezalar tertib olunur. .Şu kadar var ki, bunların daha hafif olanları daha evvel ikame edilir. Meselâ: evvelâ haddi şürb, sonra haddi zina, sonra da hnddi sirkat tatbik olunur. Bunlar alet-tevali yapılmaz. Çünkü telefe müfzî olabilir.

(10) : Şahsî = insanlar aid haklar, tamamen istifa olunur. İcab eden kati cezasından evvel diğer cezalar tatbik ve binnisbe hafifleri takdim edilir. Çünkü kati ile başlanılsa diğerlerini tatbike mahal kalmaz.

Meselâ: bir kimse, bir şahsa kazfde bulunsa, bir şahsın da aniden elini kesse, diğer bir gahsı da amden Öldürse, evvelâ kazfden dolayı hakkında had icra edilir. Sonra kisasen eh kesilir, daha sonra da kısasen kati olunur.

(11) : Bir şahıs hakkında hem huduuullah, nem de hududı ademî içtima edib bu hadler bir mahalde vuku bulmuş olmasa evvelâ hududi ademî tatbik edilir ve binnisbe hafifleri takdim olunur. Eğer bunların içinde katli icab eden bir had yok ise hepsi de istifa edilir, aralarında tedahül carî olmaz. Meselâ: haddi kazf ile haddi şürb içtima etse cinsleri muhtelif olduğu için ikisi de ikame edilir.

Kezalik: gayri muhsan olan bir şahıs, zinada, şürbi hamrde ve muh-aan olan bir kimseye kazfde bulunsa ve bir kimsenin adavet saikasiyle amden elini kesse evvelâ kısasen eli kesilir. Çünkü bu mahza hakkı ademidir. Bu cihetledir ki, diğer hadlerden ağır olduğu halde takdim olunur. Sonra haddi kazf yapılır. Zira bu da sahi olan kavle göre hakkı ademidir. Daha sonra haddi şürb ikame edilir. Çünkü bu, haddi zinadan hafif-dir, en sonra da haddi zina tatbik edilir.

(12) : Hukuki İlâhiyyeden olan kati ile sair hukuk içtima etse bu hukuk, katiden evvel mütevaliyen istifa olunur, meselâ kesilen uzvun iyi olması beklenmez. Çünkü bu intizarda faide yoktur. Hakkullah olan kati, her halde ikame edilecekdir.

Fakat bu kati, hakkı ademî olursa bunun istifası için mücrimin kesilen uzvunun iyi olmasına intizar lâzım gelir. Zira bu takdirde mücrimin kati edileceği muhakkak değildir, kendisini veliyyi kısasın afüv etmesi melhuzdur.

(13) : Hakkullah ile hakkı ademî bir mahalde içtima etse hakkı ademî afüv edilse de hakkullah yine ikame edilir.

Meselâ: bir şahıs, zinadan dolayı katle veya sirkatden dolayı kat´ı yede hadden mahkûm olduğu gibi amden katilden veya kat´ı yedden dolayı da katle veya kat´ı yede kısasen mahkûm bulunsa veliyyülcinaye afüv etse de o şahıs hakkında hadden kati veya kat´ı yed cezası tatbik edilir. Çünkü sabit olan bir hakkullah, sakıt olmaz. Keşşafülkma, Neylül-meârib.)

(Zahiriyye mezhebine göre de hudud hakkında bazı umumî ahkâm:

(1) : Hakkullah olarak yapılan hadlerin sebebleri, şu yedi şeyden ibaretdir: muharebe = yani: yoİ kesicilik, riddet, zina, kazf bizzina, sirkat, ariyeti inkâr, hamrı tenavül. Bunlardan başka sebeplerle had cezası tatbik edilemez.

(2) : Had cezaları mescidlerde ikame edilebilir mi?. Mescidlerin ne-zafetine,...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın