Islam hukukunda cinayetler hakkinda

BİRİNCİ BÖLÜM

İSLAM HUKUKUNDA CİNAYETLERE MÜTEALLİK MESELELER HAKKINDADIR.

İÇİNDEKİLER : Cinayetin mahiyyeti ve nevileri. Haksız yere yapılan katilleri» ve cerhlerin nevileri. Cinayetlerden dolayı tatbik edilecek cezaların nıahiyyetleri ve bunların tatbik edilmelerindeki hikmet ve maslahat. Diyetlerin nevileri ve nükdarlan. Diyetlerin ödenecekleri vakitler. Diyetlerin lüzumundaki şartlar. Âkilemu mahiyyeti ve mükellefiyeti, âkile usulünün içtimaî ehemmiyeti. Cinayetlerin hükümleri. Kat-ii nef&den dolayı kısas icra edilmesi için vücudt icab eden şartlar. Azaya iihI cerh ve kat´dan dolayı kısas yapılabilmesi için vücudi iktiza eden şartlar. Kısas hakkına mâlik ve kısası istifaya selâhiyetli olanlar. Kısasın ne veçhile istifa edileceği. Kısası îskat edecek şeyler. Afüv ve ibraya müteallik bazı hükümler. Cinayetler ile cezalar arasındaki tedahüller ve nıünferid ve´gayri münferid cinayetler. ttazı ameller neticesinde meydana gelen katü ve telef hâdiseleri. varların yıkılmasından mün l»ais ölüm hadisleri. Müdafaai me^nıa halindeki kati hâdiseleri. Hayvanlara müteallik cinayetler. Cinayetlerin ne veçhile sabit olacağı. Ceninin mahiyyeti ve nevileri. İskatı ceninin esasen bir cinayet olduğu. Iskatı «enine müteallik bazı hükümler. Kasameniıı ve levsin mahiyetleri. Kasa-meıım lüzumundaki maslahat ve hikmet. Kasame icrası için muktezİ siirtlar. Kasameye ve diyete dahil olub olmayanlar. Kasame ile diyetdeıı ilıra. Kasame hakkında muhtelif mezahibi fıkhiyye. [24]

Cinayetin Mahiyyeti Ve Nevileri

201 - : Cinayet, esasen muahezeyi istilzam eden herhangi bir cü~ i umden, herhangi memnu bir fi´li irtikâbdan ibaretdir. insanların gere;; nefislerine ve gerek uzuvlarına, kuvvetlerine, ırzlarına, mallarına teal-lûk eden herhangi haram, memnu bir fi´l, bir cinayetdir. Şu kadar var ki, canlı ve cansız mallara teallûk eden cinayetler; gasb, rıehb, sirkat, itlaf gibi namiar ile yad olunur. Bunlara dair islâm hukukunda müstakil kitaplar mebhasler mevcuttur. Biz burada asıl insanların hayat iiinna veya uzuvlarına, kuvvetlerine müteveccih olan cinayetlere dair malûmat vereceğiz.

Mukaddimede de zikr olunduğu üzere cinayet, fıkıh ıstılahınca «in--siLrun nefsine veya âza ve kuvasından herhangi birine teallûk eden memnu bir fi´lden ibaretdir ki, ya kısas veya zamanı mucib olur.

202 - : Cinayetler, tarifinden de anlaşıldığı üzere başlıca iki nevidir. Biri, masum bir kimsenin haksız yere nefsi hakkında yapılan, onun hayatdan mahrumiyetini intaç eyleyen cinayetdir ki, buna «cinayet fin-nefs» denir. Bir insanı haksız yere öldürmek gibi.

Diğeri de bir kimsenin âzası, kuvası hakkında haksız yere .yapılan cinayetdir ki, cerh, kat´, havas ve kuvayı tatil suretiyle yapılır. Buna da. «cinayet fiVetraf», «cinayet mâdûnen"nefsadı verilir.

203 - : Nefse müteallik cinayetler, katil suretiyle vücude gelir. Katil ise, bir kimseyi öldürmek, bir zî hayatı hayattan mahrum etmek demekdir ki, «cesedden ruhi izhak ve izale eden, müessir bir fi´b diye tarif olunur. Bir hayat sahibini öldürene katil, öldürülene de maktul denilir.

204 - : Azaya, kuvaya müteallik cinayetlerde cerh, şec, kat´, tatil suretiyle yapılır. Şöyle ki: cerh bir şeyde yara vücude getirmek, herhangi bir uzvu yaralamakdır. Fakat fıkıh ıstılahınca cerh, baş ile yüzden başka uzuvlarda, vücude getirilen yara demekdir.

Şec ise bağda veya yüzde yara vücude getirmek, bunları cerh et-" mek demekdir, maamafih başda veya yüzde vücude getirilen yaralara da şec ve şecce denilir.

Kat´ı uzuv da insanın bir uzvunu kesmek, bedeninden ayırmak yerinde kullanılmaktadır. Uzuv mesabesinde bulunan bir şeyi kesip itlaf etmek de bu kabildendir. El, ayak, parmak, tırnak, kulak, dudak, ağız, burun gibi uzuvları kesmek ve göz, diş gibi uzuvları çıkarmak, kırmak ve kirpikleri, kaşları, baş saçlarını yolup koparmak, tıraş etmek bütün bunlar kat´ sayılır.

Havas ve kuvayı tatil ise bir uzvu âtıl bırakmak, hılkatindeki gayeden mahrum etmek, o uzvu faaliyetinden ayırmak, sekteye uğratmak demektir. Yani: Azanın kendileri baki olduğu halde hassalarını, menfa atlerini, vasıflarını izale etmekden ibarettir. Görme, işitme, tatma, koklama, anlama, kuvvetlerini, mücameat ve tevlid kudretini, tutma ve yürüme iktidarını gidermek, dişlerin rengini siyah, sarı, kırmızı veya yeşilimtırak bir hale getirmek bu kabildendir. Bedayi, Hindiyye, Kamus. [25]

Haksiz Yere Yapılan Katillerin Nevileri:

205 - : Cezayı müstelzim olan katiller, aşağıdaki vechüe beş nevidir:

(1) : Amden katildir ki, Öldürülmesi meşru olmayan bir inşam Matı carihadan veya o hükümdeki bir şey ile kasden öldürmekdir. Bir şahsı kılıç ile ve kurşunla kasden vurub öldürmek gibi.

(2) : Şİbhi amddir ki, öldürülmesi caiz olmayan bir inşam âlâtı ca-rihadan sayılmayan bir şey ile kasden öldürmekdir. Küçük bir ağaç veya taş parçasiyle veya bir iki tokat vurulmasiyle husule gelen katil git Buna «şibhül´hata» da denir. Çünkü bu katil, kasde mukarin olduğu için amde benzer, kendisinde katil âleti değil, tedib âleti kullanıldığı cihetk-de hataya müşabihdir.

Galib hâle nazaran helake müeddi olacak büyük taş veya büyük değnekle vukua gelen bir katil de îmamı Âzam´a göre şibhî amddir. Fakat İmameyne göre vesair müctehidlere göre bu, amden katildir, velev ki kullanılan o büyük taş veya değnek, vücudt cerh edecek, delebileceU bir durumda bulunmasın.

Küçük bir değneğin mütevaliyen vurulması neticesinde husule ge len bir kati ise Hanefî müctehidlerince §ibhi amd olduğu halde İmamı. Şafiîye göre amdden sayılır.

Bir şahsın boğazına ip takılarak sıkılmak veya asılmak suretıyîe kati edilmesi de imamı Âzam´a göre şibhi amd, îmameyne göre amd sayılır.

Şunu da ilâve edelim ki: Cârin olmayan bir âlet ile kasden vuku bu--lan bir katlin-şibhi amd olması, cerhe mukarin olmadığı takdirdedir. Cerhe mukarin olursa amden kati hükmünde olur.

Binaenaleyh sopa ile kasden döğülen bir şahsın bir uzvu mecruh olub da bundan müteessiren vefatı vuku bulsa rîarıbı hakkında katli amd cezası tertib edilir.

(3) : (Hataen kati) : Bir İnsanı kasde mukarin olmaksızın bir yanlışlıkla öldürmekdir. îki kısma ayrılır:

Birincisi: Failin zannında vuku bulan hatadır. Av veya başka bit şahıs zanniyle atılan kurşun ile bir İnsanın Öldürülmesi gibi. Fakat bir insanın muayyen bir uzvuna atılan bir kurşun veya havale edilen bir kılıç, o insanın diğer bir uzvuna isabet ederek mevtini intaç etdiği takdirde amden bir kati hâdisesi vücude gelmiş olur.

İkincisi: failin fi´linde vukua gelen hatadır. Muayyen bir insana ve ya bir hedefe atılan kurşun ile diğer bir insanın kazaen öldürülmesi gibi.

(4) : Hata mecrasına carî katildir ki, gayri ihtiyarî bir fi´î ile vukua gelen ölüm hadisesidir. Uyumakda bulunan bir şahsın, üzerine düştüğü bir kimseyi öldürmesi gibi. Bir hamalın arkasındaki veya elindeki yükün kazara düşerek bir insanı telef etmesi de bu kabildendir.

(5) : Tesebbüben katildir ki, bir insanın Ölmesine sebebivet ver-mekdir. Yani: bir şeyde bir ademin cereyanı âdet üzere telef olmadın:) sebebi müfzî olan bir fi´l vücude getirmekdir. Bir şahsın âmmeye an´ bir yol üzerinde izinsiz olarak kazıdığı kuyuya veya yığmış olduğu taş ların Üzerine bir kimsenin düşüp ölmesi gibi.

Tariki, âmme dökülen kaypak bir şey yüzünden bir kimsenin göçerken ayağı kayarak düşüp telef olması da bu cümledendir.

Tesebbüben kati, manen katil ise de aureten katil değildir. Bunun mukabili «mübaşereten kati» dir ki, bir kimsenin bir şahsı amden veya hataen bizzat vurup öldürmesi demekdir. Bu, hem manen, hem -de aureten bir katildir.

îkrah tarikiyle olan kati de mülcî olan mücbire nazaran mübaşere-_ten kati sayılır. Çünkü mükreh, mücbirin bir âleti icraiyyesi mesabesinde olduğundan asıl katle mübaşeret eden, mücbir olmuş olur. Bedayi, Kâfi, Hindiyye.

« (Mâlikîlere göre katiller, başlıca şu üç nev´e ayrılır:»

(1) : Mübaşereten kati ´*- İtlaf: harbî olmayan bir mükellefin bir ma´sumüddemi bir âleti cariha ile ve kati kasdiyle vurub Öldürmesidir.

Maamafih bu vurmakla kati kasdedilmese de vurulan şahıs Zeyd, zannedilirken Amr olduğu belirse de yine bu kati, mübaşereten itlaf sayılır.

(2) : îtlâf bissebeb. Bir kimsenin herhangi bîr yerde velev ki kendi evinde kuyu kazması, veya yol üzerine kayılacak şeyleri atması, veya yola hayvan bağlaması, veya kelbi akur edinmesi gibi bir suretle bîr şahsın ölümüne sebebiyet vermesidir.

(3) : Hataen kati: Bir kimsenin bir şahsı ya lâtife veya te´dih maksadiyle küçük odun parçası veya kamış gibi bir gey ile vurub Öldürmesidir. Bu nıaksad için kıhc gibi öldürücü bir şey kullanılmış olursa amd sayılır. Şerhi Ebil´berekât.)

(Şafiîlere göre de nefs hakkındaki cinayetler şu üç kısma ayrılır:

(1) : Amden kati, muayyen bir şahsı kasd ederek galib hale nazaran insanı öldürecek bir şey ile veya ağır bir cisim ile o şahsı öldürmek dir.

(2) : Şibhi amd, bir şahsı galibi hale nazaran insanı öldüremeye-cek bir şey ile, meselâ asa ile veya kamçı ile vurub öldürmekdir.

Bir kimseyi öleceği bîr yerine iğne sokmakla öldürmek amd sayılır. Başka bir uzvuna iğne sokub teverrümüne, teessürüne badi olmak suretiyle öldürmek de amdden maduddur. Fakat böyle bir eser zuhur etmeksizin derhal ölse şibhi amd olmuş olur. Bir kavle göre bu da amd-dîr. Diğer bir kavle göre bu, bir cinayet sayılmaz.

Kezaiik: Bir kimse, bir şahsı habs edib taamdan, sudan, bunları te-lebden men ederek ölümüne sebebiyet verse bakılır: Eğer galib hale nazar...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın