Ikraha müteallik meseleler

(İKİNCİ BÖLÜM)

İKRAHA MÜTEALLİK MESELELER MUHTEVİDİR

İÇİNDEKİLER : İkrahın tahakkukuna aid şartlar., İkrahın nevileri. İkrahın hükmleri : [31]

İkrahın Tahakkukuna Aid Şartlar :

138 - : İkrahın sıhhatinde Muteber sayılmasında mücbirin ten» didini ikaa muktedir olması şartdır.

Binaenaleyh yapdığı tehdidi mevkii fi´ile koyamayacak halde bulunan bir şahsın ikrahı, muteber değildir. Çünkü böyle bir ikrah ile mük-rehih rızası mün´adim, ihtiyarı fâsid olmaz ki hakkında cebr ve ikrah tahakkuk etsin.

139 - : Mükrehin mükrehünaîeyhi mücbirin veya mücbir kadar kendisinden kor&duğu adamının huzurunda işlemesi şartdır.

Binaenaleyh mukreh, icbar edilen şeyi mücbirin veya adamının gıyabında işler ise hakkında ikrah tahakkuk etmiş olmaz. Çünkü bunu ikrahın zevalinden sonra işlemiş olur.

140 - : Mükrehünbihîn nefsi veya uzvu telef edecek veya elem ve gamını mucib olub rizayı izâle eyleyecek bir halde olması şartdır.

Binaenaleyh bir şahsın arkasına nihayet bir iki baston vurulacağına dair olan bir tehdit ile muteber bir ikrah vücuda gelmez. Fakat göz gibi nazik bir uzuv üzerine vurulacak böyle bir iki baston ile ikrah, tahakkuk eder.

141 - : Mükrehin mükrehünbihin vukubulacağından korkması, yani: Mükrehünaîeyhi yapmadığı takdirde mücbirin mükrehünbihi hemen veya bilâhare ika edeceğini zanni galib ile zannetmesi şartdır.

Binaenaleyh bilfiil yapılmayacağı zan edilen kum bir tehdid ile ikrah husule gelmez.

142 - : Mükrehin mükrehünaleyhden kablel´ifcrah imtina eder olması şartdır.

Binaenaleyh şürb-î hsmrden ictinab eden bir kimse, buna cebr edilse hakkında ikrah tahakkuk eder. Fakat zaten şürli hamrda bulunub duran bir şahs hakkında şürb-i hamrda bulunması için yapılacak bir cebr, ikrah sayılmaz.

143 - : tmamı Azama göre mücbirin sultei hâkimiyyeti haiz olması şartdır. Eşhası sairenin cebriyle ikrah tahakkuk etmez, bunu başkasından istiane ile def etmek kabildir. Fakat imameyne göre bu, şart değildir. Tehdidini vücuda getirebilecek her şahsın cebriyle ikrah tahakkuk eder. Sultei hâkimiyyeti haiz bîr kimsenin yapabileceği bir cebri yapabilecek her şahs tarafından ikrah vukua gelebilir. Fetva da bu veçhiledir. (Hin-diyye.)

144 - : îkrahın tahakkuku için vuku bulduğu yerde hükümetin, hâkimin bulunmaması şart değildir. Binaenaleyh İstanbul gibi bir şehirde de ikrah vukuu mümkün ve dâvası mute´berdir. Hattâ bir kimse, bir ikraha mebni bir mahkemeye giderek bir hususu, meselâ: Mücbire şu kadar borcu olduğunu bir hüccete rabt etdirse bile muteber olmaz, bilâhare ikrahın: vukuunu isbât edince bu hüccetin hükmü kalmaz. (Fetavâyı Ali Efendi, - Behee.)

145 - : Yapılması şer´an lâzım, veya mubah olan bir şeyi yapdır-mak için yapılan cebr, ikrah sayılmaz.

Meselâ: Yemininde hânis olan bir kimse, vuku bulan bir ibara mebnı keffareti yeminde bulunsa bundan dolayı mücbire bir şey lâzım gelmez.

Kezalik: Achkdan ölmek derecesine gelmiş olan bir kimse, bir taamı yemek üzere csbr edilse o taamı yiyince zamanı mücbire lâzım gelmez.

Kezalik: Zevcesine hitaben: «Mehrinln bana bağışlamazsan seni boşa-nm.» veya «Üzerine evlenirim.» deyib kadın da bu sebeble mehrinin bağışlarsa sahih olur, bununla ikrah vücuda gelmiş olmaz. Çünkü talâk veya tekrar tezevvüc meşru ef âlden olduğundan bunlar ikrah ile tavsif edilemez.

(Zâhirî´lere göre de ikrah, sultei hükümeti haiz olanlara mahsus değildir. Hırsızlar, ve saire tarafından da vuku bulabilir. Çünkü bunların arası kitabda, sünnetde tefrik edilmemiştir. (Elmuhallâ.) [32]

İkrahın Nevileri :

146 - : tkrah iki kısımdır. Biri, ikrah-ı müîcîdîr ki, nefsi kati, uzvu katı´ gibi ağır bir tehdid-.ile vuku bulan ikrahdır. Diğeri, ikraîj-ı gayrı mül-cîdir ki, bir iki tokat, değnek vurmak veya haps etmek gibi hafif bir teh-did ile vuku bulan ikrahdır. Maamafih bu ikinci kısım ikrah, şahsa göre değişebilir. Böyle bir ikrah, mevki sahibi, faziîetkâr, seriüt´teefîsür bir zata karşı, bir iicrah-ı müleî mahiyyetinde görülebilir.

147 - : îkrah-ı mülcî, hem tasarrufatı kavliyyede, hem de tasarru-fati fi´üiyyede muteberdir. İkrah-ı gayri mülcî ise yalnız tasarrufatı kav-iiyyede muteber ise de tasarrufatı fi´iliyyede muteber değildir.

Binaenaleyh tehdidini ikaa muktedir bir kimse, bir şahsa hitaben: «Füîâmn şu malını itlaf et, yoksa seni öldürürüm veya burnunu koparırım.» diye ikrahda bulunsa bu bir ikrah-ı mülcî olur, o şahs, o malı itlaf edince zamanı yalnız mücbir olan kimseye lâzım gelir, mükrehe lâzım gelmez.

Fakat «Fülâmn şu malım itlaf et, yoksa seni döğerim, veya hapis ederim.» diye ikrahda bulunsa bu, bir ikrah gayri mülci olur. Bu suretde o şahs bu malı itlaf etse ikrah muteber olmayıb zamanı bu mutlif olan şahsa lâzım gelir,

148 - : İkrahlar, mükrehünaleyh itibariyle de üç kısımdır. Şöyle ki: Eğer ikrah ile vuku bulacak tasarrufatı hissiyye, ahkâm-ı uhreviyye itibariyle mubah, haram, îâzimülicra kısımlarına aynîır.

Meselâ: Bir kimse, bir- ikrah-ı mülcîye binaen kalben kemal-i itminan ile mümin olduğu halde lisanen keîime-i küfürde bulunsa âsim olmaz. Bu hususda bir ruhsat-ı şer´iyye vardır. Fakat sebat eder de kelime-i küfrü telâffuz etmediğinden dolayı öldürülürse indellâh mecur olur.

Kezalik: Böyle bîr ikraha mebni başkasının bir malîm itlaf etmek mubah dır. Bunu bilikrah yapan âsim olmaz. Hattâ zahir olan da şudur ki, bir müslürnan-, bir din kardeşinin ikrah yüzünden bir zulme uğramaması için kendisinin malının itlafına razı olur, kardeşini ihya için bu ksdar zarara razi olarak katlanır. Hapis ve hafifen darb edilmesi de bu kabildendir. Maamafih, mükreh, başkasının malını itlafın esnasındaki memnuiyye-tî düşünüp de bundan kaçınarak kati edilirse sevaba nail olur.

Bilâkis hangi bir ikraha mebni bir kimseyi kati etmek, veya onun bir uzvunu kesmek veya onu helakinden korkulacak derecede döğmek veya kendi ebeveynini az olsun çok olsun darb etmek haramdır. Bir şahs, ikraha mebni bunları yapamaz, nefsier müsavidir, anaya babaya ezada bulunmak ise kat´iyyen memnudur, artık nefsini korumak için bunları irtikâb edemez.

Hattâ mücbir, kendisini döğmek veya öldürmek üzere mükrehe izin verse de mükrehin bunları yapması mubah olmaz, yaparsa âsim olur. Nasıl kî, bir insan bunları kendi hakkında ria yapamaz haramdır. Bunlar iba-he ile mubah olmazlar.

Fakat bir ikrahı mücbire mebni şarab içmek, meyte veya hınzır eti yemek gibi şeyler lâzimülicra olur, bunları bu halde yapmak farzdır, bun-ları yapmayib bu yüzden kati edilmesi günaha bâisdir. Meğer ki bunları yapmaya şer´an mezun olduğunu bilmesin. (Eedâyî, Hindiyye:)

149 - : Zina da kati hükmündedir. Binaenaleyh ikrah ile zina mubah olmaz. Hattâ İmamı Azamın bir kavline göre mükrehen zinada bulunan şahs hakkında haddi zina cezası lâzım gelir. Fakat imameyne göre lâ-z:m gelmez: îmaim Âzam da bilâhare buna kail olmuşdur. Bu halde kadının mehri zâmye lâzım gelir. Kadın da zina için ikrah edilmiş olsun olmasın, tkraha maruz kalan kimse, zinadan imtina eder de bu yüzden öldürü-lürse mecûr olur. Bilâkis bunu irtikâb ederse günaha girer. îkraha rağmen nefsini temkin etmeyib de hakkında cebren bu fazihe irtikâb edilen kadın, âsim olmaz.

Velhâsıl : Zinadan imtina etmek herhalde elzemdir. Şu derecede ki, bir harbî, bir müslime : «Su cariyeyi zina etmek üzere bana teslim edersen esir bulunan bin müslümam sana def eder, esaretden kurtarırım.» dese de O müslim için o cariyeyi bu harbîye teslim etmek helâl olmaz. Hindiyye, Hizanetül´müftîn.)

150 - : Bir kimse, bir takım eşhas tarafından «Mâlinin yerini göster, ve illâ seni kati ederiz.» diye tehdid olunduğu halde mâlini göstermeyib de bu yüzden kati edilse âsim olmaz. Mâlini göstermekle alacak olsalar, bu mali kendisine karşı zâmin olurlar. {Mebsût, Hindiyye). ´Zahirîlere göre ikrahlar şu iki kısma ayrılırlar:

(1) : Söz üzerine ikrahdır. Bu ikrah île hiç bir şey vâcib, sabit olmaz. Meselâ : Bir kimse, vâki olan ikraha mebni küfr etse. kazifde, ikrarda, ni-kâhda, talâkda, beyi ve şırada, nezrde, yeminde, itakda, hibede bulunsa veya bir gayri müslim iyman etse bunların hiç biri muteber olmaz. Çünkü mükreh, mücbirin emr etdiğî sözü hâkidir. Hâki üzerine ise bir şey lâzım gelmez. Meğer ki kemlisi de bunlara bilihtiyar niyyetde bulunsun. Nitekim : buyurulmuşdur. Evet.. Amellerin hükmleri ancak niyyetlere göredir. Ve herkes için niyyet etdiği şey sâbit-dir.

(2) : Fi´il üzerine ikrahdır. Bu da iki kısımdır. Biri, zaruret halinde mubah sayılacak bir fi´il üzerine ikrahdır. Diğeri de zaruretin ibahe edemi-yeceği bir fi´il üzerine ikrahdır.

Meselâ : Bir kimse için ikrah üzerine şarab içmek, hinzir eti yemek veya bir müslimin veya bir zimmînin bir malını yemek mübahdır. Böyle başkasının malını yediği takdirde hazır malı var ise yediğinin kıymetini vermesi lâzım geiîr. Hazır malı yok ise üzerine bir şey lâzım gelmez.

Kezaîik : Bir kimse, saneme, salibe secde etmek üzere cebre maruz kalsa Allah Taâlâ secde niyyetiyle hemen secdeye kapanabilir,´ sanemin veya salibin cihetine secde etdiğine´ aldırmaz. Çünkü buyurulmuşdur.

Fakat bir kimse, bir masûmûddem şahsı Öldürmek, yaralamak, döğ-mek veya malını ifsâd etmek üzere ikrah olunsa bunları yapması müban olmaz. Bunları bilikrah yapan kimse hakkında da kısas, zaman lâzım gelir. Çünkü kendisine yapması haram olan bir şeyi yapmış olur.

Kezaîik : Masiyet yolunda olan, meselâ : Helâl olmayan bir yolculuk-da veya helâl olmayan bir mukatelede bulunan kimsenin, muztar kalsa da şarab içmesi, kan veya meyte eti gibi şeyleri y...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın