Peygamberler insanlara göre konuşurlar

Peygamberler, İnsanlara Seviyelerine Göre Konuşurlar:

Onların takip ettikleri metottan biri de, insanlara ancak kendi anlayabilecekleri bir dille konuşmaları, akıllarının yettiğince ve aslî hilkatte kendilerinde mevcut bulunan bilgi oranında hitap etmeleridir. Çünkü insan yaratılırken, diğer mahlukâttan ayrı olarak bir idrak gücüyle donatılmıştır; insanlığından çıkmadıkça bu bir meleke olarak kendisinde mevcuttur. İnsanın bir de bidüziyelik arzeden âdet-i ilâhî dışında elde ettiği bilgileri vardır. Bunlar ya nebiler ve veliler gibi kudsî nefse sahip olanların ancak fevkalâdelik arzeden bir yolla hak ve hakikat bilgisine sahip olması şeklinde olur. Ya da ağır riyazetler sonucu nefsi daha önceden yatkın olmadığı ilimlere yatkın hale getirme yoluyla olur. Uzun süre hesapla uğraşmak veya Hikmet (felsefe), Kelâm, Fıkıh Usûlü.., vb., gibi ilimleri tahsil etmek suretiyle elde edilen bilgiler de böyledir.

İşte peygamberler, insanlara hitap ederlerken, onların fıtrî yapılarını esas almışlar ve herhangi bir tahsile gerek duymaksızın kavrayabilecekleri sade bir dil ve mantıkla onlara hitap etmişlerdir. Varlığı çok nadir olarak bulunabilen şeylere iltifat etmemişlerdir. Bunun içindir ki onlar, insanlara Rablerini tanıtırken, O’nu illâ da tecellîlerle veya müşahede yoluyla, ya da burhan ve aklî istidlaller yoluyla tanımaları gerektiğini istememişler, O’nu bütün cihetlerden münezzeh olarak bilmek gereğini de ileri sürmemişlerdir. Çünkü bu gibi şeyler, riyazi ilimlerle (matematik vb. gibi) uğraşmayan, uzun süre felsefe, mantık gibi ilimlerle uğraşanlarla bir arada bulunmayan kimseler için hemen hemen imkânsızdır. Yine peygamberler, kavranması zor mukaddimeler üzerine kurulabilen ve re’y taraftarlarının muhaddislere karşı bir meziyet sandıkları istinbât ve istidlal yollarına, istihsân çeşitlerine, eşbâh ve nezâir arasındaki farklara işarette bulunarak şöyle şöyle yapacaksınız diye bir talepte de bulunmamışlardır.

Peygamberler, Nefis Terbiyesiyle Uğraşmışıardır;

Onların takip ettikleri metotların belirgin bir tarafı da, nefis terbiyesi ve ümmetin idaresiyle ilgisi bulunmayan konularla meşgul olmamalarıdır. Dolayısıyla onlar, yağmurun yağması, güneşin tutulması, ayın etrafındaki hale, bitki ve hayvanların esrarı, ay ve güneşin seyri, bunları ne kadar zamanda tamamladıkları, günlük olayların sebepleri, peygamberler, hükümdarlar ve ülkeler tarihi.., gibi konuların açıklanmasına girmemişlerdir. Bunlardan ancak sözün gelişi sırasında ve daha önceden duymuş ve kabullenmiş oldukları şeyler istisnaî olarak zikredilmiş, bunlarla da Allah’ın nimetlerinin yadedilmesi, Allah’ın günlerinin [424] hatırlatılması istenmiş, getirilen istiare ve mecazlarla yetinilerek hiçbir zaman da detaylara gidilmemiştir. İşte bu ilkeden hareketledir ki, Rasûlullah’a (s.a.) “ayın niçin dolunay şeklinde büyüyüp sonra küçüldüğü” sorulduğunda cevap mahiyetinde inen âyet-i kerîmede Allah Teâlâ, sorunun mecrasını değiştirerek ayların faydalarından bahisle şöyle buyurmuştur:

“Sana aylar hakkında soruyorlar. De ki: Onlar, insanların ve hac vakitlerinin ölçüsüdür.” [425]

İnsanlardan birçoğu, hayatları boyunca hep aynı fenle (bilim vb.) uğraşmaktan dolayı, ya da daha başka sebeplerle zevk-i selimlerini yitirmekte ve bunun sonucunda peygamberlerin sözlerini olmayacak manalara yormaktadırlar.

Allah’u a’lem!

[424] Daha önce geçmiş kavimlerin azaba çarptırıldıkları günler gibi. (Ç)

[425] Bakara: 2/189.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın