Kötü amaçlar

İİ. Kötü Amaçlar:

Bir diğer ihmal sebebi, insanları sapık tevillere sürükleyen kötü amaçlardır.’ıneselâ, hükümdarlara yaranmak için onların hoşlarına gidecek şekilde tevillerde bulunma böyledir. Nitekim konuyla ilgili olarak Allah Teâlâ şöyle buyurmaktadır:

“Allah’ın indirdiği kitaptan bir şeyi gizleyip onu az bir baha ile değişenler (onu maddî karşılık ile satanlar) var ya, işte onların yiyip de karanlarına doldurdukları, ateşten başka bir şey değildir.” [600]

İİİ. Ulemanın Halka Uyması:

Bir diğeri, kötülüklerin yayılması, ulemânın onların önlenmesi yolunda gayret göstermemesidir. Allah Teâlâ, şöyle buyurmaktadır:

“Sizden önceki asırlarda yeryüzünde insanları bozgunculuktan alıkoyacak faziletli kimselerin bulunması gerekli idi. Fakat onlardan, kurtuluşa erdirdiğimiz az bir kısım müstesnadır. Zulmedenler ise, kendilerine verilen refahın peşine düştüler. Zaten günahkâr idiler.” [601]

İsrailoğullarının, günahlara dalması hakkındaki Rasûlullah’ın (s.a.) şu hadisi de konuyla ilgili olmaktadır:

“Alimleri, onlara yasakları belirtmişler, fakat onlar geri durmamışlardır. Buna rağmen âlimler, onlarla düşüp kalkmışlar, beraber yemişler, içmişlerdir. Bunun üzerine Allah Teâlâ, onların kalplerini birbirine benzetmiş, Dâvud ve Meryem oğlu İsa’nın dili üzere onları lânetlemiştir. Zaten onlar, hakkı tecavüz ediyorlardı.” [602]

2. Aşırılık (ifrat, taammuk):

Dinde tahrifin sebeplerinden ikincisi aşırılıktır. Bunun esası şudur: Şâri’ Teâlâ, bir şeyi emreder ya da yasaklar. Peygamberin ümmetinden olan kişi, bunu duyar ve kendi anlayış seviyesine göre anlar. Sonra hükmü, o şeye, bazı yönlerden benzerlik arzeden, ya da illette kısmî müştereklik arzeden diğer şeylere de, ya da o şeyin parçalarına, sâiklerine (devâî) ve muhtemel mahallerine (mazinne) de sirayet ettirir. Rivayetlerin farklılığı sebebiyle her ne zaman işler karışsa, hemen daha zor olanını esas alarak, onu vacip kılma eyilimini gösterir. Peygamberden (s.a.) sadır olan her şeyi, ibadet telakki eder. Oysaki peygamber, bazı şeyleri âdet olduğu üzere işlemiştir. Emir ve yasağın, bu tür işleri de kapsadığını düşünür. Bunun sonucunda Allah Teâlâ, şunu emretmiş, şunu yasaklamıştır demeye başlar. Meselâ, Şâri’ Teâlâ, nefsin kontrolünü sağlamak için orucu farz kılıp, oruç esnasında cinsî ilişkiyi yasaklamıştır. Bundan hareketle, aşırılığı kendilerine meslek edinen bir kısım insanlar, sahurun meşru bir şey olmadığını zannetmişlerdir. Çünkü sahurda yemek, nefsin kontrol altına alması amacına ters düşer. Bunlara göre oruçluya, eşini öpmesi haram olur. Çünkü bu cinsî ilişkiye götürebilir ve şehvetin giderilmesi konusunda bir tür cinsî ilişkiye benzer.

Rasûlullah (s.a.), bu tür düşüncelerin sakatlığını ifade buyurmuş ve bu yaklaşımın dinde bir tahrif olduğunu açıklamıştır.

3. Zorlaştırma (teşeddüd):

Tahrif sebeplerinden biri de zorlaştırmadır. Bunun esasını, Şâri’ Teâlâ’nın emretmiş olmadığı zor amelleri üstlenmek teşkil eder. Meselâ, sürekli oruç tutmak, devamlı namaz kılmak, uzlete çekilmek, evlilik hayatını terketmek gibi. Yine, sünnet ve müstahap olan şeyleri, aynen vacipmiş gibi mütalaa etmek de bu kabildendir. Rasûlullah’ın (s.a.), Abdullah b. Ömer ve Osman b. Maz’ûn’a, altına girdikleri ağır ibadetleri yerine getirme tavrını yasaklaması bu manayı ifade etmektedir. Bu konuda o (s.a.) şöyle buyurmuştur:

“Kim dinde zorluğa kaçarsa, elbette din ona galebe çalar (güç yetiremez, yenik düşer).” [603]

Bir de bu aşırılık ve zorlaştırma meraklısı kimse, kavmin mürşidi ve reisi ise, kendisine bağlı olan halk, onun yaptığı bu işlerin bizzat Şâri’ Teâiâ’nın emri olduğunu, O’nun rızasının bunlarda bulunduğunu düşüneceklerdir. Bu, yahudi ve hıristiyan ruhbanlarının hastalığıdır.

4. İstihsan:

Tahrif sebeplerinden bir diğeri, istihsandır. Bunun esası şudur: Kişi, Şâri’ Teâlâ’nın her hikmet için, uygun bir mahal (mazinne) kıldığım görür, O’nun nasıl teşrî’de bulunduğunu müşahede eder. Bunun sonucunda hikmet-i teşrî ile ilgili zikrettiğimiz hikmetlerden bir kısmım elde eder, kendisini bir şey zannederek, aklınca maslahat gördüğü şeyleri hükümle ştir mey e koyulur. Vaktiyle yahudiler, Şâri’ Teâiâ’nın hadleri (cezaları), insanların islahına yönelik olmak üzere günahlardan caydırıcı mahiyette koymuş olduğunu görmüşler, recmin ise, insanlar arasında ihtilâflara ve birbirlerini öldürmelere sebebiyet verdiğini, maksadı gerçekleştirmenin ötesinde büyük fitne ve fesada müncer olduğunu düşünmüşler ve recimden vazgeçerek, zina eden kimselerin yüzlerinin ve vücutlarının karalanarak teşhir edilmesini güzel bulmuşlardı. Rasûlullah (s.a.), bunun bir tahrif ve bizzat Allah’ın Tevrat’ta koymuş olduğu ilahî hükmün, görüşlerine dayanarak atılması olduğunu açıklamıştır.

İbn Şîrîn şöyle demiştir:

“İlk kıyas yapan İblis’tir. Güneş ve aya, hep kıyas sonucunda tapınılmıştır.”

Hasan el-Basrî, “Beni ateşten yarattın, onu ise topraktan yarattın.” âyetini okumuş ve:

“İblis, bununla kıyas yapmıştır. O, ilk kıyas yapandır.” demiştir.

eş-Şa’bî ise şöyle demiştir:

“Allah’a yemin ederek söylüyorum, eğer kıyas yolunu tutarsanız, elbette helâli haram, haramı da helâl kılarsınız.”

Muaz b. Cebel’in sözü ise şöyle:

“Kur’ân, insanlara açılır, hatta kadın, çocuk, adam herkes onu okur. Adam şöyle der:

“Ben Kur’ân’ı okudum, fakat ona tabi olamadım (aradığımı bulamadım). Vallahi, ben onu insanların içinde ifa edeceğim, belki o zaman uyarım.” Onların içinde ifa eder, fakat ona tabi olmaz. Bu kez şöyle der:

“Ben Kur’ân’ı okudum, ona tabi olamadım, onu insanların içinde ifa ettim, yine tabi olamadım. Bu kez, evimde bir mescid edineceğim, belki ona uyarım.” Dediği gibi, evinde bir mescid edinir, fakat yine uymaz ve şöyle der: “Ben Kur’ân’ı okudum, ona tabi olamadım, onu insanların içinde ifa ettim, yine tabi olamadım. Evimde hususi bir mescid edindim, yine tabi olamadım. Vallahi, ben onlara öyle bir söz getireceğim ki, onu Allah’ın kitabında bulamayacaklar, Rasûlullah’tan (s.a.) da işitmemişlerdir. Belki o zaman uyarım.” Muaz sözüne devamle şöyle demiştir:

“Aman ha, onun getireceği şeylerden sakının! Çünkü onun getireceği sapıklıktır.”

Hz. Ömer (r.a.) şöyle demiştir:

“İslâm’ı, âlimin zellesi, münafıkın Kitap’la cidalleşmesi, saptırıcı imamların hükmü yıkar.”

Bütün bu nakledilenlerden maksat, Allah’ın kitabından ve Rasûlullah’ın (s.a.) sünnetinden İstinbat yoluyla olmayan davranışlardır.

5. Mesnedsiz icmâ:

Tahrif sebeplerinden bir diğeri, meşru olmayan icmaya uymaktır. Bu, halkın, görüşlerinde genelde ya da devamlı bir şekilde isabetli olacağına inandığı din bilginlerinden bir grubun, her nasılsa bir şey üzerinde görüş birliği etmeleri demektir. Tehlikeli olan şey, işte bunun mutlak surette hükmün sübutuna kesin delil olduğunun samlmasıdır. Sözünü ettiğimiz bu durum, icmanın, Kitap ya da sünnetten bir mesnedinin olmaması takdirinde böyle olur ve bu, üzerinde ümmetin delilliği hakkında görüş birliği ettiği türden icma değildir. Çünkü icmanın, geçerli icma olabilmesi için, Kitap ya da sünnetten bir mesnedinin olması, ya da istinbat yoluyla bu iki esastan çıkarılmış olan bir şeye dayandırılması şartı vardır. Böyle bir mesnedi olmayan görüş birliğini ise, hüccet olan icmâdan saymamışlardır.

Allah Teâlâ, bu hususa işaretle şöyle buyurmaktadır:

“Onlara, ‘Allah’ın indirdiğine uyun!’ denildiği zaman onlar, ‘Hayır! Biz, atalarımızı üzerinde bulduğumuz şeye uyarız.’ dediler. Ya ataları bir şey anlamamış, doğruyu da bulamamış kimseler idiyse!” [604]

Yahudiler, Hz. İsa (s.a.) ve Hz. Muhammed’in (s.a.) peygamberliklerini reddederken işte böyle bir iddiaya dayanmışlar ve seleflerinin, onların hallerini araştırdıklarını ve onlarda peygamberlik şartlarını bulamadıklarını söylemişlerdir. Hıristiyanların, Tevrat ve İncil’e muhalif pek çok inançları vardır. Onların bütün delilleri, seleflerinin icmasına tabi olmaktan başka bir şey değildir.

6. Masum olmayan kimselerin taklidi: Bir diğer tahrif sebebi, masum yani hata işlemekten korunmuş olmayan kimselerin taklit edilmesidir. Elbette ki, bundan maksadımız, hatadan korunmuşluğu (ismet) sabit olan Rasûlullah’ın (s.a.) dışında kalan kimselerdir. Bu şöyle olur: Ümmetin âlimlerinden biri herhangi bir mesele hakkında ictihâd eder. Müntesipleri, onun bu içtihadının kesin kes ya da en azından ona yakın bir şekilde isabetli olduğunu düşünürler ve sırf o içtihada ters düşüyor diye sahih bir hadisi reddederler. Bu taklit şekli, ümmet-i merhumenin cevazı hakkında üzerinde ittifak etmiş oldukları taklitten başka bir şeydir. Çünkü ümmet, müctehidlerin taklidinin caiz olduğu hakkında ittifak etmişlerdir. Halbuki, müctehid hata da, isabet de edebilir. Taklidin caiz olabilmesi için, konu hakkında Rasûlullah’tan (s.a.) gelen nasslar hep aranmakta olacak, taklit edilen müctehidin görüşü hilafına sahih bir hadisin ortaya çıkması halinde, taklidin terkedileceğine dair bir azim bulunacaktır. Rasûlullah (s.a.):

“Allah’ı bırakıp hahamlarını, ruhbanlarını rablar edindiler.” [605] Ayeti hakkında şunu söylemiştir:

“Onlar (yahudi ve hıristiyanlar) din adamlarına tapmıyorlardı; ancak din adamları kendilerine bir şeyi helâl kıldığı zaman, onu kendilerine helâl görüyorlar, kendilerine bir şeyi haram kıldığı zaman da onu kendilerine haram sayıyorlardı.” [606]<...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın