İslam ın ruhunu kavramış insanlar yetiştirmesi

7. İSLÂM’IN RUHUNU KAVRAMIŞ İNSANLAR YETİŞTİRMESİ

Şah Veliyyullah Dihlevî, giriştiği faaliyetlerin sonuç vermesi ve devamlılık arzedebilmesi için, İslâm’ın ruhunu kavramış insanların yetiştirilmesine ayrı bir önem vermiş ve başta oğulları olmak üzere pek çok kıymetli insan yetiştirmiştir. Onun başlattığı ıslâh ve tecdîd faaliyetlerini, başta Şah Abdulaziz olmak üzere oğulları ve diğer yetiştirdiği insanlar sürdürmüştür. Böylece onun başlattığı birçok şey zamanla güzel sonuçlar vermiş ve Hint kıtasında İslâmî şuurun uyanmasında büyük katkıda bulunmuştur.

8. EĞİTİM VE ÖĞRETİM PROGRAMINDA YENİLİK YAPMASI VE BUNUN ETKİSİ

Hindistan’da eğitim ve öğretim düzeyi genelde pek yüksek olmamıştır. En başta okutulan ilimler fıkıh ve kelâm idi. Onbeşinci asırda mantık yanında hitabet ve belagat ilimleri ağırlık kazandı. Moğollar döneminde özellikle de Ekber Şah zamanında felsefe önem kazandı. Onyedinci yüzyıl başlarında muhaddis lâkaplı Delhili Abdulhak’ın neşrettiği eserlerle hadis ilminin gelişmeye başladığını da görmekteyiz. Onsekizinci yüzyılda Lucknow’daki Farangi Mahal medresesi müderrislerinden Molla Nizamuddin (ö. 1747) “ders-i Nizamî” olarak bilinen meşhur ders programını yayınladı. Bu program, on altı ayrı dersi ve bu derslerde okutulan tam seksenüç kitabı içeren, dokuz ya da on yıllık orta ve yüksek öğrenim projesinden ibaretti.

Aynı çağda yaşayan ve babası tarafından özel bir programla yetiştirilen Şah Veliyyullah Dihlevî ise, daha basit bir program hazırlamıştı. Onun listesinde tabiat bilimleri program dışı bırakılmamış, ancak Önemleri azaltılmıştı. Onun en önemli teklifi, babasının başlatmış olduğu Kur’ân’ın mümkün olduğu kadar hiç tefsire başvurmadan, sadece metninin öğretimde esas alınması olmuştur. Nizamuddin’in ders programı “aklî ilimlere” ağırlık verirken, Şah Veliyyullah Dihlevfın programı hadis, fıkıh, kelâm gibi temel naklî ilimlere ağırlık verip, bir yenilik getirerek ayrıca Sûfîlerin eserlerini de listesinin sonuna eklemiştir. Bu iki program, şimdiye kadar medreselerde bazı küçük değişikliklerle okutulagelmekte olan programların esasını oluşturmuştur.

Veliyyullah ekolü, sadece bir eğitim ve öğretim kurumu olmayıp, aynı zamanda İslâm’ın özüne dönmeyi amaçlayan çabayı da temelde içermektedir. Bu ikinci özelliğiyle iki aşırı uç arasında denge görevi yapmıştır. Bir taraftan bu ekolün temel akımını, Deoband medresesi gibi eğitim kurumları temsil etmeye başlarken, diğer taraftan sadece felsefe gibi aklî ilimleri değil, aynı zamanda geçerliliğinden şüphe ettikleri kelam ilmini bile -Hanbelîler gibi- dışlayacak kadar hadise önem veren, aşırı sağ eğilimli Ehl-i Hadis ekolünü doğurmuştur. [34] Hadise ağırlık verilmesi, Hinduizmin islâm’a tecavüzü olarak kabul edilen bâtıl dinî inançlarınt kaldırılıp atılmaya çalışılması gibi tasfîyeciliği ön plâna çıkarmaları bariz bir nitelik olarak beliren Ehl-i Hadis ekolü, ateşli bir mücadeleci olan Seyyid Ahmed’in faaliyetçi elinde, Arap Vehhâbîliğinin mükemmel bir benzeri olmuştur. Ancak sûfî öğretilerin hareketin bir parçası olması, zaten tarih itibarıyla da daha önce olan bu hareketi, Arap Vehhâbiliğinden ayıran en önemli unsur olmaktadır. Kaldı ki bunlar, kendilerinin Hanbelî olduklarını iddia eden Vehhâbîlerin aksine gayr-ı mukallit olduklarını iddia etmektedirler. Şah Veliyyullah Dihlevî’ye dayanan bu her iki ekol de, siyasî olarak İngilizlere karşı açıkça mücadele yürütmüşlerdir.

IV- Eserleri

Arapça ve Farsça’yı çok iyi kullanan Şah Veliyyullah, her iki dille de pek çok değerli eserler vermiştir. Kesin sayısı bilinmeyen eserlerinin önemlileri şunlardır:

Kur’ân Ve Tefsire Dair Eserleri:

Fethu’l-habir bimâ lâ büdde min hıfzıhî fi’t-tefsîr (Luknov 1314): Kur’ân’ın, meşhur hadis kitaplarında açıklaması yapılan garîb kelimelerine hasredilmiştir. Arapça’dır.

Fethu’r-Rahmân fi tercümeti’l-Kur’ân (Delhi 1294, Luknov 1902): Farsça Kur’ân tercümesidir. Arapça nazmı, ölçü olarak dikkate alınmış olan bu tercümenin pek çok baskısı yapılmıştır. Tercüme ile birlikte haşiyesinde çok faydalı notlar da eklenmiştir.

el-Fevzu’l-kebir fi usûli’t-tefsîr (Lahor 1951): Tefsir usûlüne ait Farsça muhtasar bir eserdir. Bu eserde beş Kur’ân ilminden, harflerin ve sûrelerin başındaki hurûf-ı mukatta’amn tevillerinden ve diğer hakikatlerden bahsedilmiştir. Urduca [35], Arapça (Beyrut 1987) ve Türkçe [36] tercümeleri yapılmış, birçok defa basılmıştır.

Mukaddime fi Kavânîni’t-terceme: Farsça, Kur’ân’ın tercümesi ve karşılaşılacak güçlüklerin giderilmesine dair nefis bir risaledir. Urduca’ya çevrilmiştir.

Te’vîlu’l-ehâdîs [37]: Peygamberler kıssasına dair irşad edici değerli bir risaledir. Arapça’dır. İngilizce’ye de çevrilmiştir (Leiden 1973).

ez-Zehrâvân: Bakara ve Âl-i İmrân sûrelerinin tefsiridir.

[34] Bkz. Fazlur Rahman, İslâm ve Çağdaşlık, 121-125.

[35] Delhi t.y.

[36] Sofuoğlu, M., İst. 1980.

[37] Delhi, Matba’a Ahmedî, t.y.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın