|
Konu Başlığı: İctihad melekesinin oluşması Gönderen: Sümeyye üzerinde 04 Şubat 2011, 14:17:10 İctihad Melekesinin Oluşması; İctihâd melekesi şu şekillerde oluşur: i. Rivayetlerin toplanması, şâzz-fâzz her türlü hadis üzerinde durulması ve imâl-i fikir edilmesi yoluyla oluşur. Nitekim İmam Ahmed b. Hanbel buna işarette bulunmuştur. Tabiî ki bunu yapan kimsenin, akılca yeterli, dili ve sözün ne zaman ne manaya geldiğini bilen, muhtelif rivayetler arasını cemetmek suretiyle selefe ait âsâr hakkında, istidlal yolları ve bunların tertibi konusunda bilgi sahibi olan biri olması şarttır. ii. Fıkıh imamlarından birinin mezhebi üzere tahrîc yollarını sağlam bir şekilde kullanabilmekle olur. Tabiî ki bunun için de, görüşünün icmâ’a muhalif düşmediğini bilebilecek kadar sünen ve âsâr bilgisine sahip olması şart olacaktır. Bu İkincisi, Ashâb-ı Tahrîcin Takip Ettiği Yoldur. Bu İki Yolun Ortası Şöyle Olur: Kişi, fıkhın, üzerinde icmâ olan temel meseleleriyle ilgili konularım tafsili delilleriyle öğrenilebilecek kadar Kur’ân ve sünnet bilgisi edinir. Bazı ictihâdî meselelere dair delillerinden hareketle sonuçlara ulaşır, görüşler arasında tercihler yapar, tahrîcleri eleştirir ve sağlamlarını zayıflarından ayırma bilgi ve becerisine ulaşır. b) Kısmî ictihâd (mezhepte müctehid): Kişi, mutlak müctehid için gerekli olan ictihâd şartlarına ulaşamaması halinde, iki mezhepten seçime (telfik) gidebilir. Bunun şu şartları vardır: i. O mezheplerin delillerini bilecektir, ii. Telfik sonucu ulaştığı görüşü, mutlak müctehidin içtihadı alanına girmeyecektir, iii. Kadının hükmünün kabul edilmediği, müftîlerin fetvasının carî olmadığı konulardan olmayacaktır. Bu mertebedeki bir kimse, sahih olmadığını anlaması halinde, kendinden öncekiler tarafından yapılmış bazı tahrîcleri terkedebilir. Bunun içindir ki, mutlak müctehidlik iddiasında bulunmayan pek çok ulemâ, öteden beri tasniflerde bulunmuşlar, düzenlemeler yapmışlar, tahrîclere gitmişler, tercihler yapmışlardır. Madem ki çoğunluk ulemâya göre ictihâd tecezzî kabul eder [794], tahrîc bölünür, madem ki bunlar sonucunda elde edilmek istenilen zan ölçüsünde bir bilgidir ve yükümlülük tümüyle zan derecesindeki bilgi üzerine kuruludur, o halde mutlak ictihâd derecesine ulaşmamış bir fakihin (mezhepte müctehidin) mezhepler arasında seçmede bulunmasına mani ne olacaktır?! [795] c) Halkın durumu: Müftînin fetvası: Daha aşağı mertebede bulunanlara gelince, bunların her zaman için karşılaşılan konularla ilgili mezhepleri, hocalarından, atalarından ve kendi hemşehrilerinden oralarda tabi olunan mezheplere dair öğrenegeldikleri şeylerdir. Nadir olaylar hakkında ise, müftînin vereceği fetvalar; mahkeme davalarında da kadının vereceği hükümler esastır. Eski yeni her mezhepden olan muhakkik âlimleri hep bu anlayış üzere bulmuşuzdur. Mezhep imamlarının tâbilerine öğütledikleri tavır da budur. [794] Yani içtihadın bir bütün olarak var ya da yok olacağı, parçalanma kabul etmeyeceği tartışmalı olmakla birlikte cumhur, parçalanabileceği görüşündedir. (Ç) [795] Usûl, kat'î esaslar üzerine kuruludur. Furû ise zan yani yüzde yüz kat'î olmayan, fakat yüzde ellinin üzerinde bir kesinlik arzeden bilgi üzerine kuruludur. Aksi takdirde dinin yaşanması imkânsız bir hal alır, haklar zayi olur. Yüzde ellinin üzerinde bir nisbet arzeden bir bilgi bir hüküm ifade ettiğine, içtihadın bölünebileceği de ilke olarak kabul edildiğine göre, mezhepte müctehid olanların ulaşacakları neticeler de bir anlam ifade eder; buna bir mani yoktur. (Ç) |