Haricî mücâzâtta kural

Haricî [233] Mücâzâtta Kural:

Haricî mücâzâtta kural, bunun esbâb (sebepler) çerçevesi dahilin ie meydana gelmesidir. Kim bu sebepleri ihata eder ve onlarla ilgili ilahî nizâm kendisince açıklık kazanırsa, kesinlikle bilir ki Hak Teâlâ, dünyada, sözü edilen nizam gereği hiçbir âsiyi cezalandırmadan bırakmayacaktır. Bu durumda nimetlenmesini ya da azaplandırılmasını gerektirici sebepler mevcut olduğu zaman, kişi sâlih ameller sebebiyle nimetlenir veya kötü ameller sebebiyle azap görür.

(Prensipte böyle olmakla birlikte) sebepler hep kişiye elem vermek doğrultusunda oluşsa, fakat o kişi sâlih biri olsa, bu takdirde amelleri (istisnaî bir durum olarak) belanın kaldırılması veya hafifletilmesi ya da nimetlendirilmesi yönüne çevrilir. O kişi eğer fâsık ise, fişlediği salîh ameller) nimetinin izalesine vesile kılınır ve sebeplerine muarız gibi olur. Ya da sebepler hep amellerine uygun düşecek şekilde oluşur ve bu durumda açık bir yardıma mazhar olur.

Nizâmın Hükmü Daha Güçlü Olabilir:

Bazen beşer üstü nizamın hükmü, amellerin hükmünden daha güçlü olabilir. Dolayısıyla fâcire istidrâc yoluyla mehil verilir, sâlih olan kişi ise zahirde sıkıntılara sokulur. Onun bu sıkıntılara sokulması, hayvânî gücünü kırmaya yöneltilir; o kişi bunu anlar ve aynen acı ilacı arzu ile içen kimsenin durumu gibi haline razı olur. Rasûlullah’ın (s.a.) şu hadisindeki mana işte budur:

“Mü’minin misali, taze ekin demeti gibidir; rüzgar onu eğittir, kimi kere yere yıkar, kimi kere de doğrultur. Eceli gelinceye kadar böyle devam eder. Münafığın misali ise kendisine hiçbir şey dokunmayan dimdik erze [234] ağacı gibidir. Sonunda bu ağacın sökülmesi bir defada olur.” [235]

“Kendisine hastalık veya başka bir şeyden ezâ isabet eden hiçbir müslüman yoktur ki, Allah onun sebebiyle günahlarını -ağacın yapraklarını döktüğü gibi- dökmesin.” [236]

Bazı memleketler vardır ki, orada şeytana itaat galip gelir ve ahalisi hayvanı nefislere benzer bir hal alır. Bu durumda mücâzât bir süre ertelenir ve onlara mehil verilir. Bu bağlamda olmak üzere Allah Teâlâ şöyle buyurmaktadır:

“Biz hangi ülkeye bir peygamber gönderdiysek, ora halkını, (peygambere baş kaldırmasınlar ve bize) yalvarıp yakarsmlar diye mutlaka yoksulluk ve darlıkla sıkmışızdır. Sonra kötülüğü (yoksulluk ve darlığı) değiştirip yerine iyilik (bolluk) getirdik. Nihayet çoğaldılar ve: ‘Atalarımıza da böyle darlık ve sevinç dokunmuştu (onlar da sıkıntılı ve sevinçli günler geçirmişlerdi)’ dediler. Biz de onları, hatırlarından geçmediği bir anda ansızın yakaladık.

O (peygamberlerin gönderildiği) ülkelerin halkı inansalar ve (Allah’ın azabından) korunsalardı, elbette onların üstüne gökten ve yerden nice bereket (ve bolluk kapılarını) açardık. Fakat yalanladılar, biz de kazanmakta oldukları kötülükler yüzünden onları yakalayıverdik.” [237]

Kısaca, buradaki durum, karşılık vermek için zaman ayırmayan efendinin haline benzemektedir. Kıyamet, sanki bu iş için zaman ayrılması manasına gelmektedir. Nitekim şu âyette de buna işaret bulunmaktadır:

“Ey insan ve cin! Sizin de hesabınızı ele alacağız.” [238]

Mücâzât, Kulun Nefsi, Bedeni Ya da Malı Üzerinde Gerçekleşir:

Sonra amellere verilecek karşılık, bazen kulun nefsi üzerinde gerçekleşir; bu ona verilecek genişlik ve huzur, ya da sıkıntı ve korku yoluyla olur. Bazen bedeni üzerinde gerçekleşir; bu da gam ya da korkunun bastırması sonucunda ortaya çıkan hastalıklar yoluyla olur. Rasûlullah (s.a.) efendimizin, henüz peygamber olarak gönderilmeden önce avret mahallini açtığında bayılıp düşmesi bu tür bedenî cezalardan olmaktadır. Bazen de malı ve ailesi üzerinde gerçekleşir. Bazen insanlara, meleklere ve hayvanlara o kişiye iyi davranmaları, ya da kötülük etmeleri için içlerine ilham edilir. Bazen ilham ya da yönlendirmeler suretiyle kişi, hayır ya da şerre doğru yaklaştırılır.

Kim bizim bu arzettiklerimizi iyice kavrar ve her şeyi yerli yerince oturtabilirse, pek çok problemi çözmüş ve çıkmaza düşmekten kendisini kurtarmış olur. İyiliğin rızkın artmasına, kötülüğün rızkın azalmasına sebep olduğunu bildiren hadisler, kötü insanların yaptıkları iyiliklerin sevabının dünyada iken peşinen verileceğini, insanlar içerisinde en çok belaya müptelâ olanların en üstün insanlar olduğunu ve aşağıya doğru mertebeleri azaldıkça maruz kalacakları belanın da azalacağını ifade eden hadisler, getirdiğimiz bu izahlar sayesinde çözülebilecek problemler içermektedir.

Allah’u a’lem!

[235] Buhârî, Merdâ, 1; Tevhîd, 31; Müslim, Münâfıkîn, 60.

[236] Buhârî, Merdâ, 3; Müslim, Birr, 45.

[237] A'râf: 7/94-97.

[238] Rahman: 55/31.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın