Geçinme âdabı

3) Geçinme Âdabı

Yararlı Davranışların Kurallaştırılması:

Bu konu, ikinci düzeyde olan ve daha önce açıklanmış bulunan ihtiyaçlar ve onların giderilmesi yollarının keyfiyetini araştırma konusu yapar.

Bu konunun esası şudur:

1. Tecrübe: Birinci derecede olan ihtiyaçlar ve bunların giderilme yolları, her konu ile ilgili olarak sağlıklı bir şekilde denenir ve bunlar içerisinde en az zararlı, en çok faydalı olanları seçilir ve diğerleri terkedilir.

2. Güzel ahlâk telakkisi: Keza bunlar olgun mizaçlı kimselerin yaratılıştan sahip oldukları güzel huylara arzedilir; onların kabulle karşılayıp gerekli gördükleri benimsenir, diğerleri ise terkedilir.

3. Re’y-i küllî: Bu kurallardan bir kısmı da insanlar arasında ünsiyet ve kaynaşma, güzel ilişki ve buna benzer daha başka re’y-i külliden kaynaklanan amaçlar için aranır.

Yeme, İçme, Giyinme Vb. Âdabının Terakkisi:

Konu ile ilgili kuralların çoğunu, yeme, içme, yürüme, oturma, uyuma, yolculuk, helaya gitme, cinsî ilişki, giyinme, barınma, temizlik, süslenme, konuşma, ilaç kullanma, musibetler karşısında rukyede [261] bulunma, insanları bir araya getirici olaylardan önce bilgi verme (ilân), doğum, evlenme, bayram, yolcunun dönmesi... vb., gibi bir sevinç anında ziyafet verme, musibetlere maruz kalındığında matem tutma, hasta ziyareti, ölülerin defni gibi konularla ilgili davranış biçimleri oluşturur.

Zararlı Olan Şeylerden Kaçınma:

Mamur beldelerde yaşayan ve bozulmamış bir fıtrata sahip olan ulusların hepsi, murdar olarak ölmüş hayvan, kokuşmuş madde, mutedil bir mizaçtan uzak canlılar gibi pis ve iğrenç olan şeyleri yememe konusunda ortak bir tavır sergilemişlerdir. Yine genelde insanlar, yemeklerinin kaplara konulmasını, kapların sofra ve benzeri şeyler üzerine dizilmesini, yemekten önce el ve yüzlerin yıkanarak temizlenmesini severler; ahmakça hareketlerden ve oburluktan, yemeğe katılanlar arasında kin ve nefret doğuracak şeylerden kaçınılmasını, pis su içilmemesini, içerken (hayvan gibi) suya kapanarak nezaketsizce içilmemesini isterler.

Yararlı Şeyler Arzulanır:

Yine bütün insanlar temizliğe önem verme konusunda görüş-birliği içerisinde olmuşlardır. Beden, elbise ve kullanılan mekanın her türlü necaset ve kokuşmuş şeylerden ve tabiî olarak biten ve büyüyen kirlerden arındırılmasını kural olarak benimsemişlerdir. Meselâ tabiî olarak oluşan ağız kokusunun diş fırçasıyla giderilmesi, koltuk altlarında ve edep yerlerinde biten kılların tıraş edilmesi, elbisenin kirlenmesi halinde yıkanması, evde ot.., ve benzeri şeylerin bitmesi halinde onların temizlenmesi gibi. Yine insanlar, kişinin, insanlar arasında üstü başı düzgün, saçı sakalı taranmış pırıl pırıl bir halde olmasını severler.

[261] Rukye, bir tür afsunlamadır; caiz olanı ve olmayanı vardır. (Ç)

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın