Sahabenin Sünnetin Yazımına Verdiği Önem

III. Sahabenin Sünnetin Yazımına Verdiği Önem

Peygamber (SAV.)'in hadis yazımına müsaade etmesi üzerine bir çok sahabî gerek Peygamber zamanında gerek Peygamber sonrası dönemde hadis yazımına büyük önem vermiştir. Bu işi, hadisleri muhafaza etmek ve talepte bulunsun, bulunmasın bütün insanlara hadisleri ulaştırmak amacıyla yapmışlardır.

Bu mübarek kuşağın gayretleri ve yazdığı sahifeler, sünnetin tedvini konusundaki ilk esası ve H. ikinci ve üçüncü asırda tasnif edilen cami', müsned, sünen ve diğer sünnet mecmuları-nın İlk nüvesini oluşturmuştur. Bu sahifelerden bazı örnekler sunmak yerinde olur.

1. Ebu Hureyre {r.a.) şöyle der: "İbni Amr hariç Allah Rasûlü (S.A.V.)'nün ashabından hiçkimse benim kadar hadis toplamış değildir. Zira o yazıyor, ben ise yazmıyordum.[218]

Abdullah b. Amr b. As (r.a.) Allah Rasûlü (S.A.V.)'nün hadislerinden belli bir kısmını "es-Sâdıka" ismini vediği bir sahife-de toplamıştı. Bu sahife onun nezdinde sahip olduğu en değerli şey idi. [219]

2. Ebu Tufeyl'in aktardığına göre, Hz. Ali'ye sorulur: Allah Rasûlü diğer insanlardan ayn olarak size herhangi özel bir be-yanda bulundu mu? Hz. Ali cevaben: "Allah Rasûlü kılıcımın şu mahfazasındakiier hariç diğer insanlardan ayrı olarak bize özel bir beyanda bulunmadı." deyip içinde şunların yazılı olduğu bir sahife çıkardı: "Allah'tan başkası için adakta bulunanlara Allah lanet etsin, arazi işaretlerini çalanlara Allah lanet etsin, anne-babastna lanet okuyana Allah lanet etsin, herhangi bir suçluyu (muhdis) koruyup banndırana Allah lanet etsin.[220]

Bazı rivayetler, Hz. Ali'nin fıkhî görüş ve fetvalannın çok erken bir dönemde -belki de kendisi daha hayatta iken- tedvin edildiğini göstermektedir. İbni Ebi Müleyke şöyle der: "İbni Ab-bas'a mektup yazıp bana bir şeyler yazmasını istedim... O da Hz. Ali'nin verdiği hükümleri (kaza) istetip ondan bir şeyler yazmaya başladı. [221]

Hz. Ali'nin fıkhî görüşlerini içeren bir başka mecmua da oğlu Hasan'ın yanında bulunuyordu. Abdurrahman b. Ebi Leyla şöyle der: "Hasan b. Ali'ye Hz. Ali'nin muhayyerlik hakkındaki görüşlerini sordum. O da parçalar halinde bir kitap istetti. Getirilen bu parçalardan san bir sahife çıkardı. Bu sahifede Hz. Ali'nin muhayyerlik hakkındaki görüşleri yazılıydı. [222]

Hucr b. Adiy b. Cebele'nin yanında üçüncü bir mecmuanın olduğu da bilinmektedir. [223]

3. Enes (r.a.) Hz. Ebubekir (r.a.)'in kendisini Bahreyn'e gönderdiğinde şöyle bir mektup yazdığını belirtir: "Bismillahir rarırnanirrahîm, Bu mektup, Allah Rasûlü (SAV.)'nün müslümanlara farz kıldığı zekat farizasına dairdir. [224]

4. Taberânî'nin rivayetine göre Hz. Ebubekir, içinde hadisi şeriflerin zikredildiği bir mektubu {kitab) Amr b. As'a yazmıştır. [225]

5. Amir b. Sa'd b. Ebi Vakkas (r.a.) der ki: Kölem Nafi' aracılığıyla Cabir b. Semure'ye bir mektup gönderip Allah Rasûlü (S.A.V.)'nden duyduğu şeyleri bana bildirmesini istedim. O da bana: "Allah Rasûlü (S.A.V.)'nden şöyle dediğini duydum... diye yazdı[226]

6. Nafi' b. Cübeyr der ki: Mervan b. Hakem insanlara hitapta bulunup Mekke'yi ve onun hürmetinden bahsetti. Bunun üzerie Râfi' b. Hadîc (r.a.) kendisine seslenip şöyle dedi: "Şayet Mekke haram bir bölge ise bilmiş olun, ki Medine de Allah Rasûlü (S.A.V.)'nün haram ilan ettiği bir bölgedir. Nitekim bu husus yanımızda bulunan havlânî bir deri üzerine yazılıdır. [227]

7. Abdullah b. Ömer (r.a.), risalelerinde Peygamber (SAV)'in hadislerini yazmaktaydı. [228]

8. Ebi Osman (r.a.) der ki: Utbe b. Farkad'la birlikte Azerbaycan'da bulunuyorduk. Ömer, ona Peygamber (S.A.V.)'den aktardığı bazı şeyler yazmıştı. Yazdıklarından biri de şuydu: "Allah Rasûlü (S.A.V.) şöyle buyurdu: "Dünyada ipeği, sadece ahirette ondan nasibi olmayanlar giyebilir. [229]

9. Ebu Ubeyde Amir b. el-Cerrah, Hz. Ömer'e mektup gönderir. Hz. Ömer de cevabında şunları yazar: "Peygamber (S.A.V.) şöyle buyurdu: Mevlâsı olmayanın mevlâsı Allah ve Rasûlü'dür. [230]

10. Öyle anlaşılıyor ki Hz. Ömer (r.a.) Peygamber (SAV.)'in zekatla ilgili hadislerini tek bir sahifede toplamıştır. Nitekim Nafi' bunları birkaç kez İbni Ömer'den okumuştur. [231]

11. Fatıma binti Kays'ın bildirdiğine göre Ebu Seleme kendisinde bulunan bazı hadisleri yazıya aktarmıştır. Muhammed b. Amir, Ebu Seleme'nin Fatma binti Kays hakkında şöyle dediğini rivayet eder: "Ben bu hadisleri onun ağzından dinleyip yazıya aktardım. O (Fatıma) dedi ki: Ben bir adamın yanında dim.[232]

12. Muaviye, müminlerin annesi Hz. Aişe'ye şunu yazar: "Allah Rasûlü (S.A.V.)'nden duyduğun şeyleri bana yaz." Hz. Aişe de cevabında şunları yazdı. [233]

13. Muaviye, Muğire b. Şu'be'ye mektup yazıp Peygamber (S.A.V.)'in bazı hadislerini yazmasını ister. Muğire de yazıp gönderir. [234]

14. Muğire, Mervan'a bir mektup yazıp içinde Peygamberin bazı hadislerini zikreder. [235]

15. Numan b. Beşir, Peygamberin bazı hadislerine yer verdiği bir mektup yazıp Kays b. Heysem'e gönderir. [236]

16. Ömer, Ebu Musa el-Eşarî'ye gönderdiği bir mektupta sabah ve öğle namazlarında uzun süreleri (Tivâlu'l-Mufassa!) okumasını salık verir. [237]

17. Ebu Eyyûb el-Ensârî, kardeşinin oğluna bazı hadisleri yazıp gönderir. Bunu İmam Ahmed, Müsned'de şöyle nakleder: Ebu Eyyûb el-Ensârî'nin kardeşinin oğlu bana şunu nakletti.

Ebu Eyyûb, kendisine yazdığı mektupta Allah Rasûlü'nden şöyle duyduğunu haber verdi.[238]

18. Ebubekir es-Sakafî, Sicistan'da kadı olan oğluna gönderdiği mektupta yargı (Jcazd)ya ilişkin bazı hadislere yer verir. [239]

19. Useyd b. Hudeyr el-Ensârî (r.a.), Peygmber (S.A.V.)'in bazı hadislerini Ebubekir, Ömer ve Osman'ın verdiği bazı hükümleri {kaza) yazıp Mervan b. Hakem'e gönderdi. [240]

20. Cabir b. Semure (r.a.), Peygamber (S.A.V.)'in bazı hadislerini yazıp onları Amir b. Sa'd b. Ebi Vakkas'ın talebi üzerine ona gönderir. [241]

21. Zeyd b. Erkam (r.a.), Peygamber (S.A.V.)'in bazı hadislerini yazıp Enes b. Malik (r.a.)'e gönderir. [242]

22. Zeyd. Sabit, Ömer b. el-Hattâb'ın talebi üzerine ona dedenin (mirastan alacağı pay) durumuyla ilgili bir mektup yazar. [243]

23. Semure b. Cundeb (r.a.) Allah Rasûlü'nün hadislerinden bazılarını toplayıp oğlu Süleyman'a gönderir. Nitekim imam Muhammed b. Sirîn bu risaleden övgüyle bahsedip şöyle der: "Semure'nin oğluna gönderdiği mektupta çok ilim vardır. [244]

24. Abdullah b. Ebi Evfâ, Allah Rasûlü'nün hadislerini yazıp Ömer b. Ubeydullah'a gönderir. [245]

25. Enes b. Malik (r.a.) çocuklarını ilmi yazmaya teşvik ederdi. Sumâme b. Abdullah'ın belirttiğine göre Enes, çocuklarina şöyle derdi: "İlmi, yazıyla kayıt altına alınız.[246] Hatta Enes'in şöyle dediği nakledilir; "Biz, yazmayanların ilmini, ilim saymazdık. [247] Bu durum sahabe kuşağında alim sayılan herkesin ilim yazımına önem verdiğini açıkça göstermektedir.

Enes, oğluna İtbân b. Malik'in hadisini yazmasını emreder. Enes b.'Malik der ki: "Bana, Mahmud b. er-Rebî', İtbân b. Ma-lik'ten rivayette bulundu. Mahmud b. er-Rebî' dedi ki: Medine'ye gelip İtbân'la karşılaştım. Ona şöyle dedim: Senden bana bir hadis ulaştı... Enes der ki: Bu hadis yani Enes'in Mahmud'tan, Mahmud'un da İtbân'dan duyduğu hadis- hoşuma gitmişti. Oğluma 'yaz' dedim. O da yazdı. [248]

26. Zeyd b. Sabit, ferâiz konusunda kitap tasnif eden ilk kişidir. Cafer b. Burkan der ki: Zührî'nin şöyle dediğini duydum: Şayet Zeyd b. Sabit, ferâizi yazmasaydı onun insanlar arasından kalktığını görürdün. [249] Kabîsa, kendisinden ferâizi nakletmiştir. [250]

27. Abdullah b. Abbas, öğrencilerini ilmi yazmaya teşvik ederdi. Vekî', İkrime b. Ammâr'dan, o Yahya'dan, o da İbni Abbas'tan şunu nakleder: "İlmi yazıyla kayıt altına alınız. [251] Bazen de İbni Abbas'ın kendisi, öğrencileri için istinsahta bulunurdu. Hz. Ali'nin verdiği hükümleri (kaza) öğrencisi İbni Ebi Müleyke için bizzat kendisi yazmıştır. [252]

Kendi hadislerini yazıp öğrencilerine gönderdiğine dair örnekler pek çoktur. [253]

İbni Abbas, yazdıklarını insanlara okurdu. Ancak gözlerinden rahatsızlandığı ve okumakta güçlük çektiği son dönemlerinde başkasından kendi yazdıklarını okumasını isterdi.[254]

IV. Sahabe Öğrencilerinin Sünnet Yazımına Verdiği Önem

Bir önceki mevzuda sahabenin Allah Rasûlü'nün hadislerine verdiği büyük önemi ve bu konuda kendi öğrencilerine yaptıkları tavsiyeleri gördük. Sahabe Öğrencilerinin de bu konuda sahabeyi numûne-i imtisal olarak görmeleri ve onların emirlerine sarılıp, tavsiyelerini tatbikata geçirmesi gayet tabiîdir.

Şimdi sahabe öğrencilerinin üstâdlanndan yani sahabeden sünneti alıp yazmaya ne derece önem verdiklerini görelim:

Selma der ki: "Abdullah b. Abbas'ı beraberinde bazı tahtalarla [ehâh) birlikte gördüm. Bunların üzerine Râfi'den rivayet edilen Allah Rasûlü (SAV.)'nün bazı uygulamalannı yazıyordu. [255]

[217] Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 98-101.

[218] Buharı, İlm, 39, hadis nr: 113; Ahmed, el-Müsned, 2/249; Tirmizî, Ihn, 12, hadis nr: 2805. Tirmizî, hadisin hasen ve sahîh olduğunu kaydeder.

[219] Bkz. İbni Sa'd, 4/8-9; Darimî, 1/137; Takyidu'l-İlm, 84; Siyeru A'lâmi'n-Nübelâ, 3/58; Takyİd ve Siyer'de Mücahid'in şöyle dediği kayıtlıdır: Abdullah b. Amr b. As'ın yanına vardım. Serginin altında bulunan bir sahifayı çıkarmak istedim, beni engelledi. Sen beni bir şeyden alıkoymazdın, dediğimde şu cevabı verdi: "Bu, 'es-Sadıka'dı...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın