İlelul Hadis İlmi

2. İlelu'l-Hadis İlmi

Abdülfettah Ebu Gudde şöyle diyor: Haberlerin sıhhatini zedeleyen hususlar, sayılamayacak kadar çoktur. Bu babtan olarak bilerek yalan söyleme, hadis uydurmaya teşebbüs ve varolan hadisleri değiştirmeye yeltenmeyi zikredebiliriz. Hadisin sıhhatini zedeleyen mezkûr kusurlardan bir kısmı zahirî kusurlardır. Mesela ravinin zayıflığı, dalgınlığı (gaflet), hafıza zaafı, fışkı ve meçhul oluşu bunlardan bazılarıdır. Hatta çoğu kez sika, hafız ve güvenilir kimselerin aktardığı hadislerde de bu kusurlar bulunabilir. Zira yanılma ve sehiv hafızası en güçlü ve nakillerde en temkinli diyebileceğimiz insanlarda da mümkündür. Ravileri güvenilir ve senedi muttasıl olup, zahiren hiçbir kusur taşımayan nice haberler vardır ki, büyük hadis hafızlarının tetkikinden geçtikten sonra sahihliğini zedeleyen kusurlar barındırdıkları anlaşılmıştır.

İşte zahiri itibariyle sağlam görünen hadislere sızan bu gizli ve kapalı kusurları araştıran ilme ilmu ileli'î-hadis denir. Bu İlmin önemi ve zorluğu da burdan kaynaklanıyor. Bunu bir nebze izah etmek gerekirse: Zayıf ve cerhedilen ravilerin aktardığı hadislerin geçersizliği açıktr. Sika ravilerin aktardığı rivayetlere gelince bu rivayetler zahiri itibariyle kusursuzdur. Bunlardaki hatalı noktalara muttali olmak hadisin geldiği diğer kanallardan geniş bir biçimde haberdar olmak ve ravilerin hadisi alırken, aktarırken, gençliğinde, yaşlılığında, yolculuk ve ikamet durumunda sahip olduğu halleri tam anlamıyla bilmeyi gerektirir. Keza ravilerin hadis alıp naklettiği hoca ve öğrencilerin de aynı şekilde incelenmesini gerektirmektedir.

Hâkim, Marifetli Ulûmi'î-Hadîs adlı eserinde şunları kaydetmektedir:

"Sahih hadis sadece rivayetle bilinmez. O ancak, anlayış hıfz ve çokça dinlemeyle bilinebilir, Bu ilim dalı için en faydalı yol, hadisteki gizli kusur ve illetlerin açığa çıkması için- anlayış ve marifet ehliyle müzakere etmektir.[520]

Bir başka yerde de şunlan kaydeder: "Bize göre hadisin illetli olduğunu belirlemede dayanılan delil; ezber, anlayış ve bii-gi(hı/z, fehm ve mariet)dir. [521]

[520] Marifetu Ulûmi'l-Hadis, 56-60

[521] Marifetu Ulûmi'l-Hadis, 113 Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 224-225.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın