|
Konu Başlığı: İslâm siyasî düşünce tarihi nasıl yazılmalı? Gönderen: Sümeyye üzerinde 27 Şubat 2011, 15:58:10 5. İslâm Siyasî Düşünce Tarihi Nasıl Yazılmalı?[32] I. Giriş İslâm siyasî düşüncesiyle ilgili çalışmaların sayısı nedense çok değildir. Bu alanda yazılmış sayılı birkaç eser dışında, okuyucu büyük güçlüklerle karşılaşır. Üstelik eldeki çalışmaların yaklaşım tarzları veya inceleme dönemlerinin sınırlılığı da göz-önüne alınırsa güçlükler daha da artar. İslâm siyasî düşünce tarihinin yazılması için yapılacak ilk işlerden biri, siyaseti doğrudan veya dolaylı olarak konu edinen literatürün belirlenmesi olmalıdır. Bu konuda, ne yazık ki, Bursalı Mehmed Tahir'in, Siyasete Müteallik Âsâr-ı İslâmiyye adlı risalesinden başka herhangi bir çalışmaya rastlanmaz.[33] Bu alanda yapılacak ciddi bir çalışma, siyaset alanındaki literatür zenginliğini ortaya çıkarmaktan ayrı olarak, siyasî düşünce tarihinin pek çok meselesinin aydınlanmasına da yardımcı olacaktır. İbnü'n-Nedim'in Fihrist'i, Kâtip Çelebi'nin Keşfu'z-Zunün'u ve Elyas Serkis'in Mu'cemü'l-Matbû'âti'l-Arabiyye'si gibi biyo-bibliyografik eserler böyle bir çalışmanın temel başvuru kaynakları olmalıdır. Bu konuda, ayrıca siyaset, tarih, dil ve edebiyatla ilgili tez çalışmalarından da yararlanılmalıdır. İslâm siyasî düşünce tarihinin yazımıyla ilgili olarak ele alınması gerekli meselelerden ikincisi, bu düşüncenin etkileşimi ve özgünlüğüdür. İslâm siyasî düşüncesinin Hind, İran ve Yunan siyasî düşüncelerinden etkilenmesi, bununla birlikte siyasî düşünceye yaptığı özgün katkılar belirtilmelidir. Bu konuda, hem genel İslâm siyasî düşüncesindeki, hem de siyasî düşünür ve akımların düşüncelerindeki etkileşim ve özgünlük noktaları, ayrı ayrı incelenmelidir. İslâm siyasî düşünce literatüründeki pek çok eserde, Aristo'ya nisbet edilen Sırru'l-Esrar’ın[34], İbnü'l-Mukaffa'nın el-Edebu'l-Kebîr ve el-Edebu's-Sağîr[35] adlı eserlerinin açık etkisi görülür. Kimi eserler ise, bu ikisini birleştirici bir çizgidedir. İslâm siyasî düşüncesinin özgünlüğünü belirleyebilmek için, sözkonusu eserlerden ayrı olarak, Eski Yunan siyasî düşüncesiyle ilgili -özellikle Platon ve Aristo'nun yâzdığı- eserlerden de yararlanılmalıdır. Bu konu işlenirken, Kurân-ı Kerîm'in özellikle Hz. Mûsâ, Hz. Süleyman ve Hz. Davûd'la ilgili âyetler bağlamında, toplum, siyaset, iktidar ve devlet konularına dair âyetleri ile aynı konularla ilgili sünnet de gözden geçirilmelidir.[36] Klasik dönem İslâm siyasî düşüncesinin daha çok devlet başkanlığı (hilâfet, imamet) konusu üzerinde yoğunlaştığı doğrudur. Bu yüzden, İslâm siyasî düşünce tarihi yazılırken, klasik dönemdeki bu yönelişin kökeni ve temeli de incelenmeli ve gözönünde bulundurulmalıdır. Ancak, siyasî iktidar, siyasî kuruluşlar ve organlarla ilgili olarak yazılanlarda ihmal edilmemelidir. Yakın dönemler İslâm siyasî düşüncesinde ise temel meseleler; devlet, yönetim biçimi, demokrasi, sosyalizm ve laiklik olmuştur. [32] Bilgi ve Hikmet, İstanbul 1993/3, s. 111 -114. [33] Bursalı Mehmet T ahir, Siyasete Müteallik Âsâr-ı İslâmiyye, İstanbul 1332 Bursalı Mehmed Tahir'in bu risalesinde yer alan eserlerin yayımlanmış olanları ile halen çeşitli kütüphanelerde yazma olarak bulunanları, risalede yer almayan eserlerin de eklenmesiyle, bibliyografik esaslar çerçevesinde yeniden ele alınmalıdır. Siyasetnameler ve özellikle Osmanlılar döneminde yazılan ve çevrilenleri konusunda bkz. Agâh Sırrı Levend, "Siyâsetnâmeler", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten (1962), s. 167-194; Mahmut Arslan, "Eski İran Devlet Geleneği ve Siyâsetnâmeler", İÜEF Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, I, Sayı (İstanbul 1988-1989), s. 231-262; Ahmet Uğur, Osmanlı Siyasetnâmeleri, Kayseri 1987. [34] Yunan siyasî düşüncesinin etkisi konusunda bkz. Abdurrahman Bedevî, el-Usûlü'l-Yunaniyyeli'n-Nazariyyâri's-Siyâsiyyeti'l-İslâmiyye, Kahire 1958; Mahmut Kaya, "Aristoteles'in Ahlâk ve Siyaset Felsefesinin islâm Dünyasına Yansıması", Felsefe Arkivi, 22-23 (İstanbul 1981), s. 207-243. [35] Abdullah İbnül-Mukaffa, el-Edebü's-Sağîr ve'l-Edebu'l-Kebîr, Beyrut İbnü'l-Mukafa'nın, Kitabu'l-Tâc fî Sireti Enu Şirvan adlı eserinden İktibaslar, İbn Kuteybe'nin Uyûnu'l-Abbâr’ında yer alır. [36] Sünnet'teki siyasî konular, şu eserde incelenmiştir: Yahya İsmail, Menbecu's-Sunnet fi'l-Alâka beyne'i-Hâkim ve'l-Mahkûm, Mansura 1986. |