|
Konu Başlığı: Hukuk kurumlaşmaları Gönderen: Sümeyye üzerinde 26 Şubat 2011, 15:33:56 3) Hukuk Kurumlaşmaları Hukuk kurumlaşmaları, özellikle hukukun uygulanması çerçevesinde gelişir. Hukukun uygulamaya yansımasını sağlayan bu kurumları ifta, kaza, idare, maliye, hisbe, şurta ve noterlik kurumları olarak sıralayabiliriz. İfta kurumu bilindiği gibi çok sonraları resmi bir nitelik kazanmıştır. Ama kurumlaşma olmasa da, ifta faaliyeti, ta Hz. Peygamber döneminden itibaren süregelen bir faaliyettir. Kurumlaştıktan sonra ise, sırf hukukî olmaktan çıkmış, idari bir organ durumuna dönüşmüştür. İslam Hukuk tarihi kurumları işlenirken, ifta kurumunun durumu da gündeme getirilmelidir. Kaza, mahkemelerin işleyişi ve kararların icrasıyla ilgilidir. Kadınların görev ve yetkileri, İslâm tarihinin çeşitli dönemlerinde daha çok genişlemiş, pek az daralmıştır. Dolayısıyla görev alanındaki bu genişleme ve daralma durumları belirtilmeli, bunların sebepleri ele alınmalıdır. Ayrıca Divan-ı Mezalim gibi, hem bir yargı, hem de bir denetleme organı durumundaki kurumlar da tanıtılmalıdır. İdare kurumları, İslâm tarihinin çeşitli dönemlerinde, dönemin siyasî anlayışına ve ihtiyaca göre oluşmuş ve gelişmiştir. Temel İdari kurumlar, kısaca ele alınıp görevleri ve işleyiş biçimleri incelenmelidir. İdare kurumları arasında özellikle vezaret, ordu ve divan kurumları temel görünümleriyle tanıtılmalıdır. Osmanlı dönemi için bilhassa Divan-ı Hümayun hukukî ve siyasî bir karar organı olarak etraflıca ele alınmalıdır. Hisbe, hem bir denetleme, hem de pekçok alanla ilgili bir idare kurumudur. Farklı dönemlerde, farklı görünümler kazanmış olan hisbe kurumu, özellikle Osmanlı dönemindeki kapsamlı görünümüyle ele alınıp incelenmelidir. Şurta kurumu, idari denetleme, mahkeme kararlarının icrası ve özellikle güvenlik hizmetlerini yürüten bir organdır. Kısaca şurta kurumuna da değinilmelidir. Noterlik (katib-i adl) kurumu, bilindiği gibi hukukî sözleşmelerin ve belgelerin düzenlenmesi ve korunması faaliyetini yürütür. Bu kurumun çeşitli dönemlerdeki ve ülkelerdeki gelişimi, yeterince ele alınmalıdır. Ayrıca vakıf teşkilatı da bazı dönemler ve bölgeler için hukuk kurumlarından biri olarak belirli ölçüde incelenebilir. Fıkıh öğretimi faaliyeti ve bu konudaki kurumlaşmalardan sözedilmesi de yararlı olabilir. |