Yeminler ve adaklar

VII. YEMİNLER VE ADAK

I. Yeminler

Tanımı: Yemin kelimesinin çoğulu 'eymân'dır. Sözlükte, solun karşıtı sağ el, sağ taraf anlamındadır. Yemin edenlerin, birbirlerinin sağ elini tutmalarından kinaye olarak, kavramsallasın ıştır. Dini kullanımda, bir işin gerçekliği veya teyit edilmesi için Yüce Allah'ın isminin veya sıfatının zikredilmesidir.

Yemin Adabı:

1. Aşırı Yemin Etmek Mekruhtur.

Yüce Allah, çokça yemin edenleri kınamış ve; 'Alabildiğine yemin eden, aşağılık kimseye itaat etme' [1] buyurmuştur. Ayrıca Şanı Yüce Allah; 'Yeminlerinizi koyurun [2] buyurmuştur.

Arablar az yemin etmek suretiyle kişiyi methederlerdi. Bunun hikmeti, küçük-büyük her şeyde yemin eden kimsenin dilinin yemin etmeye alışması, kalbinde yeminin bir etkisinin kalmamasıdır. Dolayısıyla yemin etmeyi alışkanlık edinen kimsenin, yalan yere yemin etmeyeceğinden emin olunmaz ve yemin asıl amacını yitirmiş olur.[3]

2. Yemin Sadece Allah'ın İsimleriyle ve Sıfatlarıyla Yapılır:

İbn Ömer (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Rasulullah (sallaîlâhu aleyhi ve sellem) Ömer b. Eİ-Hattâb'a bir kafile içinde babasına yemin ederken yetişmiş ve; «Dikkat edin! Allah, kesinlikle babalarınız adıyla yemin etmeyi size yasaklamıştır. Kim yemin edecekse, Allah adına yemîn etsin, yahut sussun!» buyurmuştur.[4]

Bu hadisten iki hüküm öğrenmekteyiz;

a) Allah'tan başka bir şey adına yemin etmenin yasaklandığı. Özellikle de, atalar adına yemin etmenin yasak olduğu. Çünkü o dönem Araplarında atalar adına yemin etmek en yaygın yemindi.

b) Allah'ın dışında bir şeye yapılan yemin, 'yernirı olmaz'. Yemin edilen şeyin ibadet edilmeyen ama saygı değer bir şey olması bu sonucu değiştirmez. Örneğin Peygamberler, melekler, âlimler, Kabe ve benzerleri adına yemin, yemin olmaz.[5]

Yüce Allah'ın sıfatları adına yemin etmek caizdir. Ebû Hu-reyre (radiyallâhu anh)'ın rivayet ettiği, cehennemden çıkacak en son kişinin kıssasında şöyle anlatılmakta; '...O kişi, Allah'a dua etmeye devam eder. Bunun üzerine Allah Teâla; 'eğer sana istediğini verirsem, benden başka şeyler istersin' buyurur. O; İzzetine yemin ederim ki, başka bir şey istemeyeceğim' der.[6] Bu hadiste, Allah Teâla'nm izzetine yemin edilmektedir. Bu, sânı yüce Allah'ın sıfatıdır. Eyyûb (aleyhisselam)da, Yüce Allah'ın izzeti adına yemin etmiştir, Ebû Hureyre (radiyallâhu anh) anlatıyor; Rabbi ona nida etti ve; «Yâ Eyyûb! Ben, seni gördüğün şeylerden müstağni kılmadım mı?' buyurdu. O; 'İzzetine yemin olsun ki, evet, [beni muhtaç bırakmadın]; ancak ben, senin bereketinden müstağni olamam' dedi.[7]

İbn Ömer (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Peygamber (sailallâhu aleyhi ve sellem), «hayır, kalpleri evirip-çevirene yemin olsun ki» diyerek yemin ederdi.[8]

Useyd bin Hudayr, 'Allah'ın bekasına yemin olsun ki, onunla savaşacağız' diyerek yemin etti. Peygamberimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) de onu onayladı. Burada üzerine yemin edilen Yüce Allah'ın 'hayat ve beka sıfatlarıdır. Bu nedenle, Yüce Allah'ın sıfatları üzerine yemin etmek caizdir. Aynı şekilde Kuran üzerine yemin etmek de caizdir. Çünkü Kuran, Allah Teâİâ'nm kelâmıdır. Âlimler, Kuran üzerine yapılan yeminin geçerli olduğunu belirtmişlerdir.

Hanefî mezhebine göre, Nebi/Peygamber, Kuran, Kabe gibi Müslümanların kutsalları üzerine yemin edilmesi caiz değildir.[9] İmam Şafiî, İmam Mâlik ve İmam Ahmed bin Hanbel'e göre, Kuran ve Kuran âyetleri üzerine yapılan yeminler muteberdir. Bozulması halinde kefaret gerekir.[10] Hanbelîlere göre Kabe ve diğer kutsallar üzerine yemin etmek caiz değildir. Ancak Peygamber adına yemin etmek caizdir. Bozulması halinde kefaret gerekir.[11]

3. Allah'ın dışında bir şeye yemin 'şirk'tir:

Kabe'ye yemin olsun ki, hayır!' diyen birini işittiğinde, İbn Ömer (radiyallâhu anh) şu hadisi nakletmiştir; Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) «Allah'tan başka bir şey üzerine yemin eden küfretmiş veya şirk koşmuş olur' buyurdu.[12]

Peygamber, Kabe, şeref, namus ve benzer şeyler üzerine yemin etmek caiz değildir. Büreyde (radiyallâhu anh} anlatıyor; 'Rasulullah (sallallâhu aleyhi ve sellem), «emanet üzerine yemin eden bizden değildir» buyurmuştur.[13]

4. Dili sürçen ve Allah'tan başka bir şey üzerine yemin eden; hemen 'La ilahe illallah' demelidir.

Ebû Hureyre (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Rasulullah (sallal-lâhu aleyhi ve sellem) «sizden yemin ederken [yanlışlıkla] lât ve uzza adına diyenler; hemen 'Lâ ilahe illallah' desin» buyurmuştur.[14]

Sa'd (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Lât ve uzza adına yemin etmiştim. Bunun üzerine Rasulullah (sallallâhu aleyhi ve sellem); «Lâ ilahe illallah de, sonra üç defa sol tarafına tükür, [kovulmuş şeytandan Allah'a] sığın ve bir daha öyle söyleme» buyurdu.[15]

5. İslam ümmetinin dışında bir şey üzerine bilerek yalan yemin eden, yemininde söylediği gibi olur:

Sabit bin ed-Dahhâk (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Rasulullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) «kim, İslam milletinin dışında bir şey üzerine bilerek ve yalan söyleyerek yemin ederse, söylediği gibi olur!» buyurmuştur.[16]

Örneğin, şu işi yaptığım zaman yahudi veya hırıstiyan olayım, diyerek yemin eden kişi; o işi yaptığı takdirde veya geçmişte yaptığı bir şey üzerine yemin ettiği takdirde 'haram' işlemiş olur. Yemin ettiği şeyde doğru sözlü veya yalancı olması fark etmez. Bu yemini, yemin olmadığı gibi, kefareti de yoktur. Şayet böyle yemin ederek, bir şeyden uzak olmayı veya doğru olduğunu zannettiği bir şeye kendisini zorlamayı kastetmiş ise, küfre girmez. Ancak yeminiyle küfre razı olduğunu kastetmişse veya yalan olduğunu bildiği bir şeye yemin etmişse, anında kâfir olur. Bu konuda âlimlerin sözlerinin özeti budur. -Allah en doğrusunu bilendi.[17]

6. Allah adına yapılan yemini kabul etmek:

Ebû Hureyre (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) buyurdu ki; 'Meryem oğlu İsâ, hırsızlık eden bir adamı gördü ve; 'hırsızlık mı yaptın?' dedi. Adam; 'kendisinden başka ilah olmayana yemin olsun ki, hayır!' dedi. Bunun üzerine İsa alehisselam; 'Allah adına yemin edene inanıyor; gözümü yalanlıyorum' dedi [18] Allah adıyla kime yemin edilirse, o yemini kabul etsin; Allah adına yemini kabul etmeyenin, Allah'tan nasibi olmaz.[19]

[1] Kalem, 10.

[2] Mâide, 89.

[3] Er-Râzî, et-Tefsîru'i-Kebîr, 6/75.

[4] Buhârî, 6646; Müslim, 1646.

[5] Nevevî, Fethu'l-Bârî, 11/533; Mecmûu'I-Fetâvâ, 33/48.

[6] Buhârî, 6573; Müslim, 183.

[7] Buhârî, 279; Müslim, 2806.

[8] Buhârî, 6628.

[9] Merginânî, e!-Hidâye, 2/72; Mûsilî, eÜhûyâr, 4/51. (Çev.)

[10] İbn Kudâme, el-Muğnî, 11/194-195. (Çev.)

[11] İbn Kudâme, el-Muğnî, 11/210. (Çev.)

[12] Tirmîzî, 1535; Ebû Dâuûd, 3251.

[13] Ebû Dâvûd, 3253; Sahih rivayettir.

[14] Buhârî, 6650; Müslim, 1647.

[15] NesâL 7/7; İbn Mâce, 2097. Sahih rivayettir.

[16] Buhârî, 6652; Müslim, 110.

[17] El-Muğnî, 11/201. el-Ahvezî, 7/19; SubülüS-Sebm, 1433.

[18] Buhârî, 3444; Müslim, 2368.

[19] İbn Mâce, 2101; Beyhakî, 10/181; Hasen rivayettir.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın