Haccın Vacipleri:
 

Delille terkine ruhsat verilmemiş olan, haccın vaciplerinden birinin yapılmaması durumunda kurban cezası gerekir. Bunlar;

1. Mîkât sınırında ihramlı olmak.

2. Zilhicce ayının 9'unda Arafat'ta, güneş batıncaya kadar kalmak.

3. Kurban bayramı gecesi, fecir doğuncaya kadar Müzdeli-fe'de gecelemek. Zayıf durumdaki hanımların fecir doğmadan önce geceleyin Müzdelife'den Mina'ya gitmelerine ruhsat veril­miştir. Âişe (radiyallâhu anhâ) anlatıyor; 'Şevde şişman ue ağır bir kadındı. Müzdelife gecesi, izdiham olmadan önce Mina'ya gitmek için Rasulullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) 'den izin istedi. O da, ona izin verdi.[609]

4. Teşrik günlerinde Mina'da gecelemek. Gecenin çoğunu Mina'da konaklayarak ve orada bulunarak geçirmek vaciptir. İbn Ömer (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Abbâs sikâye/su dağıtma gö­revi nedeniyle Mina günlerinde, geceleri Mekke'de kalmak için Rosuİullah (sallallâhu aleyhi ue se!lem)'den izin istedi. O da, ona izin verdi. [610]Dolayısıyla bu rivayet, su dağıtma görevlilerinin dışındakilerin, geceleri Mina'da geçirmelerinin vacip olduğuna delildir.

Hanefi: mezhebine göre sünnet; Mâliki, Şafiî ve Han-belî mezhebine göre vaciptir.

5. Cemreleri/Şeytanları Sırasıyla Taşlamak:

a) Bayram günü Akabe cemresine yedi taş atılır. Bunun güneş doğduktan sonra kuşluk vaktinde yapılması faziletlidir. Câbir (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Rasuluilah (sallallâhu aleyhi ue sellem)'i, bayram günü duha/kuşluk vaktinde taş atarken gör­düm. Sonrasında ise güneşin zevalinden/öğle vaktinden sonra yaptı.[611]

Gündüz taşlamakta zorlananların, gece yapmasında bir sa­kınca yoktur. İbn Abbâs fradiyallâhu anh} anlatıyor; 'Bayram günü Mina'da iken Peygamber (sallallâhu aleyhi ue sellem)'e sorular sorulurdu. Bir adam «ben taşlamayı gece yaptım, (olur mu)?» diye sordu; 'bir sakıncası olmaz [612] buyurdu.

Müzdelife'den gece ayrılıp, Mina'ya gece varanların, taş­lamayı gece yapması caizdir. Çünkü Peygamberimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem} bazı hanımların Müzdelife'den gece ayrılmaları­na müsaade etmiştir. Ay ışığı kaybolduktan sonra Esma (radiyal­lâhu anhâ), Müzdelife'den Mina'ya gelmiş, taşlamayı yapıp tek­rar evine dönerek, sabah namazını evinde kılmıştır. Bu nedenle Esma (radiyallâhu anhâ); 'euladıml Rasuluilah (sallallâhu aleyhi ue sellem) hanımların bu şekilde yapmasına müsaade etmiştir' demiştir. [613]

Her taşı atarken tekbir getirmek sünnettir. Akabe cemresi­ni taşladıktan sonra dua ve benzeri şeyler için hiç beklemeden oradan hemen ayrılmak gerekir. Câbir (radiyallâhu anh)'ın riva­yetinde, Rasuluilah (sallallâhu aleyhi ve sellem)'in böyle yaptığı uzunca anlatılmıştır.

b) Teşrik günlerinde, zeval vaktinden/öğleden sonra her üç cemre/şeytan taşlanır. Her cemreye taş atılırken, tekbir getirilir. Önce küçük cemreden taşlamaya başlanır. Sonra orta ve büyük cemreler, taşlanır. Son cemre olan Akabe cemresi taşlanmadan önce ilk iki cemreye taş atıldıktan sonra -mümkünse- orada du­rup, kıbleye dönerek uzunca bir dua yapmak sünnettir. Nitekim İbn Ömer'in rivayet ettiği hadiste belirtildiğine göre [614] Peygam­berimiz (sallallâhu aleyhi ve seîlem) böyle yapmıştır.

 
Hatırlatma:
 

Cemreleri taşlamakta zorlanan hanımların, kendilerine taşla­ma yapmaları için vekil tayin etmeleri caizdir. Ancak bu konuda ihtiyaç miktarının dışına taşmamak gerekir.

6. Saçları kısaltmak: îbn Abbâs (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Rasuluilah (sallallâhu aleyhi ve sellem) bize, «(ihramdan çıkmak iğin) hanımlar saçlarını kazıtmazlar; hanımların yapması gereken sadece saçlarını kısaltmaktır» buyurdu.[615]

İhramdan çıkmak için hanımlar, saçlarından diledikleri ka­dar kısaltabilirler.

7. Kurban kesmek: Temettü ve kıran haccı yapanların kur­ban kesmesi gerekir. Bu konu ileride açıklanacaktır.

Hanefî, Mâliki ve Hanbelî mezhebine göre vacip; Şafiî mezhebine göre rükündür.

8. Veda tavafı: Bu konuyla ilgili gerekli açıklamalar daha önce yapılmıştı. Hayızlı ve loğusa hanımların veda tavafını yap­mamalarına ruhsat verildiği belirtilmişti.

Hanefî, Şafiî ve Hanbelî mezhebine göre vacip; Mâ-îikî mezhebine göre menduptur.

 
Hatırlatmalar:
 

1.  İlk tahaîlülden, yani bayram günü Akabe cemresi taşlan­dıktan sonra, kişinin hanımıyla cinsel İlişkiye girmesi caiz değil­dir.

Akabe cemresini taşlayan hanımlara, cinsel ilişki dışında her şey helal olur. Cinsel ilişkinin de caiz olması için ifada/ziyaret ta­vafını yapmaları gerekir. Çünkü Peygamberimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem); 'Akabe cemresini taşladıktan sonra, hanımlarınız dı­şında her şey size helal olur [616] buyurmuştur.

2. İfada/ziyaret tavafından sonra, erkeklere de, hanımlara da ihramlı iken yasak olan her şey -cinsel ilişki de dâhil- helal olur.

Ibn Ömer (radiyallâhu anh) anlatıyor; '... sonra bacanı ye­rine getirip, bayram günü kurbanını kesip, Kabe'de ifada tavafım yaptığı zaman, ihramlı iken haram olan her şey helal olur..[617]

3. Bayram günü yapılması gereken hac ibadetlerinde tertip/ sıraya uymak vacip değildir. Çünkü Peygamberimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)'e önce veya sonra yapıldığı sorulan her şeye 'yap, zararı yok' buyurmuştur.[618]

Bayram günü yapılması gerekenler sırasıyla şunlar­dır;

1. Taş atmak,

2. Kurban kesmek,

3. Traş olmak,

4. İfâda tavafı yapmak,

5. Sa'y yapmak. Hanefî mezhebine göre taşlama, kurban ve traşın sıraya uygun olarak ya­pılması vacip; Mâliki, Şafiî ve Hanbelî mezhebine göre sünnettir.

Kurban: Azîz ve Celîl Allah'a yakınlaşmak amacıyla kurban edilmek için Harem bölgesine getirilen büyük ve küçük baş hayvanlardır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur; 'Biz, büyük baş hayvanları da sizin için Allah'ın (dininin) işaretlerinden kıldık. Onlarda sizin için hayır vardır. Şu halde onlar, ayakları üzerine dururken üzerlerine Allah'ın ismini anınız (ve kurban edeniz). Yüz üstü yere düştüklerinde ise, onlardan hem kendiniz yiyin, hem de ihtiyacını gizleyen-gizlemeyen fakirlere yedirin. işte bu hayvanları biz şükredesiniz diye sizin istifadenize verdik. Onların ne etleri, ne de kanları Allah'a ulaşmaz. Fakat O'na sadece sizin takvanız u/aşır'.[619]

Büyük ve küçükbaş hayvanların dışında kurban olmaz. Kur­ban edilecek hayvanların en faziletlisi, deve, sonra sığır, sonra koyundur. Hacı bunlardan dilediğini kurban olarak kesebilir. An­cak kurbanın asgarisi bir koyundur. Ebû Eyyûb el-Ensârî (radi­yallâhu anh) anlatıyor; 'Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) zamanında, kişi kendisi ve ailesi için bir koyun kurban ederdi. Hem kendileri yer, hem de başkalarına yedirirlerdi. Daha sonra­ları insanlar birbirlerine karşı övünmeye başladılar ve gördüğün gibi bir hal oluştu.[620]

Yedi kişinin bir deve veya sığırı ortak olarak kurban etmele­ri caizdir. Câbir (radiyallâhu anh) anlatıyor; 'Hudeybiye yılında, Rasulullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) ile birlikte yedi kişi adına bir deve ve yedi kişi adına bir sığır kurban ettik.[621]



[609] Buhârî, 1745; Müslim, 1315.

[610] Buhârî, 1745; Müslim, 1315.

[611] Buhârî, 3/677; Müslim, 1299.

[612] Buhârî, 1735; vdğ.

[613] Buhârî, 1595; Müslim, 1291.

[614] Buhârî, 1751.

[615] Ebû Dâvûd. 1985; Dârimî, 1905; Sahih rivayettir.

[616] Ahmed, 1/234. Bu hadisin senedinde zayıflık bulunmaktadır. Ancak an­lamını teyit eden başka rivayetlerle 'hasen' derecesindedir. Alimler bu rivayetin muhtevası üzerinde 'icmâ' etmişlerdir.

[617] Buhârî, 1606; Müslim, 1227.

[618] Buhârî, 1736, 1737; Müslim, 1306.

[619] Hac, 35-36.

[620] Tirmîzî, 1541; İbn Mâce, 3147. Albânî, 'sahih' oîarak derecelendirmiş-tir.

[621] Müslim, 1318.