|
Konu Başlığı: Sünnetin kıyasa arzı Gönderen: ღAşkullahღ üzerinde 13 Haziran 2011, 15:50:34 V. Sünnetin Kıyasa Arzı Kıyas: Aslî bir meselenin hükmünü, aralarında ortak olan illet sebebiyle feri olana da vermektir. Fakihler, kıyasa muhalif olan haber-i vahidin mi yoksa kıyasın mı reddedileceği hususunda farklı yaklaşımlarda bulunmakta ve kıyasın illeti konusunda tafsilata girmemektedirler. Ebu'l-Hasan el-Basrî haber-i vahide muhalif olan kıyasın durumunu illetlerine göre aşağıda görüleceği üzere geniş bir şekilde ele almaktadır: Haber-i vahid kıyasa muhalif olduğunda, kıyasın illeti eğer kat'î bir delile dayanıyorsa ve haber-i vahid de bununla çelişiyorsa üzerinde ihtilaf olmayan kıyas ile amel edilmesi gerekir. Çünkü illete delalet eden nas, hükmünü delalet eden nas gibidir ve haber-i vahidin onunla çelişmesi caiz değildir. Böyle değil de illet tearüze sebep olan zannî bir delile dayanıyorsa, haberle amel etmenin, kıyasla amel etmekten daha uygun olduğu ittifakla kabul edilmektedir. Çünkü hükme destek olan haber sarih iken, illete delalet eden haber hükme dolaylı olarak delalet etmektedir. Eğer illet, zannî bir asıldan çıkarılmış ise ihtilafsız haber-i vahidle amel etmek daha uygundur. Çünkü zan ve ihtimali az olanı muteber saymak daha uygundur ve bu haber konusunda da geçerlidir. Eğer illet kat'î bir asıldan çıkarılmış ve kıyasa muarız olan haber, haber-i vahid ise bu husus ihtilaf konusudur [1259]. Demek ki: Her ne kadar usulcüler mutlak olarak ihtilalin olduğunu söylüyorsa da, Ebu'l-Hasan el-Basrî'nin görüşüne göre ihtilaf konusu olan kat'î delilden çıkarılmış bir illete sahip olan kıyastır. İmam Şâfıî, Ahmed b. Hanbel, Hanelîlerden Ebu'l-Hasan el-Kerhî, hadis âlimleri ve fakihlerin çoğunluğuna göre ravi ister fakih olsun, isterse olmasın haber-i vahid, kendisine muhalif olan kıyastan önce gelir [1260]. [1259] Abdulaziz el-Buhârî, Keşfu'l esrar, II, 377. [1260] Abdulaziz el-Buhârî, Keşfü'l-esrâr, II, 377; Al-i Teymiyye, el-Musevvedde, s. Âmidî el-İhkûm, I, 294-295. Misfir B. Gurmullah Ed-Dümeyni, Hadiste Metin Tenkidi Metodları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1997: 364-365. |