Mutlak ve mukayyedin durumları

Mutlak ve Mukayyedin Durumları:

Âlimler arasında üzerinde ittifak edilen uygulama, eğer kayıtlayan -bir başka lafız mevcut değilse, mutlak ve mukayyed ile oldukları gibi amel edilmesidir. Ancak, bir lafız bazan bir yerde mutlak, bir başkasında ise mukayyed olarak gelebilmiştir. Bu durumda her biriyle ayrı ayrı mı amel edilecek, yoksa mutlak olan lafız, mukayyed olarak geldiği yerdeki kayıtla kayıtlanıp öyle mi amel edilecektir? [932] Bu hususta şu beş durum ve hüküm ortaya çıkmaktadır;

1- Sebep ve hükmün bir olması. Âlimler bu durumda mutlakın' mukayyede hamlolunması gerektiği konusunda ittifak etmişlerdir.

2- Hüküm ve sebebin farklı olması. Bu durumda ise mutlakın mukayyede hamledilmemesinde ittifak etmişlerdir.

3- Hükmün farklı, sebebin ise aynı olması. Bu durumda da mutlakın mukayyede hamledilmeyeceğinde ittifak etmişlerdir. Ancak, bu durumda ihtilafın olduğu da söylenmektedir [933].

4- Hükmün sebebinin ayrı, hüküm ve mevzunun ise aynı olması. Bu durumda Mâlikî, Şafiî ve Hanbelîlerin çoğunluğu mutlakın mukayyede hamledileceğini kabul ederlerken; Hanefîler, hamledilmeyeceğini benimsemişlerdir [934].

5- Mutlak ve mukayyed lafızların hükümde bir, sebepte ise ayrı olmaları. Bu durumda da ihtilaf edilmiştir. Cumhur-i ulema, bu durumda mutlakın mukayyede hamledilmesini kabul ederlerken; Hanefîler hamledilmeyip mutlak ve mukayyedin her ikisiyle de kendi yerlerinde ayrı ayrı amel edilmesini kabul etmişlerdir [935].

[932] Ali Hasbullah, a.e., s. 263.

[933] Ali Hasbullah, a.e., s. 263; Mustafa el-Hîn, Eserü'l-ihtilaf fi'l-kavâid, s. 250.

[934] Mustafa el-Hın, a.g.e., s. 250; Ali Hasbullah, Usûlü''t-teşrîi'l-İslâmi, s. 265.

[935] Mustafa el-Hın, a.g.e., s. 250; Ali Hasbullah, a.g.e., s. 265. Misfir B. Gurmullah Ed-Dümeyni, Hadiste Metin Tenkidi Metodları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1997: 275.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın