Kelamdan Uzak Durmayı Gerektiren Sebepler

C-Kelâmdan Uzak Durmayı Gerektiren Sebepler

EBÛ MUHAMMED: Duyduğuma göre kelama-lann bazıları şarabın haram olmadığını söylüyorîar-mış.Gûya Allah(C.G)şarabı te'dib cihetinden nehyet miş imiş. "Elini boynuna bağlafyıp cimri kesiljme ve büsbütün de aç(ıp israf et)me" (17,el-İsra:29) ve"...kendilerini yataklarda yalnız birakın.Yine dinlemezlerse (hafifçe) dövün.."(4,en-Nisa:34) ayetleri de bunun gibi te'dip için imiş.

Onlardan kimisi de,dokuz hür kadınla evlenile-bileceğini söylemekte ve şu âyeti delil getirmektey-miş:"Sizin için helâl olan kadınlardan iki-şer.üçer.dörder olmak üzere nikah edin."(4,en-Ni-sa:3) Diyorlarmış ki;iki,üç ve dördün toplamı dokuz eder.Bunun delili de şudur ki;Rasûlullah vefat ettiğinde dokuz hanimi vardı.Allah'ın(C.C) Kur'an'da Rasûlüne mubah kıldığı şeyler,bize de mubah kılınmış olan şeylerdir.

Diğer bazı kelamcılar da domuzun yağ ve derisinin helal olduğunu kabul etmekte ve "Çünkü Allah(C.C),"Size,ölü hayvan,akmış kan ve domuz eti haram kıhndi."(5,el-Mâide:3)ayetinde,domuzun ancak etini haram kümıştır.bunun haricinde başka bir-şeyini haram kıîmamışür. "demektedirler.

Kelamcüardan bir başka gurup,Allah,birşeyi,o şey meydana gelmeden bilemez ve en iyisini araştırmadan birşeyi yaratamaz, demişlerdir.

Bu kadar ihtilaf karşısında bu Kelamcılardan hangisine bağlanılır ve hangisinin mezheb ve fırkasına tabi olunur...?Bunlann arasından hakkı bulup çıkarmak nazil arzu edilebilir?

Onlar,-günler geçtiği.zaman akıp gittiği halde-hala kıyas ve tartışmalarla uğraşmakta.böylelikle sadece ihtilailan artmış olmakta,haktan ise uzaklaşmaktadırlar.

Ebû Yusuf (113-182)[314] "Kim dini,kelam ilmi üe öğrenmek isterse zmdıklaşır,kim malı simya ilmi ile kazanmak isterse iflâs eder,kim hadislerin garibleri-ni.araştınrsa,yalanlanır."derdi.

EBÛ MUHAMMED:Ben ilk gençlik yıllarımda ve çeşitli ilimleri Öğrenmeye ihtiyaç hissettiğim devir-de,bütün ilimlere bir bağla bağlanmak ve her ilimden nasibimi almak istiyordum.Bazan bunlara (Kelamcı-lara )aldanıp,onlann meclislerine gider,oradan,hayra götüren veya doğruyu gösteren faydalı birşeyi öğrenmiş olarak çıkmayı arzu ederdim. Onların Allah'a karşı cür'etlerini.salunmalanmn azlığını,kıyasın düzenli olması veya kıyasta kopukluk olmaması için kendilerini günahlara sürüklediklerini görür, oradan hüsran içersinde,pişmanlıkla geri dönerdim.

Şair Muhammed b.Beşir, [315]

Bırak tartmadan söz söyleyeni,

Vera' sahibi böyle bir söz söylemez.

Her fırkanın başlangıcı güzeldir.

Ondan sonra kepazeleşirler.

Ona söylenilebilecek tek şey,

"Hiç duraksamadan konuşurdu."denilmesidir."

derken onlan isabetli bir şekilde vasfetmiştir. Abdullah b.Mus'ab[316] da şöyle demiştir: Adamı görürsün söz söylemek hoşuna gidiyor.

Halbuki kişi için en salim yol konuşmamaktır. Sözün fazlasından sakın,

Çünkü her sözün lüzumsuzu bardır.

Sakın bir bid'atçıya arkadaşlık etme.

Hiçbir zaman da onun dediğini dinleme. onların sözleri gölgelere benzer.

Gölgelerin ise zail olması yakındır.

Allah âyetlerini muhkem kılmıştır.

Rasûl(ullah) de onlara delil olmuştur.

Ve müslümanlara yolu açık eylemiştir.

Sakın bu yoldan başkasını takib etme [317]

Onlar,göğüslerinde şüphe,

İçlerinde ise kin ve hile saklarlar.

Kur'an'la ilgili bir bid'at çıkardıklarında herbiri bu bid'ata sarılıp kendini haklı görür.

O halde bırak onlan ve ahmaklar gibi salına salına yürüyenleri

Onlara uzun bir sessizlikle cevap ver.

EBÛ MUHAMMED:Ben Ömer b.Abdilaziz'in "Kim dinin[318] husûmetlere (münakaşalara)hedef yaparsa , sık sık görüş değiştirmek durumunda kalır. [319]sözünü işitmiş idim.Hakikaten,kelâmcılan,"Hak(kıyas ve nazar[düşünce) ile bilinebilir.Kim bir delil ile ilzam olunursa.ona boyun eğmesi gerekir, "dediklerini işitiyor, fakat sonra onların .araştırma ve nazarları boyunca birbirlerini delillerle susturduklarını, her mecliste kaç kere müşahade ettiğim halde, onların kendi iddialarından vazgeçmediklerini, iddialarını terketmediklerini görüyordum.

Hişam b.el-Hakem'in [320] taraftarlarından biri bir mu'teziliye şöyle bir soru sorar:

Bana söyler misin,bu âlemin sonu ve hududu var mıdır?

Mu'tezili:"-Son-bana göre- iki kısımdır.Biri, zamanın şu vakitten şu vakte kadar olan sonudur.Diğe-ri.uç ve kenarların (yâni mekânın)nihayeti (sonu) dir ki,âlem de bu iki sıfatla sonludur." dedi.

O:"-Sani (yaratıcı) olan Cenab-ı Hak sonlu mudur?dedi.

Mu'tezilî:-Bu muhaldir, "dedi.

O: "-Sen sonlu olmayan.sonlu birşeyi yaratabileceğini mi iddia ediyorsun?dedi.

Mu'tezilî:"Evet,dedi.

O : Sonlu olmayanının sonlu olanı yaratması caiz olduğu gibi, niçin "şey" olmayanın "şey"i yaratması caiz olmasm?dedi.

Mu'tezilî : "-Çünkü "birşey"olmayan,yokîuktur veiptaldir."dedi.

O Sonlu olmayan da,yokluk (adem) ve iptaldir, dedi.

Mu'teziîî O :-"Birşey değildir",demek,"yok" demektir, dedi.

O Sonsuz değildir."demek te "yok" demektir.dedi.

Mu'tezilî:-Cehm b.Safvân[321] ve ashabı hariç,insanlar Allah'ın bir "şey" olduğunda ittifak ettiler.dedi.

O İnsanlar onun (Allah'ın) sonlu olduğunda da ittifak etmişlerdir.dedi.

Mu'tezlî :-Mütenâhi (sonlu) olan herşeyin muh-des, masnu'(yaratılmış), ve aciz olduğunu gördüm, dedi.

OBen de bütün "şeylerin muhdes (sonradan yaratılmış) ve âciz olduğunu gördüm, dedi.

Mu'tezilî:"-Bu "şey'lerin yaratılmış (masnû') olduğunu görünce, bildim ki.onlann yaratıcısı da"şey" dir.". dedi.

OBu "şeylerin sonlu olduğunu görünce bildim ki, onların yaratıcısı da sonludur."

Mu'tezilî Eğer (Allah) sonlu olsaydı .yaratılmış olurdu,çünkü her sonlu olan şey yaratılmışür,dedi.

O Eğer (Allah) "şey" olsaydı,yaratılmış ve aciz olurdu.çünkü her "şey" in yaratılmış ve aciz olduğunu gördüm,eğer mesele böyle değilse,o halde (Allah ile yaratılanlar arasındaki) fark nedir? deyince, Mu'tezilî sustu..

(Kelâmcılardan)iki kişiden biri,diğerine" ilim "hakkında sordu ve ona:"Sen,,Semi'(işitici) demenin , Alîm (bilici)demek olduğunu mu söylemek istiyorsun? " dedi.

O da:Evet,dedi.(Bunun üzerine aralarında şöyle bir konuşma cereyan etti):

Allah fakirdir.."diyenlerin sözünü elbette Allah işitmiştir." (3.Â1-İ Imrân: 181) buyurulmuş-tur.Yani Allah, onlar bu sözü söylediklerinde onları işitti mi?

Evet,işitti.

Onlar o sözü söylemeden önce,Allah onlan işitti mi?

Hayır, işitmedi.

Onlar söylemeden önce,onlann bu sözü söyleyeceklerini bildi mi?

Evet...

Öyleyse ben "Semî" den,Alîm manasından başka bir mana anlıyorum, "deyince öbürü cevab veremedi.

EBÛ MUHAMMED:Ona ve ewelkine:"İkinizi de deliller susturdu.Öyle ise,niçin (yanlış olan) inancınızdan vazgeçip de delillerin icabettirdiği şeye inanmıyorsunuz?" dedim.

Onlardan biri: "Eğer dediğin gibi yapar-sak,hergün kaç kere inancımızı değiştirmemiz gerekir" dedi.

(Benim bu anlattıklanmjsenin Kelâmcılara hayret etmen için kafidir.

BEN (EBÛ MUHAMMED) DERİM Kİ:Madem ki hakikat ancak kıyas ve delil ile bilinmektedir, eğer sen bu ikisine kat'î bir şekilde tabi olup (bunlara dayanılarak mağlup edildiğinde) boyun eğmezsen kıyas ve delili ne yapacaksın?O zaman senin için taklid [322] daha kazançlı ve Rasûlullahın izinden gitmek de daha uygun olur. [323]

[314] Ebû Yusuf.Ya'kûb b.Ibrâhim el-Ansârî el-Kûfi.Imam-ı Azam Ebu Hanife'nin talebesi.Önceleri hadis ehlinden iken Mlahere Re'y ehline dahil olmuştur. (Tabakâtu'I-huf-faz:121;Tabakâtu'l-fukahâ:l34) (M)

[315] Bkz:eI-Ağânî:12/132 (Şiirdeki az bir farklılık ile) (M)

[316] Diğer bir nüshada: Mus'ab b. Ab d ili ah b.Mus'ab .Metindeki isim Abdullah b.Mus'ab b.Sâbit b.Abdülah b.ez-Zubeyr b.el-Avvâm'dır.Halife Harun (er-Reşîd) zamanında Medine valisi idi.(Bkz:İbnu Sa'd:V/2,322;el-Ağânî,24/237-244) (M)

[317] Diğer bir nüshada:"...isteme"

[318] Reîsu'l-Kuttâb nüshasında:"kendisini" (M)

[319] el-Fakİhve'l-Mutefakkih:I/235;ed-Dârîmî,I/91.(M)

[320] Bkz.s.79, 121.

[321] Cehm b.Safvân Cebrîyye mezhebinin.el-Cehmiyye «olunun kurucusudur.Hakiki Cebriye mezhebi olarak el-Ceh-"uyye meşhurdur.H.128 tarihinde Salim b.Ehvâz tarafindan oIdÜrülmüştÜr.(İsl.mez:H5

[322] Taklidden murad hadislere uymaktır.(M)

[323] İbn Kuteybe, Te’vilu Muhtelifi’l Hadisi Müdâfaası, Kayıhan Yayınları: 138-143.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın