İkinci Baskının Önsözü

İkinci Baskının Önsözü

Bundan on sene önce ilk baskısını yaptığımız ibn Çuteybe'nin "Te'vilu Muhtelifi'I-Hadis" adlı mühim eserinin ikinci baskısını yaparken,gerek eser gerek tercümesi ile ilgili bazı açıklamalarda bulunmakta yarar görmekteyim.

Bilindiği üzere İbn Quteybe sadece bir arap dilcisi veya Hadis ve Kufan ile meşgul olmuş bir âlim değildir.Kelimenin tam anlamıyla bir ansiklopedist olan yazarımızın el atmadığı,kalem oynatmadığı ilim yok gibidir.Nitekim onun eserleri de bunu doğrulamaktadır. İbn Çuteybe'nin bu yönü ise,eserleri içersinde en çok "Te'vi'inde görülmektedir.Zira bu eserde o,başta hadis olmak üzere,kelam,akaid,Kut'an ilimleri ve mezhebler tarihi gibi konulara da yer vermiş, bu konuları işlerken çoğu yerde arab dilindeki ihtisasından faydalanmış,ayrıca geniş bir kültüre sahip olduğunu da ortaya koymuştur.Eserin sadece hadisi değil,bu kadar çeşitli ilimleri ve kültürü de ihtiva etmesi,onu tercüme edecek olan için gerçekten büyük bir güçlüğü de beraberinde getirmiştir. Zira eser sadece hadisle ilgili olsaydı tercümesi bizim için o kadar güç olmayabilirdi. Ne var ki "Te'viV'i tercüme etmek sadece arapça bilmekle veya hadis kültürüne vakıf olmakla başarılabilecek bir iş değildir.Buna ilaveten İbn Çuteybe'nin sahip olduğu geniş kültür ve formasyona da sahip olmak kaçınılmaz bir zarurettir.Bu gerçeği biz.eserin tercümesini yeniden gözden geçirirken açıkça görmüş bulunmaktayız.

Tercümesi böylesine zor bir eseri biz,öğrenciliğimizin son yıllarında tercümeye kalkışmamız ve ilk tercüme denememiz olması dolayısıyla bir takım hatala den tercüme etmiş olduk.Bunu yapmaktaki gayemiz ise,eksikliklerimizin bulunduğunu itiraf ederek.mümkün mertebe en iyi ve en güzele varma yolunda icab edeni yapmaktır.[1]

Te'vil'in Arapça Metni Hakkında

İşe önce Te'vil'in arapça matbu nüshası hakkında bazı açıklamalarda bulunmakla başlamak yerinde olur.

Eserin naşiri,arapça metni neşre hazırlamada şu üç elyazma nüshayı esas aldığını söylemektedir ki bunlar:

1. Dımeşq (Şam) nüshasv Bu nüsha H.401 senesinde istinsah edilmiş,ayrıca Cemaleddin el-Qâsımî tarafından tashih edilmiş olan eski bir nüshadır ve Za-hiriyye kütüphanesinde bulunmaktadır.

2. Bağdad nüshası: Vasıfta H .472 senesinde istinsah edilmiş, aynca Mahmud Şükrü el-Âlusî efendi tarafından tashih edilmiştir.

3. Mısır nüshası: Ragıp Paşa kütüphanesi hâfı-zu'l-kütüb'ü olan Mehmed Hulusi efendinin elyazısıy-la olup H.1253 senesinde istinsahı tamamlanmış- i tır.Mısır'da Hidiviyye kütüphanesinde bulunmakta- j dır.

Ancak bu üç nüshaya dayanılarak hazırlanmış olmasına rağmen matbu metnin hatâdan hali olduğunu söylemek kabil değildir.Zira,nâşir Şüleymaniye kütüphanesinde bulunan ve bir takımfarkhlıklar ihti-

va eden iki elyazmasını görmemiştir.Biz,matbu nüshadaki bu eksikliği telafi gayesiyle, bu iki elyazma nüshadaki farklılıklara gerektiğinde işaret ettik.Bu düzeltmeler sayesinde matbu nüshadaki bazı yanlışlıklar düzeltilmiş ve tercüme daha da sıhhatli bir hale gelmiştir. Sözünü ettiğimiz bu iki el yazma nüsha şunlardır:

LEsâd Efendi Nüshası: Şüleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi bölümü 161 no'da kayıtlı ve "Muhta-lifel Hadis" adını taşıyan nüsha. 113 yaprak olup,her sayfada 21 satır vardır. Ve 217 x 150 milimetre eba-dındadır. Nesih hat ile yazılmış olup müstensihi Gu-lam Ahmed b. es-Şeyyid Cafer Bâlî el -Hüseynî el-Ka-zımî'dir. Bu nüsha, Ezhefden Abdulllatif b. Ahmed ed-Dımeşqî tarafından H. 1161 senesinde tashih de edilmiştir.

2. Reisu'l-Kuttâb nüshası: Şüleymaniye Kütüphanesi Reisu'l-Kuttâb bölümü 107 no'da kayıtlı ve "ihtilâf u'l-Hadis ve's-Sunen" adlı el yazma nüsha-dır.Nüsha 167 varak olup her sayfada 15 satır vardır. 177 x 133 milimetre ebadvndadvr. Nesih hattı ile yazılmış olup müstensihi belli değildir.

Te'vil'in Beyrut'ta son yıllarda Dâru'l-Kitâbi'l-Arabi tarafından (tarihsiz) yeni bir baskısı daha yapılmıştır. Bu aslında, yeni bir baskı olmayıp, tercümede esas aldığımız nüshanın yeniden dizilerek basılmasından ibarettir. [2]

Tercüme Hakkında

Te'vil'in bu ikinci baskısında tercümede bazı değişiklikler yaptığımızdan sözetmiştik.Bunlar ya bazı hataların düzeltilmesinden ya da tercümede dil ve üslûb yönünden yapılması gereken değişikliklerden ibarettir. Keza, eserin Fransızca tercümesine uyularak konan konu başlıkken bu defa metne uygun bir hale getirilerek değiştirilmiştir.

Ayrıca birtakım yeni dipnotlar ilave edilmiş, hadislerin kaynaklarında da ilaveler yapılmıştır.

Tercüme esnasında matbu nüshayı neşredenin açıklamalarına her zaman itibar edilmemiş,ancak doğru görülenler gözönünde tutulmuştur. Ay rica matbu nüshanın bazı dipnotları kısaltılarak tercüme edilmiş, bazen de gereksiz görülen yerler atlanmıştır. Bizim koyduğumuz dipnotları nâşirinkinden ayırmak için her dipnotun sonuna (M) yani mütercim kısaltması konulmuştur. Bu kısaltmanın bulunmadığı dipnotlar ise naşire aittir.

Eserin birinci baskısı için yazdığımız önsözde, metnin bazı yerlerinde kapalılık ve anlaşılmazlik bulunduğundan söz etmiştik. Bu baskıda bunların çoğu halledilmiş, sadece bir-iki yerde tam anlaşılamayan cümleler kalmıştır ki, bunlara yerinde işaret edilerek okuyucunun uyanlması ihmal edilmemiştir.

Birinci baskıya yazdığımız giriş'te Muhtelifi'l-Hadîs ilmi hakkında kısa bir bilgi vermiş Daha sonra bu konuda bir araştırma yayınlanmış olması dolayısıyla, bu bilgilere herhangi bir ilavede bulunmaya gerek kalmadığından sadece bu araştırmaya işaret etmekle yetiniyoruz [3]

îbn Çuteybe'nin bu mühim eserinin tahlile tabi tutularak değerlendirilmesi de okuyucu için elbette son derece faydalı olurdu. Ancak bunu yapmak maalesef mümkün olmamıştır.Burada böyle bir incelemenin lüzumuna hâlâ inandığımızı tekrar ifade edi-yor, şimdilik yine bu konuyla ilgili bir makaleye işaret etmekle yetiniyoruz. [4]

Bütün bu değişiklik,düzeltme ve ilavelerden son-ra,îbn Çuteybe'nin bu mühim eserinintmümkün olan en iyi bir şekilde Türk okuyucusuna sunulmakta olduğunu söyleyebiliriz.

Bu vesileyle,tercümenin kontrolü esnasında metindeki bazı problemlerin hallinde yardımlarını esirgemeyen sayın Doç.Dr.Salih Akdemir ile fakültemiz arapça okutmanı sayın Süleyman Baybara'ya teşekkürlerimi arzetmek isterim,

Te'vil'in bu ikinci baskısıyla,ilmî,ciddî ve titiz tercümecilik anlayışına bir katkıda bulunmuş olmayı umar,eserin ülkemizdeki İslam kültürüne hizmete vesile olmasını Allah'tan dilerim.

1.1.1989 Doç.Dr.Mehmet Hayri KIRBAŞOĞLU[5]

[1] İbn Kuteybe, Te’vilu Muhtelifi’l Hadisi Müdâfaası, Kayıhan Yayınları:5-6.

[2] İbn Kuteybe, Te’vilu Muhtelifi’l Hadisi Müdâfaası, Kayıhan Yayınları: 6-7.

[3] Bkz:Dr. İsmail L.Çakan,Hadislerde görülen ihtilaflar ve çözüm yollan-Muhtelifu'l-Hadis flmi-.ist.1982.

[4] Bkz Gerard Lecomte,Şafiî'nin Ihtilafu'l-Hadis'inden İbn guteybe'nin MuhteIifi'1-Hadis'ine-..terc: İ.K.Dönmez.İslam

[5] İbn Kuteybe, Te’vilu Muhtelifi’l Hadisi Müdâfaası, Kayıhan Yayınları: 7-9.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın