Vicâdet

8. Vicâdet.

Vicâdet sözü mastardır. Bu söz, Araplarca önceden bilinmeyen, fakat sonradan îcâd edilen bir kelimedir. Muhaddisler bunu, semâ', icazet ve münâvele vâki' olmadığı hâlde, bir sahîfeden hadîs almayı ifâde etmek üzere kullanmışlardır. [368]Bir şahsın görüşüp yazısına âşinâ olduğu, kendini iyice tanıyıp itimat ettiği bir şeyhin hattıyle yazılmış bir hadîs bulmasına vicâdet denir. Şeyhi görmediği hâlde bu yazının ona ait olduğunu kat'î olarak bilirse durum yine aynıdır. Bir kimsenin meşhur müelliflerin mâruf kitaplarından bazı hadîsleri bulup alması da vicâdet'tir. Böyle bir imkânı elde eden kimsenin o hadîsleri şeyhten hikâye yoluyla rivayet ederek hadîsin isnadını zikretmesi vr şöyle, demesi lâzımdır:

Falanın hattıyle yazılmış olara! buldum).

Falanın hattı olduğunu zannettiğim bir hatla yazılmış olara! buldum).

Meşhur sahîhde buldum)| Hadîsi bulan kimse, bu sözlerden sonra Abdullah b. Ahmcd Hanbel'in yaptığı gibi hadîsi zikreder; zîrâ Abdullah çoğu zaman: Babamın hattı ile diye yazılı olarak buldum" diyerek senedi ve metni zikrederdi. [369]

Hadîsi rivayet ederken râvînin rivayetinden şüphe ederek veya demesi caiz değildir

çünkü bütün bu tâbirler semâı andırdığı için çirkin bir tcdlîstir: Râvînin şöyle demesi îcâbeder: [370]

Falan dedi ki veya Falanın şöyle dediği bana ulaştı) yahu Şeyh kendi hattıyle yazdı veya Kâtibine yazmasını emretti). Işl buna bakarak muasır yazar ve tarihçilerimizin kitaplarmdj günlük konuşmalarında söz gelişi)veya yahut derken ne bûyük hatâv yaptıklarım anlamaktayı.[371]

"Vicâdet'in - gerektiği gibi anlaşıldığı takdirde tahammulu'l-hadîs şekillerinden biri olarak değerinden şüphe edilemez. Bugün sahîh hadîs kitaplarından yaptığımız nakillerin hepsi bir nev'îvicâdet'tir; zira matbaacılık yayılıp ana eserlere baş vurmak son derece kolaylaştıktan sonra îelkin ve semâ' yoluyla hadîs'rivayet eden hafızlar, îslâmî hayatta cidden pek azalmıştır. Zİkredildiği üzere Ibnu's-Salâh, vicâdet'İc amel etmenin zarurî olduğunu söyleyerek der ki:

"Son asırlarda başka türlüsü geçmeyecek olan en doğru söz budur; zîrâ bu kitaplarla amel etmek rivayete bağlı olsa, şartları bulunamayacağı için menkûl ile amel etmenin kapısı kapanırdı. [372]

Ibnu Kesîr[373] vicâdet'le amel etmenin cevazına delîl olarak Rasû-llullah (s.a.v.)'m şu sahîh hadîsini zikretmiştir:

Hz. Peygamber ashabına sordu: "îmânı en çok hoşunuza giden mahlûk kimdir? Ashâb-ı kiram: Meleklerdir, dediler. Hz. Peygamber: Onlar Rab'larının yanında bulunup dururken nasıl îmân etmezler? Ashâb: Peygamberlerdir, dediler. Rasûl-i Ekrem (s.a.v.): Kendilerine vahiy gelip durmakta iken îmân etmez olurlar mı? dedi. Bu defa sahâbîler: O halde bizler miyiz? dediler. Rasûlullah (s.a.v.): Ben aranızda bulunduğum halde nasıl îmân etmezmîşsiniz? buyurdu. Çaresiz kalan sahâbîler: öyleyse bunlar kimdir, yâ Rasûlallah? diye sordular. O zaman Hz. Peygamber şu cevâbı verdi: Sizden sonra gelip ae birtakım sayfalar bularak onlara îmân edenlerdir" buyurdular. [374]Bu hadîsten sâdece ellerine geçmesi (vicâdet) sebebiyle eski kitaplarla amel edenlerin medh edildiği anlaşılmaktadır. Bulkînî bu istinbâtı beğenmiştir.[375] Bütün mesele bundan ibaret olmadığı gibi, vicâdet yoluyla amel etmenin gerekli oluşu da buna bağlı değildir. Vicâ-deti gerekli kılan husus, tebliğ ve kendine ulaşan bilginin Rasûlullah (s.a.v.)'a âit olduğuna mükellefin güvenmesidir. [376]

Selefin vicâdet, vasıyvet ve ilâm gibi bâzı tahammulu'l-hadîs şekilleri üzerinde titizlik göstermeleri, kendi hayat ve durumlarının bir îcâbı idi. Hadîs onların yegâne meşgalesi idi. O devirde tedvin ve kitabet imkânlarının azlığı sebebiyle hadîsleri muhafaza ve rivayet etmeye bizden daha fazla ihtiyaçları vardı. Bizİm de hadîsleri koruyup tahammül ve rivayet yollarını incelememiz lâzımdır. Fakat matbaanın getirdiği kolaylıklar, hadîsleri muhafaza etmek ve korumak hususundaki birçok zorlukları üzerimizden kaldırmıştır.[377]

[368] Îbnu's-Salâh, 'Ulûmi'l-hadîs, s. 167.

[369] Krş. Tcdi'îbu'r-râvî, s. 1.; -149.

[370] Îbnu's-Salâh, 'Ulûmi'İ-hadîs, î. 168.

[371] el-Bâ'isu'1-hasîs, s. 144.

[372] Îbnu's-Salâh., 'Ulûmi'l-hadîs, s. i6g.

[373] Muhaddis ve müfessir, 'İmâduddin Ebi'1-Fidâ îsmâîl b. es-Şeyh Ebî Hafij Şihâbuddin Ömer'dir. Birçok eserleri vardır. 774'de vefat etmiştir.

[374] Tavzîhu'l-efkâr. c. II, s. 349; kış. Tefsîru îbni Kesîr, c. I, s. 74-75, Meni Matbaası.

[375] Tednbu'r-râvî, s. 149. Bulkînî, Abdurrahmân b. Ömer b, Rasİân, Ebu'1-Fadl Celâluddîn, Fıkıh, usûl, Arap dili ve tefsir ilimlerinde büyük bir ihtisas sahibidir.

Eserlerinden biri de dir' 824 V1" Imda vefat etmiştir (Bk. Şezerâtu'z-zeheb, c. VII, s. 166).

[376] el-Bâ'isu'l-hasîs, s. 144.

[377] Dr. Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 81-84.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın