Münker hadis

9. Münker Hadis:

Münker Hadîsin en iyi tarifi: zayıf bir râvînin sika râvîye muhalif olarak rivayet ettiği hadîstir, şeklinde yapılanıdır. Münker, şâz'ın zıddıdır; zîrâ şâz'ın râvîsi sika olduğu halde münkerin râvîsi sika olmayıp zayıf bir kimsedir. Şâz hadîs, nasıl mahfuzun mukabili ise, [726] münker hadîs de ma'rûfun mukabilidir. [727] Çünkü Münker'i ravîsi, hıfz sahibi olmamakla beraber, mâ'rûf ve meşhur olana muhalefet etmektedir; zira hıfz, böylesi zayıf râvîlerin seviyesinden çok uzak bir zabt derecesidir. Şâz'lann râvîsi ise sikadır; çoğu zaman da sika oluşunun yanında hafız ve zabıttır. Ne var ki, bu râvî, zabt ve itkân bakımından kendinden daha sika olana muhalefet etmiştir. Sâdece bilinen ve meşhur olana muhalif olmakla kalmamış, aynı zamanda sağlam bir şekilde hıfz edilene de muhalefet etmiştir. îbnu Hacer diyor ki: "Sahîh ve hasen hadîs râvîsinin yaptığı ziyâde, kendinden daha sika olanın rivayetine münâfi olmadıkça makbuldür. Şayet zabtının daha sağlam, râvîsinin daha çok olması... gibi tercih yolları sebebiyle daha üstün bir hadîse muhalif olursa, tercîh edilene mahfuz, mukabiline de - kendine tercîh edilene de - şâz denir. Râvî zayıf olmakla beraber yine de bir muhalefet bulunursa, tercîh edilene ma'rûf, mukabiline de nıünker denir.[728]

Îbnu's-Salâh, Münker ile Şâz'm müteradif olduğu kanâatindedir. Berdîcî[729]nin de Münker'i tarif ederken: "Yegâne râvîsinden gelen isnâddan başka herhangi bir yolla metni ma'ruf olmayan hadîstir[730] dediği söylenmektedir. Daha açık bir ifâdeyle Münker hadîs, mutlak ferd olan hadîstir. Birçok muhaddisin merdûd veya münker yahut şâz olduğu için bir hadîse ferd dediği çok görülmüştür. [731] Mutlak ferd hadîslerin makbul olanları bulunduğu gibi merdûd olanları da vardır. "Bir râvî herhangi bir rivayette teferrüd edince bakılır: Teferrüd ettiği hadîs, kendinden hıfz ve zabt bakımlarından daha makbul olan bir râvînin hadîsine muhâlîf ise, teferrüd ettiği hadîs şâz-i merdûd olur. Şayet hadîste başkasının rivayet ettiğine muhalif birşey olmayıp, bu kendinden başkasının rivayet etmediği bir hadîs ise, şu duiumda râvîye bakılır; Eğer râvî âdil, hâfiz, itkânma ve zabtına güvenilir biriyse, teferrüd ettiği kısım kabul edilir, reddedilmez. Şayet, infirâd ettiği kısımlar sebebiyle, hıfz ve itkânma güvenilir biri değilse teferrüd ettiği bu kısımlar sahîh olmaktan çıkarak reddedilir. [732] Mutlak ferd'in neverini anlatırken îbnuVSalâh, münker hadîsin de Şâz'm ayrıldığı bölümlere ayrılacağına işaret etmek istemiş gibidir. Her iki hadîs nev'inde de daha üstün olana muhalefet bahis mevzii olduğu gibi, yine bunlar makbul ve merdûd kısımlarına da ayrılır. Îbnu's-Salâh'm, Şâz ve Münker'in aynı mânâya olduğunu açıkça söylemesinde bir acâiblik yoktur. [733]

Şâz ve Münker'in müteradif olduğu sözü hakikatten uzaktır. Bunun böyle olduğuna Suyûü Elfiyye'sinde şöyle işaret eder:

Münker, sika râvîye muhalif olarak rivayet edilen hadîstir. Nuhbe-tu'1-fiker müellifi bu mevzuu güzel bir şekilde incelemiştir. Münker'in mukabili Ma'rûf'tur. Münker ile Şâz'ın müteradif olduğunu söyleyenler, hakikatten ayrılmış olurlar.[734]

Suyûtî bu sözleriyle Şâz ve Münker'in müterâddif olduğunu söylemekle doğrudan ayrılan İbnu's-Salâh'ı kasdetmektedir. Yine Suyûtî: "Bu iki ıstılahı müsâvî gören de gaflet etmiştir" sözleriyle de Îbnu Hacer'i kasdetmektedir. [735]

Münker hadîsin en açık misâli, îbnu Ebî Hatim [736]in, -kırâat[737] sebca imamlarından Hamza b. Habîb ez-Zeyyât kardeşi Hubey yib b. Habîb tarîkinden senediyle tahrîc ettiği:

Herkim namazı kılar, zekâtı verir, hac eder, oruç tutar, misafirini ağırlarsa, Cennete girer" hadî-sid'r. Ebû Hatim bu hadîse münker demektedir; zîrâ Ebû Hâtim'-den başka diğer sikalar da bu hadîsi Ebû İshâk'dan mevkuf olaral yâni îbnu Abbâs'ın sözü olarak - rivayet etmektedirler ki, mâ'rı olan da budur. [738]

Dikkat edilecek hususlardan biri de şudur: Bâzı imamlar, sırf tflbferrüde de münker adını vermektedirler. [739] Halbuki Münker'iı başkalarına karışmaması için hadîste mutlaka münkerlik alâmetleri bulunmalıdır. Muhaddisin hadîsinin münker olup olmadığım anlamak İçin. rivayeti, hıfz ve itkân sahibi râvîlerin hadîsleriyle karşılatırılır. Birbirini tekzîb etmemekle beraber, mezkûr râvîlerin hadîslerine muhalif olursa onda münkcrlik bulunduğu anlaşılır.[740]

Munaddisler, zayıf olmasa bile bâzan bir hadîs hakkında Bu, falanın rivayet ettiği hadîslerin en mnnkeridir", derler. Meselâ İbnu Adî: [741]Yezîd b. Abdiilâh b. Ebî Bürae'nin rivayetlerini en münkeri: Allah Taâla bir ümmetin iyiliğini dilerse, kendilerinden Önce peygamberlerini vefat ettirir" hadîsidir, dedikten sonra şöyle devanı eder. "Bu tarîk hasendir; râvîleri sikadır; bâzı muhaddisler bu hadîsi sahihlerine almışlardır. [742]

[726] Sahîh ve Hasen hadîsler arasında müşterek olan ıstılahlar bahsinde buna işaret etmiştik; bilhassa bk. s. 128.

[727] Zîrâ münker, lügat bakımından inkâr etti veya, tanımadı mânâsında ısmv mefûldür. Muhaddisler de husûsî ıstılahlarında kelimenin lügat mânâsım dikkate alırlar.

[728] Şerhu'n-mihbe, s. is-14; s. 128'de söylediklerimizle bir defa daha krş.

[729] Hafız Ebû Bekir, Ahmed b. Hârûn el-Berdîcî'dir. Azerbeycan şehirlerinden -Berda'a yakınlarında bulunan- Berdîc'e nisbet edilmektedir. Ona Berda'î de denmektedir.

[730] Tavzîhu'l-efkâr, c. II, s. 45.

[731] Aynı eser, c. II, s. 6.

[732] Tavzîhu'l-efkâr, c. II, s. 4, dip. not.

[733] Tedrîbu'r-râvî, s. 8a.

[734] buyûtî, ESfiyye, s. 93, 180-181, beyitler.

[735] Şerhu'n-nuiıbe, s. 14.

[736] Rey şehrinin hafızı Abdurrahman b. Ebî Hatim, Muhammed b, İdris bj el-Munzir er-RâzîJdir; bin cüzlük bir müsnedi vardır (er-Risâletu'I-mustatıafe, s. 54

[737] 'Ikrime b. Rabî( et-Teymî'nin mevlâsı idi. Yahya b. Vessâb'ın talebesi oie Acmeş'den kıraat tahsil etmiştir.

[738] Şerhu'n-nuhbe, s. 14.

[739] Tavzîhu'l-efkâr, c. II, s. 6.

[740] Tavzîhu'I-efkâr, c. II, s. 7.

[741] Tcdrîbu'r-râvî, s. 85.

[742] Suyûü, Elfiyye, s. g4, dip not.

Dr. Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 171-174.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın