Muanan hadîs

4. Mu'an'aa Hadîs:

Lâfzından da anlaşılacağı üzere-tahdîs ve sema sözleri açıkça belirtilmeden senedinde (denen hadîstir. [785] Mu'an'an hadîs'te mûtemed olan görüşe nazaran - şu üç şart bulunursa, muttasıl isriâd gibi kabul edilir. Uç şart şunlardır: râvînin adaleti, râvînin rivayeti aldığı zâtla görüştüğünün sübûtu ve tedlîsten salim olmak.[786]

Mu'an'an hadîs, Sahîheyn'de de, bol miktarda mevcuttur; Sa-hîh-i Müslim'de daha çok bulunmaktadır; zîrâ Müslim, râvî ile ondan lâfzıyle hadîs nakleden şahsm görüşmüş olmasını şart koşmamıştır; hatta Alî b. el-Medînî, Buhârî ve başka hadîs imamlarının kabul etmesine rağmen o, Sahîh'irûn mukaddimesinde bu şartı reddetmiştir. Müslim görüşünü, 'an'ane ile rivayetin İcabûl edilip ihticâcı gerektirdiğini ileri süren eski ve yeni ulemânın görüşlerine istİnâd ettirmektedir. Buna göre sika ve mu'âsır oldukları takdirde râvînin rivayeti aldığı şahıstan hadîsi bizzat işitmiş olduğu kabul edilir. [787]

Müslim'in bu görüşüne iştirak eden bir kimse olmadıktan başka, üstelik onu tenkîd ve muâhaze edenler dahî mevcuttur. İbnu's-Salâh diyor ki:

"Müslim'in söylediği hususta düşünmek lâzımdır. Ayrıca Müslim'in reddettiği görüşün, Ali b. el-Medîni, Buhârî ve bunlardan başka zevatın üzerinde birleştiği görüş olduğunu söyleyenler de vardır. [788] Nevevfnin bu mevzûdaki sözü gayet açık ve nettir; diyor kî:

"Müslim'in bu görüşünü âlimler reddetmekte ve zayıf olduğunu söylemektedirler. Onun kabul etmediği görüş de, hadîs imamlarının üzerinde birleştiği makbul ve sahih olan görüştür. [789]

Bâzı münekkidler, Mu'an'an Hadîsi Mürsel gibi telâkki ederek onunla ihticâc edilemeyeceğini söylemişlerdir. Buna rağmen Mu'an'an ile ihticâc edilebileceğini söyleyen münekkidler de vardır. Çünkü 0nu, sahâbînin mürseline nazaran ihticâca daha elverişli bulmuşlardır. Bununla beraber Mu'an'an Hadîs'in rivayet ederken kullanılan muayen bir ıstılahı yoktur. Kâhbâzan da demek suretiyle ifâde edilir. Bu sebeple meseleyi açıklamaya lüzum görmüşler ve RasûluUah (s.a.v.)'dan ayrılmayan sahâbînin rivayetini, hangi lâfız ile rivayet edilirse edilsin, Rasûlullah (s.a.v.)'dan duyulmuş olarak kabul etmişlerdir. Rasûl-i Ekrem'in yanında her zaman bulunmayanların rivayetinde iki ihtimâl ifrevcuttur. Hz. Ömer ki seçkin sahâbîlerdendir- Rasûhıllah (s.a;v.)'ı dinlemek için bir komşusuyla nöbetledirler di. Birgün Hz. Ömer Rasûl-i Ekrem'in yanında kalarak duyduklarını komşusuna iletir; ertesi gün komşusu Hz. Peygamber (s.a.v.)'in yanında kalarak duyduklarını Hz. Ömer'e aktarırdı. Bu durumu Buhârî, Sahîh'inde anlatmaktadır.[790] Fakat îmâm Nevevî, Muanan'ı Mürsel gibi telakki etmenin selefin icmâı ile merdûd olduğunu beyân etmektedir. [791]

Sahîhayn'de, hele Sahîh-i Müslim'de Mu'an'an Hadîs'in çok kullanıldığından, tahdîs ve sernâ'm açıkça ifâde edildiği birçok tarîklerle bu iki esere yazılan tahrîclerde şikâyet edilmektedir. [792] Bundan başka Sahîh'inde, bir hadîsin hepsi Mu'an'an olmayan birçok tarîkinin bulunuşu da Müslim'in lehinedir. [793]

Mu'an'an Hadîs'in üç durumunu Hafız îbmı Hacer kesin surette halletmektedir. Birinci mesele: gibidir. İkincisi: Eğer hadîs bir müdellisten sâdır olmuşsa, bu mertebede değildir. Üçüncüsü: ( J-p) lâfzı, icazetle kullanılan gibidir; hadîs yine muttasıldır. Lâkin tahammül şekillerinde de açıkladığımız üzere, sema'dan aşağı mertebededir. [794]

[785] Tavzîhu'I-cfkâr, c. I, s. 330.

[786] Bk. (Irâkî, Şerbu (ulûmi'I-hadîs, s. 67.

[787] Krş. Mukaddemetu Sahihi Müslim, c. I, s. 23.

[788] Îbmı's-Salâh, 'Ulûmu' 1-hadîs, s. 72.

[789] Nevevîi Şerhû S&hîM-MüsUaa, c. Is s, 128.

[790] Tavzîhu'l-efkâr, c. I, s. 235.

[791] Tavzîhu*l-efkâr, c. I, s. 335.

[792] Kavâ'idu't-tahdîs, s. 104.

[793] Nevevî, Şerhu Sahihi Müslim, c. I, s. 14,

[794] Bu üç durum için bk. Tavzihu'I-efkâr, c. I, s. 336.

Dr. Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 186-188.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın