|
Konu Başlığı: Tahrîc Edebiyatı Gönderen: Hadice üzerinde 04 Haziran 2011, 14:59:09 C. Tahrîc Edebiyatı Hadislerin kaynağını bulup gösterme işine terim olarak tahrîc dendiğini yukarıda kaydetmiştik. Muhtelif islâmî ilimlere dair eser yazan âlimler, bilhassa kelamcılar, müfessirler, usulcüler, fakihler, mutasavvıflar ve lüğatçılar çoğu kez, delil olarak kullandıkları hadislere kaynak göstermemişlerdir. Bu gelişme karşısında hadisçiler, bu kabil eserlerdeki hadislerin aslî hadis kaynaklarındaki yerlerini göstermek üzere ilmî mesâiler sarfetmişler, müstakil eserler yazmışlardır. Bu çalışmalar sonunda tahrîc edebiyatı ("kütübü't-tahrîc") dediğimiz birçok eser[677] literatürde yerini almıştır. Ancak burada hemen işaret edelim ki, tahrîc edebiyatını, Müstahrec adıyla tanıdığımız edebiyat ile asla karıştırmamak gerekir. Zira müstahrec, belli bir (veya birkaç) hadis kitabındaki hadis metinlerinin değişik senedîerle rivayet edilmiş olduğunu göstermek üzere, tasnif devrinde meydana getirilmiş eserlerdir. [678]Bu yüzden müstahreçler, el-Müstahrec ale'I-Buhârî veya el-Müs-tahrec aîe's-Sahihayn gibi, çalışmaya esas alman kitaba izafetle isimlendirilmişlerdir. Halbuki tahric edebiyatı, bir kere daha tekrar edelim ki, değişik ilim dallarına ait eserlerdeki hadislerin tasnif devri hadis kaynaklarındaki yerlerine işaret etmek ve bu hadislerin sıhhat durumlarını incelemek üzere meydana getirilmişlerdir. Akâid, fikıh, tefsir, tasavvuf ve mev'ize gibi konulara dair meşhur eserlerin, hadis kaynakları açısından araştırmaya tabi tutulmaları, bu eserlerde yer aldığı için halk nazarında gerçekten hadis olarak kabul görme şansına sahip zayıf hatta uydurma hadislerin gerçek durumlarıyla ortaya konulması sonucunu verecektir. Araştırma konusu eserlerin, kullandıkları deliller açısından asıl değerlerini de tesbit etmek anlamına gelen bu çalışmalar, netice itibariyle müslümanlan ve onlardan da önce sünneti korumak demektir. Önemi ve faydası bu açıdan fevkalâdedir. [679] Biz burada, herhangi bir yazma ya da basma eser üzerinde tahrîc çalışması tarzında master veya doktora tezi yapacak olanlara örnek teşkil etmesi için h.V. asırda ortaya çıkan meşhur tahric edebiyatından birkaç tanesini hatırlat- . makla yetineceğiz. Tefsir'de Abdurrauf b.Ali el-Münâvî (103iyi622)'nin Tuhfetu'r-râvî fî tahriri ehâdisi'l-Beydâvî" si, genel dinî konularda Hafız Zeynüddin Abdurrahim b.el-Hüseyin el-Irâkî (806/1403)'nin el-Muğnî an hamli'l-esfar fî'1-Esfar fî tah-rici mâ fi'1-îhyâ mine'l-Ahbâr'ı[680] ve Fıkıh'ta da Abdullah b.Yusuf ez-Zeyleî (7 62/136 0)'nin Nasbu'r-râye li ehâdisi'l-Hidâye'si önemlidir. [681] Ayrıca Şerh Edebiyatını tanıtırken de değindiğimiz gibi bazı şerhlerin, ele aldıkları hadisin kaynaklarına ya müellif adı veya kitab ("bölüm") adı olarak işaret etmiş oldukları için onları da bir çeşit tahric edebiyatı kabul etmek mümkündür. [682] [677] Bilgi için bk. Kettânî, Risale, 151-155. [678] bk. Kettânî, Risale, s. 24-29. [679] Halk arasında yaygın olan eserleri, sünnet malzemesi açısında tetkik etmek, Hadis Ana-bilim Dalında master çalışması yapacaklar için uygun olur. Dürretu'n-nâsihin üzerinde böyle bir çalışma, A. Tobay tarafından gerçekleştirilmiştir (istanbul, 1984). [680] Bu eserin bir muhtasarı İhya ile birlikte basılmış bulunmaktadır. [681] Nasbu'r-râye'nin 4 cildlik Kahire 1357/1938 baskısı tahkikli ve güzel bir baskıdır. Kısa bir tanıtımı için bk. et-Tahhân, Usûlu't-tahrîç, s. 19-24. [682] bk. et-Tahhân, Usûlu't-takrîc , s. 144. Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 224-225. |