İbnu'l-Esîr ve Üsdul-ğâbe fî ma'rifeti's-Sahâbe'si

2. İbnu'1-Esîr ve Üsdul-ğâbe fî ma'rifeti's-Sahâbe'si

Îbnul-Esîr diye meşhur üç kardeş âlimin ortancası olan îzzuddin Ebul Ha-sen Ali b. Muhammed el-Cezerî (630/1233) tarafından kaleme alman Üsdu'l-ğâbe, el-îstâ'âb gibi, kendisinden önceki sahabî biyografilerine dayanmaktadır. Müellif, kendisinden önce yazılmış eserleri andıktan sonra bunlardan bilhassa dört tanesini esas kabul ettiğini bildirmektedir. Bunlardan Ebû Abdillah b.Mende (301/913) için Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-Isfehânî (430/1038) için Îbn Abdilber için ve Ebû Musa Muhammed b.Ömer el-Medînî (581/1185) için de)remizlerini kullanmıştır. Bir biyografi bu kaynaklardan hangisinde yer almışsa, o ismin başına bu kısaltmaları

koymuş, kısıltmalann düşme ihtimalim göz önüne alarak hal tercemesi saür-lannın sonuna aynca kimin o sahabîyi tanıttığını ismen de zikretmiş, böylece ilmi bir dikkat göstermiştir. Meselâ Câbir b.el-Ezrak isminin başında ( f -s) remizleri, sonunda da Ahrecehu îbnu Mende ve Ebû Nuaym satırları yer almıştır.[729]

Müellif bazı biyografilerin sonunda ("Ahrecehu's-selâse" = Bunu üç müellif zikretmiştir) der. Bununla îbn Mende, Ebu Nuaym ve îbn Abdîîberr'i kasdeder. Aynca bu ifadesinden, verilen bilgilerin bu üç kaynakta da aynen bulunduğunu kasdetmediğini sadece sözkonusu sahâbî'nin bu eserlerde yer aldığını söylemek istediğini de belirtir. [730]

Bu kısaltmalardan hiç birinin görülmediği biyografiler, bu kaynaklann dışından alınmış olmaktadır.

Müellif, kendi kaynaklarını yine kendisi kritik etmekte; Îbn Mende ve Ebû Nuaym'ın, biyografi eserinde bulunması gerekli hal tercümesi ile ilgili bilgilerin dışına taşarak, sahâbîlerin rivayet ettikleri hadislerden bol bol örnekler verdiklerini, oysa bu işin daha çok hadis kitaplarına yakıştığını kaydetmektedir, îbn Abdilberr'in eserini ise, biyografi kitabı olarak beklenen bilgiler açısından daha doyurucu bulmaktadır. [731]

Buna rağmen kaynaklarından uygun bulduğu bilgileri aldığını, sadece birini takib etmek gibi bir yola gitmediğini de yine müellif bildirmektedir. [732]

Üsdu'1-ğâbe, önceki eserlerden farklı olarak tam bir alfabetik sisteme sahiptir. Sahâbilerin isimleri, baba, dede ve kabile adlan birinci, ikinci, üçüncü harfler dikkate alınarak sıralanmıştır. Meselâ Ebân İbrahim

'den önce alınmıştır. Çünkü Ebân'daki üçüncü harf olan (elif), İbrahim'deki râ'dan öncedir. Yine İbrahim b.el-Haris İbrahim b. Hallâd'a takdim edilmiştir. Çünkü Hâris'in 'sı, Hallâd'm öncedir. Yîne Ebân el-Abdî Ebân el-Muhâriho ye takdim edilmiştir. Hra 'den öncedir. Aynı sistem künyelerde de, Ebû'dan sonraki kelimeler dikkate alınarak takib edilmiştir. Meselâ Ebû Davud Ebû Râfi' yden öne alınmıştır. Aynı sistem, velâ ve baba ismi yerinde kullanılan kabile adıyla yapılan n i seti erde de uygulanmıştır. Meselâ, Zeyd'in mevlâsı olan Esved ("Esved mevlâ Zeyd"), Amr'ın mevlâsı olan Zeyd'e (" Esved mevlâ Anar"); Zeyd el-Ensârî de Zeyd el-Kuraşî'ye takdîm edilmiştir.[733]

Sadece ismiyle önceki kaynaklarda yer almış şahısları da aynı isimden baba adı, kabilesi veya künyesi belli olanları verdikten sonra tanıtmaktadır. Meselâ, Temim isimli zevat bittikten sonra sadece Temim diye bilinen biyografiye yer vermektedir. [734]

Lahik ve Laşer gibi başında bulunan isimleri de lâm harfinde vermiş, müstakil bir harf olarak değerlendirmemiştir.

İsimlerde neseb'i künyeye takdim etmiştir. Meselâ Abdullah b.Rebi'a'yı Abdullah b.Ebî Rebi'a'dan önce getirmiştir. Ayrıca yazılış itibariyle benzerlik arzetmesine rağmen, okunuşu farklı olan isimlerin okunuşunu harekete ile değil anlatımla vermiş, karışıklığı önlemeye çalışmıştır.

Biyografisini anlattığı sahabilerin rivayet ettiği hadislerde geçen bazı ga-rib kelimeleri de açıklamıştır.

Ibn Abdilberr'in yaptığı gibi Îbnul'-Esîr' de baş kısımda Hz.Peygamber'in biyografisine ait özel bir bölüm ayırmıştır. [735]

Usdu 1-ğâbe 7 cildlik 1970 Da'rul Şa’b Kahire baskısına göre 7702 biyografi ihtiva etmektedir. Ibn Hacer ise, bu rakamı 7554 olarak vermektedir. [736]

Usdu 1-ğâbe'nin 6. cildi künyeleriyle ("el-künâ") meşhur ashaba, 7. cildi hanım sahabîlere tahsis edilmiştir.

Usdü'1-ğâbe üzerinde Tecrîdu esmâ'is-sâhâbe telhîsu Usdi'1-ğâbe adıyla yapılmış bir ihtisar çalışması iki cild halinde basılmıştır. [737]

[729] bk. 1, 301

[730] bk. Usdul-ğabe, 1,11

[731] bk. Usdul-ğabe, 1,11

[732] Aynı yer.

[733] a.g.e., I, 12.

[734] bk. a.g.e., I, 261.

[735] bk. a.g.e., I, 20-42

[736] bk. Ibn Hacer, el-îsâbe, 1,6

[737] Haydarabad, 1315 (bk. Okiç, Bazı Hadis Meseleleri, s. 68, dn. 5). Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 238-240.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın